I. Tổng Quan Vai Trò Trưởng Thôn Trong Quản Lý Nhà Nước Cơ Sở
Trưởng thôn đóng vai trò then chốt trong quản lý nhà nước tại cơ sở. Đây là người đại diện cho ý chí, nguyện vọng của người dân đến chính quyền địa phương, đồng thời là cầu nối đưa chính sách, pháp luật của Nhà nước đến với cộng đồng. Vai trò này càng trở nên quan trọng trong bối cảnh xây dựng nông thôn mới và phát triển kinh tế - xã hội ở thôn, làng, xã. Thực tiễn cho thấy, hiệu quả quản lý nhà nước ở cơ sở phụ thuộc rất lớn vào năng lực, uy tín và sự tận tâm của trưởng thôn. Việc nâng cao vai trò của trưởng thôn là yếu tố then chốt để đảm bảo sự ổn định và phát triển bền vững của cộng đồng dân cư. Theo tài liệu bồi dưỡng trưởng thôn về quản lý nhà nước của Học viện Hành chính Quốc gia, thôn, bản hay mường là đơn vị cư trú, đồng thời là đơn vị xã hội cơ sở duy nhất tồn tại ở các dân tộc Tày, Thái, Mường, tập trung đa số vùng núi phía Bắc, tương đương với làng của người Việt.
1.1. Khái niệm và đặc điểm của thôn làng cơ sở
Thôn, làng, bản là những đơn vị hành chính cơ sở, có vai trò quan trọng trong việc tổ chức đời sống kinh tế - xã hội của người dân. Mỗi đơn vị có những đặc điểm riêng về văn hóa, phong tục tập quán, và trình độ phát triển kinh tế. Cơ sở được hiểu là cấp hành chính gần nhất với người dân, nơi trực tiếp thực hiện các chính sách, pháp luật của nhà nước, và giải quyết các vấn đề phát sinh trong cộng đồng. Việc quản lý thôn sẽ tạo tiền đề cơ bản, quyết định chính quyền cơ sở mạnh hay yếu.
1.2. Tầm quan trọng của quản lý nhà nước ở cấp cơ sở
Quản lý nhà nước ở cấp cơ sở có vai trò quyết định đến sự ổn định chính trị, trật tự an toàn xã hội, và sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. Đây là nơi trực tiếp triển khai các chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước, đồng thời là nơi tiếp nhận thông tin phản hồi từ người dân. Hiệu quả quản lý nhà nước ở cơ sở ảnh hưởng trực tiếp đến đời sống nhân dân, tạo niềm tin của người dân vào chính quyền. Việc xây dựng chính quyền địa phương vững mạnh ở cơ sở là nhiệm vụ then chốt trong quá trình xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
II. Thách Thức Hạn Chế Năng Lực Trưởng Thôn Quản Lý Nhà Nước
Mặc dù có vai trò quan trọng, nhiều trưởng thôn hiện nay còn gặp nhiều khó khăn, hạn chế về năng lực quản lý nhà nước. Trình độ văn hóa, chuyên môn còn hạn chế, thiếu kiến thức về pháp luật, chính sách. Bên cạnh đó, chế độ chính sách đãi ngộ chưa thực sự thỏa đáng, ảnh hưởng đến động lực làm việc. Một số trưởng thôn còn bị ảnh hưởng bởi tư tưởng cục bộ, địa phương, chưa thực sự tận tâm với công việc. Những hạn chế này ảnh hưởng không nhỏ đến hiệu quả tổ chức thực hiện các chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước ở cơ sở. Cần có giải pháp đồng bộ để nâng cao năng lực cho đội ngũ trưởng thôn, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới.
2.1. Thiếu hụt kiến thức pháp luật và kỹ năng quản lý
Nhiều trưởng thôn chưa được đào tạo bài bản về pháp luật, chính sách của Nhà nước, dẫn đến lúng túng trong quá trình triển khai thực hiện. Kỹ năng quản lý, điều hành, giải quyết các vấn đề phát sinh trong cộng đồng còn hạn chế. Điều này ảnh hưởng đến khả năng tham mưu, đề xuất các giải pháp phù hợp với thực tiễn địa phương, và hiệu quả giám sát, kiểm tra việc thực hiện các chủ trương, chính sách.
2.2. Ảnh hưởng của yếu tố lệ làng và tư tưởng cục bộ
Ở một số địa phương, trưởng thôn còn bị ảnh hưởng bởi lệ làng, các phong tục tập quán lạc hậu, gây khó khăn cho việc triển khai các chủ trương, chính sách mới. Tư tưởng cục bộ, địa phương, thiếu tính hợp tác, phối hợp với các đơn vị, địa phương khác cũng là một hạn chế. Điều này ảnh hưởng đến việc xây dựng khối đại đoàn kết toàn dân, và phát huy sức mạnh tổng hợp của cộng đồng trong phát triển kinh tế - xã hội. Do đặc thù Bắc Kạn là một tỉnh miền núi, số đông cán bộ thôn có trình độ văn hóa hạn chế, lại bị ảnh hưởng bởi "Lệ làng " nên trong quá trình hoạt động đã bộc lộ những non kém về khả năng quản lý như: làm việc tùy tiện , không đúng thẩm quyền , thiếu công khai, dân chủ, cục bộ, bè phái, mất đoàn kết …
2.3. Thiếu động lực làm việc do chế độ đãi ngộ chưa thỏa đáng
Chế độ chính sách đãi ngộ đối với trưởng thôn còn thấp so với trách nhiệm và khối lượng công việc phải đảm nhận. Điều này ảnh hưởng đến động lực làm việc, sự gắn bó của trưởng thôn với công việc. Cần có sự điều chỉnh phù hợp để đảm bảo đời sống của trưởng thôn, tạo điều kiện để họ yên tâm công tác và cống hiến cho cộng đồng.
