Tổng quan nghiên cứu

Văn hóa ứng xử trong môi trường giáo dục đại học hiện nay đang trở thành một vấn đề cấp thiết, đặc biệt trong bối cảnh phát triển kinh tế xã hội và hội nhập quốc tế. Tại Khoa Quản trị Văn phòng, Trường Đại học Nội vụ Hà Nội, việc xây dựng văn hóa ứng xử cho sinh viên được xem là nhân tố then chốt góp phần nâng cao chất lượng đào tạo và phát triển nhân cách sinh viên. Theo khảo sát, có khoảng 40% sinh viên chấp nhận hành vi ngồi trong giờ học, 25% đồng ý mặc trang phục không phù hợp khi đến trường, trong khi 65% không đồng ý với việc đi học muộn. Những con số này phản ánh thực trạng đa dạng về nhận thức và hành vi ứng xử trong sinh viên, đặt ra yêu cầu cấp bách về việc xây dựng và hoàn thiện văn hóa ứng xử trong môi trường đại học.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm phân tích thực trạng văn hóa ứng xử của sinh viên Khoa Quản trị Văn phòng, từ đó đề xuất các giải pháp thiết thực nhằm nâng cao nhận thức và hành vi ứng xử văn minh, phù hợp với chuẩn mực xã hội và yêu cầu phát triển bền vững của nhà trường. Nghiên cứu được thực hiện trong khoảng thời gian từ tháng 12 năm 2022 đến tháng 5 năm 2023, tập trung tại Khoa Quản trị Văn phòng, Trường Đại học Nội vụ Hà Nội. Ý nghĩa của nghiên cứu không chỉ giúp cải thiện môi trường học tập mà còn góp phần xây dựng hình ảnh sinh viên gương mẫu, nâng cao hiệu quả công tác quản lý và đào tạo tại trường.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên hai lý thuyết chính: lý thuyết văn hóa tổ chức và lý thuyết hành vi ứng xử trong môi trường giáo dục. Lý thuyết văn hóa tổ chức giúp hiểu rõ vai trò của các giá trị, chuẩn mực trong việc hình thành và duy trì văn hóa ứng xử trong nhà trường. Lý thuyết hành vi ứng xử tập trung vào các yếu tố ảnh hưởng đến thái độ và hành vi của cá nhân trong các tình huống giao tiếp xã hội.

Các khái niệm chính bao gồm:

  • Văn hóa ứng xử: Hệ thống các giá trị, chuẩn mực và hành vi được thể hiện qua thái độ, lời nói và hành động của cá nhân trong môi trường xã hội.
  • Văn hóa tổ chức: Tập hợp các giá trị, niềm tin và quy tắc chung tạo nên bản sắc và môi trường làm việc, học tập.
  • Nhận thức và thái độ: Mức độ hiểu biết và quan điểm của sinh viên về vai trò và tầm quan trọng của văn hóa ứng xử.
  • Hành vi ứng xử: Các biểu hiện cụ thể của sinh viên trong giao tiếp với giảng viên, bạn bè và trong các hoạt động học tập.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa thu thập dữ liệu sơ cấp và thứ cấp. Dữ liệu sơ cấp được thu thập thông qua khảo sát ý kiến của sinh viên Khoa Quản trị Văn phòng với cỡ mẫu khoảng 200 sinh viên, được chọn mẫu ngẫu nhiên nhằm đảm bảo tính đại diện. Phương pháp thu thập bao gồm bảng hỏi và phỏng vấn sâu nhằm khai thác nhận thức, thái độ và hành vi ứng xử của sinh viên.

Dữ liệu thứ cấp được tổng hợp từ các tài liệu chuyên khảo, bài báo khoa học, văn bản pháp luật liên quan đến văn hóa ứng xử trong giáo dục, đặc biệt là Quyết định 1299/QĐ-TTg về xây dựng văn hóa ứng xử trong trường học giai đoạn 2018-2025.

Phân tích dữ liệu được thực hiện bằng phương pháp thống kê mô tả, so sánh tỷ lệ phần trăm và phân tích nội dung nhằm làm rõ thực trạng và các yếu tố ảnh hưởng. Timeline nghiên cứu kéo dài từ tháng 12/2022 đến tháng 5/2023, bao gồm các giai đoạn thu thập, xử lý và phân tích dữ liệu, cũng như đề xuất giải pháp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng văn hóa ứng xử trong giờ học: Khoảng 40% sinh viên đồng ý với hành vi ngồi trong giờ học, 32% giữ thái độ trung lập và 55% không đồng ý. Điều này cho thấy còn tồn tại một bộ phận sinh viên chưa nghiêm túc trong việc tuân thủ nội quy lớp học.

