## Tổng quan nghiên cứu

Hoạt động nhập khẩu xăng dầu đóng vai trò quan trọng trong kết quả kinh doanh của Công ty TNHH MTV Tổng công ty Xăng dầu Quân đội. Từ khi Cộng đồng Kinh tế ASEAN (AEC) chính thức thành lập ngày 31/12/2015, hàng loạt hàng hóa nhập khẩu, trong đó có xăng dầu, được cắt giảm thuế quan theo lộ trình về 0%. Điều này vừa tạo cơ hội vừa đặt ra thách thức mới cho các doanh nghiệp nhập khẩu xăng dầu. Nghiên cứu tập trung phân tích ảnh hưởng của thuế quan khi thực hiện AEC đến hoạt động nhập khẩu xăng dầu của Công ty trong giai đoạn 2011-2016, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả nhập khẩu đến năm 2025.

Mục tiêu nghiên cứu bao gồm làm rõ nội dung lý thuyết thuế quan, đánh giá tác động của điều chỉnh thuế quan trong AEC đến nhập khẩu xăng dầu của Công ty TNHH MTV Tổng công ty Xăng dầu Quân đội, đồng thời đề xuất khuyến nghị chính sách phù hợp cho doanh nghiệp và nhà nước. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các mặt hàng xăng RON 92, dầu DO và FO nhập khẩu trong giai đoạn 2011-2016 tại Việt Nam.

Nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn lớn trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế sâu rộng, giúp doanh nghiệp tận dụng lợi thế thuế quan, đồng thời hạn chế các tác động tiêu cực, góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh và hiệu quả kinh doanh của ngành xăng dầu Việt Nam.

## Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

### Khung lý thuyết áp dụng

- **Lý thuyết thuế quan**: Thuế quan là loại thuế đánh vào hàng hóa xuất nhập khẩu nhằm bảo vệ sản xuất trong nước, kích thích sản xuất nội địa và điều tiết thương mại quốc tế. Thuế quan bao gồm thuế nhập khẩu, thuế xuất khẩu và thuế quá cảnh. Lý thuyết phân tích tác động của thuế quan đến giá cả, sản lượng, lợi ích của người tiêu dùng, nhà sản xuất và chính phủ.

- **Mô hình cân bằng bộ phận (Partial Equilibrium Model)**: Phân tích tác động của thuế quan đến cung cầu hàng hóa nhập khẩu, từ đó đánh giá ảnh hưởng tích cực và tiêu cực đến các bên liên quan.

- **Khái niệm về Cộng đồng Kinh tế ASEAN (AEC)**: AEC là khu vực thương mại tự do giữa các quốc gia ASEAN, với các cam kết cắt giảm thuế quan, áp dụng quy tắc xuất xứ và thủ tục hải quan thuận lợi nhằm tạo lập thị trường hàng hóa thống nhất.

- **Lộ trình cắt giảm thuế quan theo Hiệp định ATIGA**: Quy định chi tiết về mức thuế suất ưu đãi, thời gian thực hiện và các mặt hàng được hưởng ưu đãi trong khuôn khổ AEC.

- **Khái niệm về thị trường xăng dầu ASEAN**: Đặc điểm cung cầu, cơ cấu mặt hàng và xu hướng nhập khẩu xăng dầu trong khu vực.

### Phương pháp nghiên cứu

- **Nguồn dữ liệu**: Sử dụng số liệu nhập khẩu xăng dầu của Công ty TNHH MTV Tổng công ty Xăng dầu Quân đội giai đoạn 2011-2016, số liệu thuế quan và các văn bản pháp luật liên quan đến thuế nhập khẩu trong AEC, cùng các báo cáo thương mại và kinh tế ASEAN.

- **Phương pháp phân tích**: Áp dụng phương pháp phân tích tổng hợp, so sánh, đối chiếu số liệu thống kê nhập khẩu, kim ngạch, cơ cấu mặt hàng và thị trường nhập khẩu. Sử dụng mô hình cân bằng bộ phận để đánh giá tác động của thuế quan đến sản lượng và thị trường nhập khẩu xăng dầu.

- **Timeline nghiên cứu**: Tập trung phân tích dữ liệu giai đoạn 2011-2016, đánh giá tác động thuế quan sau khi AEC thành lập (2015), và đề xuất giải pháp phát triển đến năm 2025.

- **Lý do lựa chọn phương pháp**: Phương pháp phân tích tổng hợp và mô hình cân bằng bộ phận phù hợp để đánh giá tác động thuế quan trong bối cảnh thị trường xăng dầu có tính đặc thù và biến động theo chu kỳ kinh tế toàn cầu.

