Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh giáo dục đại học ngày càng được chú trọng nhằm đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao phục vụ phát triển kinh tế - xã hội, hình thức đào tạo hệ Vừa làm vừa học (VLVH) đã trở thành giải pháp thiết thực cho người lao động có nhu cầu nâng cao trình độ. Tại Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật TP. Hồ Chí Minh, sinh viên hệ VLVH chiếm khoảng 20% tổng số sinh viên, với độ tuổi đa dạng từ 18 đến 50, trong đó 87% sinh viên đã có việc làm và tuổi trên 23. Tuy nhiên, do đặc thù vừa học vừa làm, sinh viên gặp nhiều khó khăn trong việc tập trung học tập, ảnh hưởng đến kết quả học tập chung. Kết quả khảo sát cho thấy chỉ khoảng 11% sinh viên đạt loại khá trở lên, trong khi 60% đạt trung bình khá.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm tìm hiểu thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến kết quả học tập của sinh viên hệ VLVH tại trường, tập trung vào các ngành Công nghệ Chế tạo máy và Công nghệ Kỹ thuật Điện, điện tử trong giai đoạn từ tháng 2/2017 đến tháng 2/2018. Nghiên cứu nhằm đề xuất các giải pháp nâng cao chất lượng học tập, góp phần cải thiện hiệu quả đào tạo hệ VLVH, phù hợp với đặc điểm sinh viên và điều kiện thực tế của nhà trường. Ý nghĩa của nghiên cứu được thể hiện qua việc cung cấp thông tin khoa học làm cơ sở cho việc điều chỉnh chính sách đào tạo, nâng cao chất lượng giảng dạy và học tập, từ đó tăng cường sự chấp nhận của xã hội đối với sản phẩm đào tạo hệ VLVH.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình về các yếu tố ảnh hưởng đến kết quả học tập, bao gồm:

  • Lý thuyết các yếu tố ảnh hưởng của Evans (1999) phân loại các yếu tố thành 6 nhóm: đặc trưng nhân khẩu, tâm lý, kết quả học tập trước, yếu tố xã hội, tổ chức và thành quả. Trong đó, yếu tố tổ chức gồm phẩm chất giảng viên, phương pháp giảng dạy, cơ sở vật chất, nội dung môn học và phương pháp đánh giá.

  • Mô hình tháp học tập chủ động của Edgar Dale nhấn mạnh vai trò của việc học tập chủ động, tương tác và đa dạng hoạt động học tập để nâng cao hiệu quả tiếp thu kiến thức.

  • Lý thuyết động cơ và mục tiêu học tập: Động cơ học tập được chia thành động cơ bên trong (nhu cầu học, ham hiểu biết) và động cơ bên ngoài (khen thưởng, đánh giá). Mục tiêu học tập rõ ràng giúp tăng sự kiên trì và nỗ lực của người học.

  • Phẩm chất giảng viên: Bao gồm năng lực chuyên môn, phẩm chất đạo đức, phương pháp giảng dạy, quản lý lớp học và thiết kế bài giảng, ảnh hưởng trực tiếp đến kết quả học tập của sinh viên.

  • Phương pháp giảng dạy hiệu quả: Kết hợp các phương pháp truyền thống và học tập chủ động như thảo luận nhóm, giải quyết vấn đề, mô phỏng, giúp sinh viên phát triển tư duy và kỹ năng thực hành.

Phương pháp nghiên cứu

  • Nguồn dữ liệu: Dữ liệu được thu thập từ 812 phiếu khảo sát sinh viên hệ VLVH thuộc 6 ngành đào tạo khác nhau và 143 phiếu khảo sát sinh viên năm cuối ngành Công nghệ Chế tạo máy và Công nghệ Kỹ thuật Điện, điện tử. Ngoài ra, dữ liệu được bổ sung từ hồ sơ sinh viên, đàm thoại với giảng viên, cán bộ quản lý và tài liệu chuyên ngành.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phần mềm SPSS để xử lý thống kê, áp dụng các chỉ số như trung bình cộng, độ lệch chuẩn, hệ số tương quan nhằm đánh giá mức độ ảnh hưởng của các yếu tố đến kết quả học tập.

  • Timeline nghiên cứu: Thu thập dữ liệu từ tháng 2/2017 đến tháng 2/2018, phân tích và đề xuất giải pháp trong năm 2018.

