Tác động của hiệp định UKVFTA đến xuất khẩu thủy sản Việt Nam sang UK

Hiệp định UKVFTA, được ký kết vào ngày 29/12/2020, là một cột mốc quan trọng trong quan hệ thương mại giữa Việt Nam và Vương Quốc Anh. Hiệp định này được xây dựng trên nền tảng của EVFTA, với những điều chỉnh để phù hợp với bối cảnh Brexit. UKVFTA bao gồm các cam kết về cắt giảm thuế quan, mở cửa thị trường, và bảo vệ đầu tư, tạo điều kiện thuận lợi cho thương mại Viêt Nam - Vương Quốc Anh. Theo nghiên cứu của P. Vanzetti, EVFTA hỗ trợ UK tăng khả năng tiếp cận các thị trường mới nhờ vào việc giảm các rào cản thuế quan. Điều này tương tự với tác động tích cực của UKVFTA.

Thị trường Vương Quốc Anh có nhu cầu tiêu thụ thủy sản lớn do truyền thống và thói quen tiêu dùng. Sản lượng thủy sản nội địa của UK giảm sút do chính sách khai thác bền vững, khiến UK phải nhập khẩu phần lớn thủy sản tiêu dùng. Việt Nam có lợi thế cạnh tranh nhờ ưu đãi thuế quan từ UKVFTA. Các chuyên gia nhận định dư địa và lợi thế cạnh tranh của Việt Nam khi xuất khẩu sang thị trường UK là rất lớn. Tới tháng 8 năm 2021, thị trường UK đứng thứ năm trong danh sách những thị trường xuất khẩu thủy sản nhiều nhất của Việt Nam.

Các mặt hàng thủy sản xuất khẩu chính của Việt Nam sang UK bao gồm tôm, cá tra, cá ngừ, và thủy sản chế biến. Tôm là một trong những mặt hàng xuất khẩu chủ lực, chiếm tỷ trọng lớn trong tổng kim ngạch xuất khẩu thủy sản sang UK. Cá tra cũng là một sản phẩm tiềm năng, đặc biệt khi UKVFTA tạo điều kiện thuận lợi cho việc giảm thuế và loại bỏ các rào cản kỹ thuật. Ngoài ra, thủy sản chế biến cũng đang trở thành một xu hướng, đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của người tiêu dùng Anh về sự tiện lợi và đa dạng.

Thị trường Vương Quốc Anh có các tiêu chuẩn rất cao về chất lượng và an toàn thực phẩm. Doanh nghiệp xuất khẩu phải tuân thủ các quy định nghiêm ngặt về dư lượng hóa chất, kháng sinh, và các chất cấm khác. Các chứng nhận như BRC, IFS, và HACCP là bắt buộc để được phép nhập khẩu vào UK. Ngoài ra, các quy định về truy xuất nguồn gốc cũng ngày càng được chú trọng, yêu cầu doanh nghiệp phải có hệ thống quản lý chặt chẽ từ khâu nuôi trồng đến chế biến và xuất khẩu.

Xuất khẩu thủy sản Việt Nam phải đối mặt với sự cạnh tranh gay gắt từ các quốc gia xuất khẩu khác như Na Uy, Iceland, và Trung Quốc. Các quốc gia này có lợi thế về công nghệ, quy mô sản xuất, và kinh nghiệm xuất khẩu. Để cạnh tranh hiệu quả, doanh nghiệp Việt Nam cần tập trung vào việc nâng cao chất lượng sản phẩm, giảm chi phí sản xuất, và xây dựng thương hiệu mạnh. Cần chú trọng tới việc xây dựng quan hệ đối tác chiến lược với các nhà phân phối lớn tại UK để tăng cường khả năng tiếp cận thị trường.

Ngoài thuế quan, rào cản phi thuế quan như các biện pháp vệ sinh dịch tễ (SPS) và hàng rào kỹ thuật trong thương mại (TBT) cũng là một thách thức lớn đối với xuất khẩu thủy sản Việt Nam. Các quy định về kiểm dịch động thực vật, kiểm tra chất lượng, và quy chuẩn kỹ thuật có thể gây tốn kém và kéo dài thời gian thông quan. Doanh nghiệp cần nắm vững các quy định này và chuẩn bị đầy đủ hồ sơ, giấy tờ để tránh bị từ chối nhập khẩu.

Mô hình SMART (Software for Market Analysis and Restrictions on Trade) là một công cụ phân tích thương mại được phát triển bởi Ngân hàng Thế giới. Mô hình này cho phép ước tính tác động của các chính sách thương mại như cắt giảm thuế quan, loại bỏ rào cản, và ký kết các hiệp định thương mại tự do. Mô hình SMART sử dụng dữ liệu về kim ngạch xuất khẩu thủy sản, thuế quan, và các yếu tố liên quan khác để ước tính tác động tạo lập thương mại và chuyển hướng thương mại.