## Kết quả nghiên cứu và thảo luận

### Những phát hiện chính

- **Giảm thuế quan thúc đẩy tăng sản lượng nhập khẩu**: Từ năm 2012 đến 2016, lượng nhập khẩu dầu diesel từ thị trường ASEAN tăng mạnh từ 54.508 tấn lên 310.128 tấn, chiếm 70,7% tổng lượng nhập khẩu dầu diesel năm 2016. Thuế nhập khẩu giảm đã tạo điều kiện thuận lợi cho việc mở rộng thị trường nhập khẩu.

- **Chuyển dịch thị trường nhập khẩu**: Công ty đã chuyển dịch thị trường nhập khẩu từ các nước xã hội chủ nghĩa như Nga, Trung Quốc sang các quốc gia ASEAN và Hàn Quốc có thuế suất thấp hơn (5%-10%). Tỷ trọng nhập khẩu từ các nước ASEAN tăng rõ rệt, tận dụng ưu đãi thuế quan trong AEC.

- **Cơ cấu mặt hàng nhập khẩu ổn định nhưng tỷ trọng biến động**: Hai mặt hàng chính là xăng RON 92 và dầu diesel, trong đó dầu diesel chiếm trên 60% tỷ trọng nhập khẩu, xăng RON 92 chiếm khoảng 20-30%. Cơ cấu này phản ánh nhu cầu sử dụng nhiên liệu phục vụ sản xuất, vận tải và tiêu dùng.

- **Ảnh hưởng tiêu cực đến thị phần và chi phí**: Việc giảm thuế quan cũng dẫn đến sự gia tăng cạnh tranh trên thị trường xăng dầu, làm giảm thị phần của Công ty từ 12% năm 2015 xuống còn 8% năm 2016 do sự xuất hiện của nhiều đầu mối nhập khẩu mới. Chi phí nhập khẩu giảm nhưng áp lực cạnh tranh tăng lên.

### Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các biến động trên là do lộ trình cắt giảm thuế quan theo Hiệp định ATIGA và các FTA song phương, đa phương mà Việt Nam tham gia. Việc giảm thuế nhập khẩu đã làm giảm giá thành nhập khẩu, kích thích tăng sản lượng nhập khẩu, đồng thời mở rộng thị trường nhập khẩu sang các quốc gia có ưu đãi thuế quan.

So sánh với các nghiên cứu trước đây, kết quả cho thấy tác động tích cực của thuế quan trong việc mở rộng thị trường và tăng sản lượng nhập khẩu, nhưng cũng làm gia tăng cạnh tranh và áp lực lên doanh nghiệp trong nước. Việc cập nhật chính sách thuế và quản lý thị trường nhập khẩu còn chậm trễ, chưa đáp ứng kịp thời các biến động của thị trường và giá dầu thế giới.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện sự biến động lượng nhập khẩu theo năm và thị trường, bảng phân tích cơ cấu mặt hàng nhập khẩu, cũng như biểu đồ so sánh thị phần của Công ty qua các năm.

## Đề xuất và khuyến nghị

- **Tăng cường nghiên cứu và mở rộng thị trường nhập khẩu**: Doanh nghiệp cần đẩy mạnh nghiên cứu thị trường, tận dụng tối đa các ưu đãi thuế quan trong AEC và các FTA để mở rộng thị trường nhập khẩu, đặc biệt là các thị trường tiềm năng như Malaysia, Thái Lan. Thời gian thực hiện: 2016-2025.

- **Đầu tư cơ sở vật chất kỹ thuật hiện đại**: Nâng cấp hệ thống kho bãi, cảng biển và công nghệ kiểm định chất lượng xăng dầu nhằm giảm thời gian và chi phí nhập khẩu, nâng cao hiệu quả kinh doanh. Chủ thể thực hiện: Công ty và các đối tác đầu tư. Thời gian: 2018-2023.

- **Tăng cường năng lực tài chính**: Xây dựng các giải pháp tài chính linh hoạt, huy động vốn hiệu quả để đáp ứng nhu cầu nhập khẩu lớn và cạnh tranh trên thị trường. Thời gian: 2017-2025.

- **Phát triển nguồn nhân lực chuyên môn cao**: Đào tạo, nâng cao trình độ nghiệp vụ cho cán bộ quản lý và nhân viên nhằm cập nhật kịp thời các quy định pháp luật, chính sách thuế và kỹ năng quản lý nhập khẩu. Thời gian: liên tục từ 2017.