  • Cỡ mẫu và chọn mẫu: Mẫu khảo sát được chọn theo phương pháp ngẫu nhiên có chủ đích, tập trung vào sinh viên hệ VLVH đang học tại trường, đặc biệt là các ngành kỹ thuật có số lượng sinh viên đông đảo.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Phẩm chất tích cực của giảng viên là yếu tố ảnh hưởng lớn nhất đến kết quả học tập, với mức độ đồng thuận trung bình trên 4,0/5.0. Giảng viên có phương pháp giảng dạy linh hoạt, quản lý lớp học hiệu quả và thiết kế bài giảng phù hợp giúp sinh viên hứng thú và tiếp thu tốt hơn.

  2. Cơ sở vật chất và tài liệu học tập được đánh giá ở mức trung bình khá (khoảng 3,8/5.0). Tuy nhiên, sinh viên phản ánh cần nâng cấp trang thiết bị dạy học và bổ sung tài liệu tham khảo để hỗ trợ học tập và thực hành.

  3. Ý thức tự giác trong học tập của sinh viên có ảnh hưởng đáng kể, với tỷ lệ sinh viên có mục tiêu học tập rõ ràng chiếm 71,7%. Động cơ học tập bên trong như nhu cầu nâng cao kiến thức và áp dụng vào công việc là động lực chính thúc đẩy sinh viên tích cực học tập.

  4. Nội dung môn học được đánh giá là phù hợp với mục tiêu học tập và thực tiễn công việc, tuy nhiên cần điều chỉnh để tăng tính ứng dụng và hấp dẫn hơn nhằm giữ chân sinh viên và nâng cao hiệu quả học tập.

  5. Kết quả học tập chung: Chỉ khoảng 11% sinh viên đạt loại khá trở lên, 60% đạt trung bình khá, phản ánh sự cần thiết cải thiện các yếu tố ảnh hưởng để nâng cao chất lượng đào tạo.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy sự tương tác tích cực giữa giảng viên và sinh viên, cùng với điều kiện học tập thuận lợi, là nhân tố then chốt nâng cao kết quả học tập. So với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, kết quả phù hợp với quan điểm rằng phẩm chất giảng viên và cơ sở vật chất là nền tảng quan trọng. Tuy nhiên, đặc thù sinh viên hệ VLVH với độ tuổi lớn, công việc bận rộn và điều kiện học tập hạn chế đòi hỏi nhà trường cần có các giải pháp phù hợp để tăng cường ý thức tự học và hỗ trợ học tập.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện tỷ lệ sinh viên đạt các mức kết quả học tập, bảng đánh giá mức độ đồng thuận về các yếu tố ảnh hưởng, và sơ đồ mô tả mối quan hệ giữa động cơ học tập, phẩm chất giảng viên và kết quả học tập.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường công tác lấy ý kiến phản hồi từ sinh viên nhằm điều chỉnh nội dung, phương pháp giảng dạy và cơ sở vật chất phù hợp với nhu cầu thực tế. Thời gian thực hiện: hàng học kỳ. Chủ thể: Phòng Đào tạo Không chính quy phối hợp với các khoa.

  2. Tổ chức buổi sinh hoạt chuyên đề nâng cao ý thức trách nhiệm và tự giác trong học tập cho sinh viên hệ VLVH, nhằm phát triển động cơ học tập bên trong và kỹ năng tự học. Thời gian: mỗi học kỳ một lần. Chủ thể: Ban chủ nhiệm khoa và giảng viên phụ trách.

  3. Tăng cường công tác kiểm tra, bảo dưỡng và nâng cấp trang thiết bị dạy học, đặc biệt là thiết bị thực hành và thư viện điện tử, nhằm tạo điều kiện học tập thuận lợi. Thời gian: kế hoạch 1-2 năm. Chủ thể: Ban Giám hiệu và phòng Quản lý cơ sở vật chất.

  4. Bồi dưỡng nâng cao năng lực giảng viên, tập trung vào phương pháp giảng dạy tích cực, quản lý lớp học và thiết kế bài giảng phù hợp với đặc điểm sinh viên VLVH. Thời gian: hàng năm. Chủ thể: Trung tâm Đào tạo và bồi dưỡng cán bộ.

