Tổng quan nghiên cứu

Xây dựng nông thôn mới (NTM) là một trong những nhiệm vụ trọng tâm của sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, nhằm cải thiện đời sống vật chất và tinh thần của người dân nông thôn. Tại huyện Mỹ Hào, tỉnh Hưng Yên, chương trình xây dựng NTM đã được triển khai từ năm 2010 với nhiều kết quả tích cực. Huyện có diện tích 7.910,96 ha, trong đó đất nông nghiệp chiếm 59,63%, dân số trên 110.000 người, với tỷ lệ dân cư nông thôn khoảng 12,7%. Tốc độ tăng trưởng kinh tế bình quân giai đoạn 2010-2015 đạt 17,68%, trong đó giá trị sản xuất công nghiệp tăng 16,5%/năm, nông nghiệp tăng 2,28%/năm, dịch vụ tăng 23,42%/năm. Đến năm 2015, huyện đã đạt 204/228 tiêu chí xây dựng NTM, bình quân mỗi xã đạt 17 tiêu chí, trong đó 5 xã đạt 19 tiêu chí.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng quản lý nhà nước trong xây dựng NTM tại huyện Mỹ Hào, phân tích những thành tựu và hạn chế, từ đó đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả thực hiện chương trình giai đoạn 2016-2020. Phạm vi nghiên cứu tập trung từ năm 2010 đến nay, với trọng tâm là các chính sách, tổ chức bộ máy quản lý, huy động nguồn lực và sự tham gia của cộng đồng dân cư.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp cơ sở khoa học cho việc hoàn thiện chính sách, nâng cao năng lực quản lý nhà nước và phát huy vai trò của người dân trong xây dựng NTM, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội bền vững tại địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết quản lý nhà nước và phát triển nông thôn mới, cụ thể:

  • Lý thuyết quản lý nhà nước: Quản lý nhà nước được hiểu là hoạt động thực hiện quyền lực nhà nước nhằm điều chỉnh các quan hệ xã hội và hành vi của công dân, đảm bảo phát triển ổn định và bền vững. Quản lý nhà nước trong xây dựng NTM bao gồm tổ chức bộ máy, quy hoạch, huy động nguồn lực, phát triển kinh tế và hạ tầng, giám sát thực hiện.

  • Lý thuyết phát triển nông thôn mới: NTM là mô hình phát triển toàn diện, hiện đại hóa kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội, chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hướng sản xuất hàng hóa, nâng cao đời sống vật chất và tinh thần, bảo vệ môi trường và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc.

Các khái niệm chính bao gồm: quản lý nhà nước, nông thôn, nông thôn mới, bộ tiêu chí quốc gia về NTM, vai trò của cộng đồng dân cư, và các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý nhà nước trong xây dựng NTM.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp:

  • Nguồn dữ liệu: Thu thập số liệu thứ cấp từ các báo cáo của UBND huyện Mỹ Hào, Ban chỉ đạo xây dựng NTM tỉnh Hưng Yên, các văn bản pháp luật như Quyết định số 491/QĐ-TTg (2009) về bộ tiêu chí quốc gia xây dựng NTM, và các tài liệu nghiên cứu liên quan.

  • Phương pháp phân tích: Phân tích - tổng hợp, so sánh, khảo sát thực tiễn nhằm đánh giá thực trạng, xác định các nhân tố ảnh hưởng và đề xuất giải pháp. Cỡ mẫu khảo sát gồm các cán bộ quản lý cấp huyện, xã và đại diện cộng đồng dân cư tại 12 xã và 1 thị trấn.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu tập trung vào giai đoạn 2010-2015, với việc thu thập và phân tích dữ liệu trong năm 2016, nhằm đánh giá kết quả thực hiện chương trình xây dựng NTM và đề xuất phương hướng cho giai đoạn tiếp theo 2016-2020.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tăng trưởng kinh tế và chuyển dịch cơ cấu: Tốc độ tăng trưởng kinh tế bình quân giai đoạn 2010-2015 đạt 17,68%, trong đó công nghiệp và dịch vụ chiếm tỷ trọng lớn (67,3% và 28,6%), nông nghiệp chỉ chiếm 4,1%. Giá trị sản xuất nông nghiệp tăng bình quân 2,28%/năm, năng suất lúa đạt 12,4 tấn/ha, thu nhập bình quân đạt 94 triệu đồng/ha canh tác.