- **Khuyến nghị đối với Nhà nước**: Đổi mới tư duy quản lý kinh doanh xăng dầu, xây dựng và nâng cao năng lực các trung tâm nghiên cứu dự báo xăng dầu, cải cách cơ chế chính sách quản lý nhà nước, linh hoạt trong hỗ trợ doanh nghiệp nhập khẩu xăng dầu.

## Đối tượng nên tham khảo luận văn

- **Doanh nghiệp nhập khẩu xăng dầu**: Nắm bắt các tác động của thuế quan trong AEC để điều chỉnh chiến lược nhập khẩu, tối ưu hóa chi phí và nâng cao năng lực cạnh tranh.

- **Cơ quan quản lý nhà nước**: Sử dụng kết quả nghiên cứu để hoàn thiện chính sách thuế quan, quản lý thị trường xăng dầu hiệu quả, hỗ trợ doanh nghiệp trong bối cảnh hội nhập.

- **Nhà đầu tư và chuyên gia kinh tế quốc tế**: Hiểu rõ tác động của các hiệp định thương mại tự do đến ngành xăng dầu Việt Nam, từ đó đưa ra quyết định đầu tư và tư vấn phù hợp.

- **Học viên, nghiên cứu sinh ngành kinh tế quốc tế và quản trị kinh doanh**: Tham khảo mô hình nghiên cứu, phương pháp phân tích và kết quả thực tiễn để phát triển nghiên cứu sâu hơn về hội nhập kinh tế và thương mại quốc tế.

## Câu hỏi thường gặp

1. **Thuế quan ảnh hưởng thế nào đến giá xăng dầu nhập khẩu?**  
Thuế quan làm tăng giá xăng dầu nhập khẩu khi áp dụng thuế nhập khẩu, dẫn đến giá nội địa tăng. Ngược lại, giảm thuế quan giúp giảm giá thành, kích thích tiêu dùng và nhập khẩu.

2. **AEC có lợi ích gì cho doanh nghiệp nhập khẩu xăng dầu?**  
AEC tạo ra thị trường hàng hóa thống nhất với mức thuế nhập khẩu giảm về 0% cho nhiều mặt hàng, giúp doanh nghiệp giảm chi phí nhập khẩu và mở rộng thị trường.

3. **Tại sao thị phần của Công ty giảm dù thuế quan giảm?**  
Do sự gia tăng cạnh tranh từ nhiều đầu mối nhập khẩu mới tận dụng ưu đãi thuế quan, dẫn đến phân tán thị phần và áp lực cạnh tranh tăng.

4. **Các giải pháp nâng cao hiệu quả nhập khẩu xăng dầu là gì?**  
Bao gồm mở rộng thị trường, đầu tư cơ sở vật chất kỹ thuật, tăng cường năng lực tài chính và phát triển nguồn nhân lực chuyên môn.

5. **Nhà nước cần làm gì để hỗ trợ doanh nghiệp?**  
Cần đổi mới tư duy quản lý, nâng cao năng lực nghiên cứu dự báo, cải cách chính sách quản lý và linh hoạt hỗ trợ doanh nghiệp trong bối cảnh hội nhập.

## Kết luận

- Luận văn đã làm rõ tác động tích cực và tiêu cực của thuế quan trong AEC đến hoạt động nhập khẩu xăng dầu của Công ty TNHH MTV Tổng công ty Xăng dầu Quân đội giai đoạn 2011-2016.  
- Phân tích chi tiết lộ trình cắt giảm thuế quan theo Hiệp định ATIGA và ảnh hưởng đến cơ cấu, thị trường nhập khẩu.  
- Đề xuất các nhóm giải pháp cụ thể nhằm phát huy lợi ích thuế quan, hạn chế tác động tiêu cực, nâng cao hiệu quả nhập khẩu đến năm 2025.  
- Khuyến nghị đổi mới chính sách quản lý nhà nước và tăng cường năng lực doanh nghiệp để thích ứng với môi trường hội nhập sâu rộng.  
- Luận văn góp phần bổ sung nghiên cứu về tác động của hội nhập kinh tế ASEAN đến ngành xăng dầu Việt Nam, làm cơ sở cho các nghiên cứu và chính sách tiếp theo.

**Hành động tiếp theo:** Áp dụng các giải pháp đề xuất, theo dõi sát diễn biến thị trường và chính sách thuế quan để điều chỉnh kịp thời chiến lược nhập khẩu.  
**Kêu gọi:** Các doanh nghiệp và cơ quan quản lý cần phối hợp chặt chẽ để tận dụng tối đa lợi ích từ AEC, thúc đẩy phát triển bền vững ngành xăng dầu Việt Nam.