  5. Điều chỉnh nội dung môn học phù hợp mục tiêu học tập và thực tiễn công việc, tăng cường tính ứng dụng và hấp dẫn để giữ chân sinh viên và nâng cao hiệu quả học tập. Thời gian: 1-2 năm. Chủ thể: Hội đồng chương trình đào tạo và các khoa chuyên môn.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban Giám hiệu và phòng Đào tạo các trường đại học có đào tạo hệ VLVH: Sử dụng kết quả nghiên cứu để điều chỉnh chính sách đào tạo, nâng cao chất lượng giảng dạy và học tập.

  2. Giảng viên hệ VLVH: Áp dụng các giải pháp về phương pháp giảng dạy, quản lý lớp học và thiết kế bài giảng phù hợp với đặc điểm sinh viên vừa làm vừa học.

  3. Sinh viên hệ VLVH: Hiểu rõ các yếu tố ảnh hưởng đến kết quả học tập, từ đó nâng cao ý thức tự giác, lựa chọn phương pháp học tập tích cực và chủ động.

  4. Nhà nghiên cứu và chuyên gia giáo dục: Tham khảo để phát triển các nghiên cứu tiếp theo về đào tạo người lớn, đào tạo không chính quy và các mô hình học tập linh hoạt.

Câu hỏi thường gặp

  1. Yếu tố nào ảnh hưởng lớn nhất đến kết quả học tập của sinh viên hệ VLVH?
    Phẩm chất tích cực của giảng viên được xác định là yếu tố ảnh hưởng lớn nhất, bao gồm phương pháp giảng dạy, quản lý lớp học và thiết kế bài giảng phù hợp.

  2. Sinh viên hệ VLVH gặp khó khăn gì trong học tập?
    Sinh viên thường có tuổi đời lớn, công việc bận rộn, khả năng tự học hạn chế và điều kiện học tập không tập trung, ảnh hưởng đến hiệu quả tiếp thu kiến thức.

  3. Làm thế nào để nâng cao ý thức tự giác học tập của sinh viên VLVH?
    Tổ chức các buổi sinh hoạt chuyên đề, tăng cường tương tác giữa giảng viên và sinh viên, đồng thời xây dựng môi trường học tập tích cực và hỗ trợ kỹ năng tự học.

  4. Cơ sở vật chất ảnh hưởng thế nào đến kết quả học tập?
    Trang thiết bị dạy học hiện đại, thư viện đầy đủ tài liệu giúp sinh viên tiếp cận kiến thức hiệu quả hơn, đồng thời tạo điều kiện cho giảng viên phát huy năng lực giảng dạy.

  5. Phương pháp giảng dạy nào phù hợp với sinh viên hệ VLVH?
    Phương pháp giảng dạy tích cực, kết hợp thảo luận nhóm, giải quyết vấn đề, mô phỏng và ứng dụng công nghệ thông tin giúp sinh viên chủ động tiếp thu và vận dụng kiến thức.

Kết luận

  • Kết quả học tập của sinh viên hệ VLVH chịu ảnh hưởng đa chiều từ phẩm chất giảng viên, cơ sở vật chất, ý thức tự giác và nội dung môn học.
  • Sinh viên có mục tiêu học tập rõ ràng và động cơ học tập bên trong mạnh mẽ sẽ đạt kết quả tốt hơn.
  • Cơ sở vật chất và tài liệu học tập cần được nâng cấp để đáp ứng yêu cầu đào tạo hiện đại.
  • Giảng viên cần được bồi dưỡng nâng cao năng lực chuyên môn và phương pháp giảng dạy phù hợp với đặc điểm sinh viên VLVH.
  • Các giải pháp đề xuất cần được triển khai đồng bộ trong vòng 1-2 năm để nâng cao chất lượng đào tạo hệ VLVH tại Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật TP. Hồ Chí Minh.

Hành động tiếp theo: Nhà trường và các đơn vị liên quan nên tổ chức đánh giá định kỳ, thu thập phản hồi từ sinh viên và giảng viên để điều chỉnh kịp thời các giải pháp, đồng thời đẩy mạnh nghiên cứu mở rộng đối tượng và phạm vi đào tạo nhằm nâng cao hiệu quả đào tạo hệ VLVH.