  2. Vi phạm nội quy về giờ giấc và trang phục: 65% sinh viên không đồng ý với việc đi học muộn, tuy nhiên vẫn có 21% thừa nhận đi học muộn thỉnh thoảng xảy ra. Về trang phục, 25% sinh viên chấp nhận mặc quần sooc, váy ngắn, áo ba lỗ đến trường, trong khi 83% phản đối hành vi này, phản ánh sự chưa đồng thuận cao về chuẩn mực trang phục.

  3. Mức độ vi phạm quy định văn hóa ứng xử: 41% sinh viên thừa nhận vi phạm các quy định về văn hóa ứng xử thường xuyên hoặc rất thường xuyên, 28% vi phạm hiếm khi và chỉ 4% khẳng định không vi phạm. Đây là con số đáng báo động về ý thức chấp hành nội quy của sinh viên.

  4. Nhận thức về vai trò của văn hóa ứng xử: 36% sinh viên đánh giá văn hóa ứng xử rất quan trọng đối với sự phát triển cá nhân và sự vững mạnh của nhà trường, 31% cho rằng quan trọng, 26% không đồng tình và 7% không quan tâm. Điều này cho thấy cần tăng cường công tác tuyên truyền, giáo dục để nâng cao nhận thức.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của thực trạng trên có thể xuất phát từ nhiều yếu tố khách quan và chủ quan. Sự phát triển nhanh chóng của công nghệ thông tin và mạng xã hội tạo điều kiện cho sinh viên tiếp cận nhiều luồng thông tin đa chiều, trong đó có cả những ảnh hưởng tiêu cực như nghiện game, lối sống thực dụng. Bên cạnh đó, môi trường giáo dục còn thiếu các hoạt động thực tiễn, câu lạc bộ phát triển kỹ năng mềm và văn hóa ứng xử, dẫn đến sinh viên chưa được rèn luyện đầy đủ.

So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, tình trạng vi phạm nội quy và nhận thức chưa đầy đủ về văn hóa ứng xử không phải là vấn đề riêng của Khoa Quản trị Văn phòng mà là thách thức chung trong giáo dục đại học hiện nay. Việc xây dựng văn hóa ứng xử không chỉ giúp nâng cao chất lượng đào tạo mà còn góp phần hình thành nhân cách, đạo đức nghề nghiệp cho sinh viên.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ đồng ý, trung lập và không đồng ý với các hành vi ứng xử tiêu biểu, cũng như bảng tổng hợp mức độ vi phạm và nhận thức về vai trò văn hóa ứng xử. Các biểu đồ này giúp minh họa rõ nét thực trạng và sự phân bố ý kiến của sinh viên.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường tuyên truyền, giáo dục văn hóa ứng xử: Tổ chức các buổi hội thảo, tọa đàm, chiến dịch truyền thông trong và ngoài lớp học nhằm nâng cao nhận thức về vai trò của văn hóa ứng xử. Mục tiêu đạt 80% sinh viên hiểu và thực hiện đúng chuẩn mực trong vòng 12 tháng. Chủ thể thực hiện là Ban giám hiệu, Khoa Quản trị Văn phòng và các tổ chức đoàn thể.

  2. Xây dựng và hoàn thiện quy định về văn hóa ứng xử: Ban hành bộ quy tắc ứng xử cụ thể, rõ ràng, phù hợp với đặc thù sinh viên Khoa Quản trị Văn phòng, bao gồm quy định về trang phục, giờ giấc, giao tiếp. Thời gian hoàn thành trong 6 tháng, do Phòng Công tác sinh viên phối hợp với Khoa thực hiện.

  3. Phát triển các câu lạc bộ kỹ năng mềm và hoạt động ngoại khóa: Tạo môi trường thực hành văn hóa ứng xử thông qua các hoạt động nhóm, câu lạc bộ, giúp sinh viên rèn luyện kỹ năng giao tiếp, xử lý tình huống. Mục tiêu thành lập ít nhất 3 câu lạc bộ hoạt động hiệu quả trong 1 năm, do Đoàn Thanh niên và Hội Sinh viên chủ trì.

  4. Nâng cao vai trò gương mẫu của giảng viên và cán bộ quản lý: Đào tạo, bồi dưỡng giảng viên về kỹ năng ứng xử, giao tiếp chuẩn mực, làm gương cho sinh viên noi theo. Thực hiện đánh giá định kỳ và khen thưởng các cá nhân có đóng góp tích cực. Thời gian triển khai liên tục, do Ban Giám hiệu và Khoa phối hợp thực hiện.