  2. Thực hiện tiêu chí xây dựng NTM: Đến năm 2015, huyện đạt 204/228 tiêu chí, bình quân mỗi xã đạt 17 tiêu chí, trong đó 5 xã đạt 19 tiêu chí. Các tiêu chí về quy hoạch, điện, bưu điện, an ninh trật tự đạt tỷ lệ cao (trên 90%), trong khi tiêu chí về trường học, y tế, môi trường còn thấp (tỷ lệ đạt từ 36% đến 57%).

  3. Tổ chức bộ máy quản lý: Ban chỉ đạo xây dựng NTM cấp huyện do Chủ tịch UBND làm trưởng ban, các xã thành lập Ban quản lý do Chủ tịch UBND xã làm trưởng ban. Các tổ chức kiểm tra, thẩm định được thành lập để giám sát thực hiện. Tuy nhiên, trình độ chuyên môn của cán bộ cấp xã còn hạn chế, ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý.

  4. Nguồn lực và sự tham gia của người dân: Huyện huy động được nguồn lực từ ngân sách nhà nước, doanh nghiệp và nhân dân. Người dân tích cực hiến đất, đóng góp ngày công xây dựng hạ tầng. Tuy nhiên, vẫn còn tồn tại tư tưởng trông chờ, ỷ lại và khó khăn trong vận động thay đổi nhận thức.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy huyện Mỹ Hào đã đạt được nhiều thành tựu trong xây dựng NTM, đặc biệt là phát triển kinh tế công nghiệp, dịch vụ và cải thiện hạ tầng cơ sở. Tuy nhiên, tỷ lệ tiêu chí về giáo dục, y tế và môi trường còn thấp phản ánh sự chưa đồng đều trong phát triển xã hội và quản lý nhà nước.

Nguyên nhân chính bao gồm hạn chế về năng lực cán bộ cấp xã, sự khác biệt về điều kiện kinh tế - xã hội giữa các địa phương, và khó khăn trong huy động nguồn lực nội tại. So với các huyện như Hải Hậu (Nam Định) hay Đan Phượng (Hà Nội), Mỹ Hào còn cần tăng cường công tác tuyên truyền, nâng cao vai trò chủ thể của người dân và cải thiện quản lý đất đai, môi trường.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện tỷ lệ hoàn thành các tiêu chí NTM theo từng lĩnh vực, bảng so sánh tốc độ tăng trưởng kinh tế và cơ cấu ngành qua các năm, cũng như sơ đồ tổ chức bộ máy quản lý nhà nước về xây dựng NTM tại huyện.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đào tạo, nâng cao năng lực cán bộ quản lý cấp xã: Tổ chức các khóa tập huấn chuyên sâu về quản lý xây dựng NTM, quy hoạch, vận động nhân dân và giám sát thực hiện. Mục tiêu nâng tỷ lệ cán bộ có trình độ chuyên môn đạt chuẩn lên trên 80% trong vòng 2 năm. Chủ thể thực hiện: UBND huyện phối hợp với Học viện Hành chính Quốc gia.

  2. Đẩy mạnh công tác tuyên truyền, vận động người dân: Sử dụng đa dạng hình thức truyền thông, tổ chức hội thảo, diễn đàn dân chủ để nâng cao nhận thức, phát huy vai trò chủ thể của cộng đồng trong xây dựng NTM. Mục tiêu tăng tỷ lệ người dân tham gia đóng góp ngày công, hiến đất lên 30% so với hiện tại trong 3 năm tới. Chủ thể thực hiện: Ban chỉ đạo xây dựng NTM huyện, Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể.

  3. Hoàn thiện quy hoạch và quản lý đất đai, môi trường: Rà soát, điều chỉnh quy hoạch sử dụng đất phù hợp với phát triển kinh tế - xã hội, tăng cường kiểm tra, xử lý vi phạm về đất đai và ô nhiễm môi trường. Mục tiêu đạt 100% xã có quy hoạch đồng bộ và kiểm soát tốt môi trường trong 5 năm. Chủ thể thực hiện: Phòng Tài nguyên và Môi trường huyện, UBND các xã.

  4. Huy động và sử dụng hiệu quả các nguồn lực tài chính: Đa dạng hóa nguồn vốn đầu tư từ ngân sách, doanh nghiệp, tín dụng và đóng góp của nhân dân; xây dựng cơ chế minh bạch, công khai trong quản lý tài chính xây dựng NTM. Mục tiêu tăng vốn đầu tư hàng năm ít nhất 15% so với giai đoạn trước. Chủ thể thực hiện: Ban Quản lý dự án xây dựng NTM huyện, Kho bạc Nhà nước.