Để chạy mô hình SMART, cần có các biến số đầu vào quan trọng như kim ngạch xuất khẩu thủy sản của Việt Nam sang Vương Quốc Anh và các nước khác, mức thuế suất áp dụng trước và sau khi có UKVFTA, chi phí vận chuyển, và các rào cản thương mại khác. Dữ liệu này có thể được thu thập từ các nguồn như Tổng cục Thống kê, Tổng cục Hải quan, và các tổ chức quốc tế như UN COMTRADE.

Mô hình SMART có ưu điểm là đơn giản, dễ sử dụng, và cho phép ước tính nhanh chóng tác động của các chính sách thương mại. Tuy nhiên, mô hình này cũng có một số hạn chế như không tính đến các yếu tố phi thương mại, không phản ánh đầy đủ sự thay đổi trong cơ cấu sản xuất, và không xét đến tác động lan tỏa đến các ngành khác. Vì vậy, cần kết hợp mô hình SMART với các phương pháp phân tích khác để có cái nhìn toàn diện hơn.

Tác động tạo lập thương mại của UKVFTA thể hiện ở việc xuất khẩu thủy sản Việt Nam sang Vương Quốc Anh tăng lên do thuế quan giảm. Điều này giúp hàng hóa Việt Nam trở nên cạnh tranh hơn so với hàng hóa từ các quốc gia không có hiệp định thương mại với UK. Cần phân tích cụ thể từng mặt hàng thủy sản để xác định những sản phẩm nào được hưởng lợi nhiều nhất từ tác động này.

Tác động chuyển hướng thương mại của UKVFTA xảy ra khi xuất khẩu thủy sản từ các quốc gia khác sang Vương Quốc Anh giảm đi, thay thế bằng hàng hóa từ Việt Nam. Điều này có thể gây ra sự mất mát thị phần cho các quốc gia này. Tuy nhiên, cần đánh giá xem liệu tác động chuyển hướng thương mại có mang lại lợi ích ròng cho Việt Nam hay không, bằng cách so sánh với chi phí cơ hội và các yếu tố khác.

Thay đổi thuế quan là yếu tố quan trọng nhất ảnh hưởng đến xuất khẩu thủy sản trong UKVFTA. Việc giảm hoặc loại bỏ thuế quan giúp hàng hóa Việt Nam trở nên cạnh tranh hơn trên thị trường Vương Quốc Anh. Cần phân tích kỹ lưỡng tác động của việc giảm thuế quan đối với từng mặt hàng thủy sản để có chính sách hỗ trợ phù hợp.

Các doanh nghiệp xuất khẩu thủy sản Việt Nam cần nâng cao năng lực cạnh tranh bằng cách cải thiện quy trình sản xuất, nâng cao chất lượng sản phẩm, và giảm chi phí. Cần đầu tư vào công nghệ mới, đào tạo nguồn nhân lực, và xây dựng hệ thống quản lý chất lượng hiệu quả. Đồng thời, cần chú trọng đến việc xây dựng thương hiệu mạnh để tạo dựng uy tín trên thị trường Vương Quốc Anh.

Việc tuân thủ các quy định và tiêu chuẩn của thị trường Vương Quốc Anh là yếu tố then chốt để xuất khẩu thủy sản thành công. Doanh nghiệp cần tìm hiểu kỹ các quy định về chất lượng, an toàn thực phẩm, và truy xuất nguồn gốc. Cần có hệ thống kiểm soát chất lượng chặt chẽ và chuẩn bị đầy đủ hồ sơ, giấy tờ để đáp ứng yêu cầu của các cơ quan chức năng.

Chuỗi cung ứng thủy sản bền vững là yếu tố quan trọng để đảm bảo phát triển lâu dài trên thị trường Vương Quốc Anh. Doanh nghiệp cần chú trọng đến việc bảo vệ môi trường, quản lý tài nguyên một cách bền vững, và đảm bảo điều kiện làm việc tốt cho người lao động. Cần có chứng nhận từ các tổ chức uy tín như ASC và BAP để chứng minh cam kết về tính bền vững.

Nhà nước cần có các chính sách hỗ trợ thiết thực cho doanh nghiệp xuất khẩu thủy sản, như hỗ trợ tài chính, giảm thuế, và tạo điều kiện thuận lợi về thủ tục hành chính. Cần thành lập các quỹ hỗ trợ xuất khẩu để giúp doanh nghiệp vượt qua khó khăn và tận dụng cơ hội từ UKVFTA.

Đầu tư vào đào tạo và nâng cao nguồn nhân lực là yếu tố quan trọng để nâng cao năng lực cạnh tranh của ngành thủy sản. Cần có các chương trình đào tạo chuyên sâu về kỹ thuật nuôi trồng, chế biến, và quản lý chất lượng. Đồng thời, cần tăng cường hợp tác với các trường đại học và viện nghiên cứu để chuyển giao công nghệ mới.

Nghiên cứu và phát triển các sản phẩm thủy sản có giá trị gia tăng cao là hướng đi quan trọng để tăng cường xuất khẩu và nâng cao thu nhập cho người dân. Cần tập trung vào việc phát triển các sản phẩm chế biến sâu, các sản phẩm chức năng, và các sản phẩm thân thiện với môi trường. Cần có chính sách khuyến khích các doanh nghiệp đầu tư vào nghiên cứu và phát triển.