  5. Tăng cường quản lý và giám sát việc thực hiện văn hóa ứng xử: Áp dụng công nghệ thông tin trong quản lý sinh viên, xây dựng hệ thống phản hồi, xử lý vi phạm kịp thời. Mục tiêu giảm 30% vi phạm trong vòng 1 năm. Chủ thể thực hiện là Phòng Công tác sinh viên và các đơn vị liên quan.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban giám hiệu và cán bộ quản lý trường đại học: Giúp hiểu rõ thực trạng và các giải pháp xây dựng văn hóa ứng xử, từ đó hoạch định chính sách, quy định phù hợp nhằm nâng cao chất lượng đào tạo và quản lý sinh viên.

  2. Giảng viên và cán bộ phụ trách công tác sinh viên: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn để tổ chức các hoạt động giáo dục, rèn luyện kỹ năng ứng xử cho sinh viên, đồng thời làm gương mẫu trong giao tiếp và ứng xử.

  3. Sinh viên các khoa, ngành liên quan: Nâng cao nhận thức về vai trò của văn hóa ứng xử trong học tập và cuộc sống, từ đó tự giác rèn luyện, hoàn thiện nhân cách và kỹ năng giao tiếp.

  4. Nhà nghiên cứu và chuyên gia giáo dục: Tham khảo để phát triển các nghiên cứu sâu hơn về văn hóa ứng xử trong môi trường giáo dục đại học, góp phần xây dựng nền giáo dục hiện đại, nhân văn.

Câu hỏi thường gặp

  1. Văn hóa ứng xử là gì và tại sao nó quan trọng trong môi trường đại học?
    Văn hóa ứng xử là hệ thống các giá trị, chuẩn mực và hành vi thể hiện qua thái độ, lời nói và hành động của cá nhân trong môi trường xã hội. Nó quan trọng vì giúp xây dựng môi trường học tập lành mạnh, nâng cao chất lượng đào tạo và phát triển nhân cách sinh viên.

  2. Những yếu tố nào ảnh hưởng đến văn hóa ứng xử của sinh viên?
    Yếu tố khách quan như sự phát triển công nghệ, mạng xã hội, môi trường giáo dục và yếu tố chủ quan như nhận thức, thái độ, kỹ năng giao tiếp của sinh viên đều ảnh hưởng đến văn hóa ứng xử.

  3. Làm thế nào để nâng cao nhận thức về văn hóa ứng xử cho sinh viên?
    Thông qua các hoạt động tuyên truyền, giáo dục, tổ chức hội thảo, câu lạc bộ kỹ năng mềm và vai trò gương mẫu của giảng viên, sinh viên sẽ được nâng cao nhận thức và thực hành văn hóa ứng xử đúng chuẩn.

  4. Quy định về trang phục và giờ giấc có vai trò như thế nào trong văn hóa ứng xử?
    Quy định này giúp duy trì kỷ luật, tạo môi trường học tập nghiêm túc và tôn trọng lẫn nhau, góp phần xây dựng hình ảnh sinh viên văn minh, chuyên nghiệp.

  5. Làm sao để xử lý các vi phạm về văn hóa ứng xử trong sinh viên?
    Cần có hệ thống quản lý, giám sát chặt chẽ, kết hợp với giáo dục, nhắc nhở và xử lý kỷ luật phù hợp nhằm nâng cao ý thức chấp hành nội quy của sinh viên.

Kết luận

  • Văn hóa ứng xử là yếu tố cốt lõi góp phần xây dựng môi trường giáo dục đại học văn minh, hiện đại tại Khoa Quản trị Văn phòng, Trường Đại học Nội vụ Hà Nội.
  • Thực trạng cho thấy còn tồn tại nhiều hành vi chưa phù hợp, nhận thức chưa đồng đều về vai trò của văn hóa ứng xử trong sinh viên.
  • Nghiên cứu đã đề xuất các giải pháp thiết thực như tăng cường tuyên truyền, xây dựng quy định, phát triển câu lạc bộ kỹ năng và nâng cao vai trò gương mẫu của giảng viên.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp trong vòng 12 tháng, đánh giá hiệu quả và điều chỉnh phù hợp để đạt mục tiêu xây dựng văn hóa ứng xử bền vững.
  • Kêu gọi Ban giám hiệu, giảng viên, sinh viên và các tổ chức đoàn thể cùng chung tay thực hiện để tạo nên môi trường học tập tích cực, góp phần phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao cho xã hội.