  5. Phát triển kinh tế nông thôn bền vững: Khuyến khích chuyển đổi cơ cấu cây trồng, phát triển mô hình trang trại hiệu quả, liên kết sản xuất theo chuỗi giá trị, nâng cao thu nhập cho nông dân. Mục tiêu tăng giá trị sản xuất nông nghiệp lên 5%/năm và giảm tỷ lệ hộ nghèo dưới 1,5% trong 5 năm. Chủ thể thực hiện: Phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, các hợp tác xã.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý nhà nước các cấp: Đặc biệt là cán bộ cấp huyện, xã phụ trách lĩnh vực nông nghiệp, xây dựng NTM, giúp nâng cao năng lực quản lý, tổ chức thực hiện và giám sát chương trình.

  2. Nhà nghiên cứu, học giả trong lĩnh vực quản lý công và phát triển nông thôn: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn để phát triển các nghiên cứu tiếp theo về chính sách và quản lý xây dựng NTM.

  3. Các tổ chức chính trị - xã hội và cộng đồng dân cư: Giúp hiểu rõ vai trò, trách nhiệm và cách thức tham gia hiệu quả vào quá trình xây dựng NTM, từ đó phát huy sức mạnh tổng hợp của toàn xã hội.

  4. Các nhà hoạch định chính sách và cơ quan quản lý cấp tỉnh, trung ương: Tham khảo để hoàn thiện chính sách, cơ chế hỗ trợ và định hướng phát triển NTM phù hợp với điều kiện thực tế từng địa phương.

Câu hỏi thường gặp

  1. Xây dựng nông thôn mới là gì và tại sao quan trọng?
    Xây dựng NTM là quá trình phát triển toàn diện nông thôn theo hướng hiện đại, nâng cao đời sống vật chất, tinh thần và bảo vệ môi trường. Đây là nhiệm vụ quan trọng để thúc đẩy công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước và giảm khoảng cách phát triển giữa nông thôn và thành thị.

  2. Huyện Mỹ Hào đã đạt được những kết quả gì trong xây dựng NTM?
    Đến năm 2015, huyện đạt 204/228 tiêu chí xây dựng NTM, bình quân mỗi xã đạt 17 tiêu chí, với tốc độ tăng trưởng kinh tế bình quân 17,68%/năm. Thu nhập bình quân đầu người và năng suất lúa đều tăng đáng kể, hạ tầng kinh tế - xã hội được cải thiện rõ rệt.

  3. Những khó khăn chính trong quản lý xây dựng NTM tại Mỹ Hào là gì?
    Khó khăn gồm trình độ cán bộ cấp xã còn hạn chế, tư tưởng trông chờ, ỷ lại của một bộ phận dân cư, quản lý đất đai và môi trường chưa hiệu quả, cũng như sự phân hóa kinh tế chưa đồng đều giữa các địa phương.

  4. Vai trò của người dân trong xây dựng NTM như thế nào?
    Người dân là chủ thể quan trọng, tham gia từ khâu lập kế hoạch, đóng góp nguồn lực, thực hiện các hoạt động xây dựng và giám sát. Sự đồng thuận và tích cực của người dân quyết định thành công của chương trình.

  5. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước trong xây dựng NTM?
    Cần tăng cường đào tạo cán bộ, hoàn thiện quy hoạch, minh bạch nguồn lực, đẩy mạnh tuyên truyền vận động người dân và phát triển kinh tế nông thôn bền vững. Việc phối hợp chặt chẽ giữa các cấp chính quyền và cộng đồng là yếu tố then chốt.

Kết luận

  • Huyện Mỹ Hào đã đạt nhiều thành tựu quan trọng trong xây dựng nông thôn mới, với tốc độ tăng trưởng kinh tế cao và cải thiện rõ rệt về hạ tầng, đời sống người dân.
  • Quản lý nhà nước về xây dựng NTM được tổ chức bài bản, tuy nhiên còn tồn tại hạn chế về năng lực cán bộ và sự tham gia của cộng đồng.
  • Các tiêu chí về giáo dục, y tế, môi trường cần được tập trung nâng cao để đảm bảo phát triển toàn diện.
  • Giải pháp trọng tâm bao gồm đào tạo cán bộ, tuyên truyền vận động, hoàn thiện quy hoạch, huy động nguồn lực và phát triển kinh tế bền vững.
  • Nghiên cứu đề xuất các bước tiếp theo nhằm nâng cao hiệu quả quản lý và thực hiện chương trình xây dựng NTM giai đoạn 2016-2020, kêu gọi sự phối hợp đồng bộ của các cấp chính quyền và cộng đồng dân cư.

Luận văn là tài liệu tham khảo hữu ích cho các nhà quản lý, nghiên cứu và các tổ chức liên quan trong việc phát triển bền vững nông thôn tại Việt Nam.