III. Giải Pháp Nâng Cao Năng Lực Trưởng Thôn Quản Lý Nhà Nước
Để phát huy tối đa vai trò của trưởng thôn trong quản lý nhà nước ở cơ sở, cần có giải pháp đồng bộ, tập trung vào nâng cao năng lực cho đội ngũ này. Cần tăng cường đào tạo, bồi dưỡng kiến thức về pháp luật, chính sách, kỹ năng quản lý, điều hành, giải quyết các vấn đề phát sinh trong cộng đồng. Đồng thời, cần đổi mới phương pháp tuyên truyền, vận động người dân, tăng cường giám sát, kiểm tra việc thực hiện các chủ trương, chính sách. Nâng cao hiệu quả hoạt động của trưởng thôn sẽ góp phần quan trọng vào việc xây dựng chính quyền địa phương vững mạnh, đáp ứng yêu cầu phát triển của đất nước.
3.1. Tăng cường đào tạo bồi dưỡng kiến thức kỹ năng quản lý
Cần có chương trình đào tạo, bồi dưỡng bài bản, thường xuyên cho trưởng thôn về pháp luật, chính sách của Nhà nước, kỹ năng quản lý, điều hành, giải quyết các vấn đề phát sinh trong cộng đồng. Nội dung đào tạo cần thiết thực, phù hợp với đặc điểm tình hình của từng địa phương. Hình thức đào tạo cần linh hoạt, đa dạng, kết hợp giữa lý thuyết và thực hành, chú trọng trao đổi kinh nghiệm thực tế.
3.2. Đổi mới phương pháp tuyên truyền vận động người dân
Cần đổi mới phương pháp tuyên truyền, vận động người dân tham gia thực hiện các chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước. Sử dụng các hình thức tuyên truyền đa dạng, phù hợp với trình độ dân trí và đặc điểm văn hóa của từng vùng miền. Tăng cường đối thoại, lắng nghe ý kiến của người dân, giải quyết kịp thời những bức xúc, kiến nghị chính đáng.
3.3. Tăng cường giám sát kiểm tra hoạt động của trưởng thôn
Cần tăng cường giám sát, kiểm tra hoạt động của trưởng thôn trong việc thực hiện chức trách, nhiệm vụ được giao. Xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm pháp luật, lợi dụng chức vụ quyền hạn để trục lợi cá nhân. Đồng thời, cần tạo điều kiện để người dân tham gia giám sát, đánh giá hoạt động của trưởng thôn, góp phần xây dựng đội ngũ cán bộ cơ sở trong sạch, vững mạnh.
IV. Bí Quyết Phối Hợp Hiệu Quả Giữa Trưởng Thôn và Chính Quyền Địa Phương
Sự phối hợp nhịp nhàng, hiệu quả giữa trưởng thôn và chính quyền địa phương là yếu tố then chốt để đảm bảo sự thành công trong quản lý nhà nước ở cơ sở. Chính quyền địa phương cần tạo điều kiện thuận lợi để trưởng thôn thực hiện nhiệm vụ, cung cấp thông tin đầy đủ, kịp thời, hỗ trợ về chuyên môn nghiệp vụ. Trưởng thôn cần chủ động tham mưu, đề xuất các giải pháp phù hợp với thực tiễn địa phương, phối hợp chặt chẽ với các ban, ngành, đoàn thể trong quá trình triển khai thực hiện nhiệm vụ. Sự đồng thuận, thống nhất giữa trưởng thôn và chính quyền địa phương sẽ tạo sức mạnh tổng hợp, góp phần quan trọng vào việc xây dựng cơ sở vững mạnh.
4.1. Vai trò của chính quyền địa phương trong hỗ trợ trưởng thôn
Chính quyền địa phương cần tạo hành lang pháp lý thuận lợi, ban hành các quyết định, chỉ thị phù hợp với thực tiễn địa phương, tạo điều kiện cho trưởng thôn thực hiện nhiệm vụ. Cung cấp thông tin đầy đủ, kịp thời về các chủ trương, chính sách mới, hỗ trợ về chuyên môn nghiệp vụ, giải quyết kịp thời những khó khăn, vướng mắc phát sinh trong quá trình thực hiện nhiệm vụ.
4.2. Trưởng thôn chủ động tham mưu đề xuất giải pháp
Trưởng thôn cần chủ động nắm bắt tình hình thực tế ở cơ sở, tham mưu, đề xuất với chính quyền địa phương các giải pháp phù hợp để giải quyết các vấn đề phát sinh trong cộng đồng. Phát huy vai trò cầu nối giữa người dân và chính quyền, lắng nghe ý kiến của người dân, phản ánh kịp thời những tâm tư, nguyện vọng chính đáng.
4.3. Xây dựng mối quan hệ phối hợp chặt chẽ hiệu quả
Cần xây dựng mối quan hệ làm việc trên tinh thần tôn trọng, tin tưởng, lắng nghe, chia sẻ giữa trưởng thôn và cán bộ chính quyền địa phương. Tổ chức các buổi giao ban định kỳ để trao đổi thông tin, đánh giá kết quả công việc, rút kinh nghiệm. Phân công trách nhiệm rõ ràng, cụ thể, đảm bảo sự phối hợp nhịp nhàng, hiệu quả giữa các bên. Theo quy chế tổ chức và hoạt động của thôn và tổ dân phố ban hành kèm theo Quyết định 13/2002/QĐ-BNV của Bộ trưởng bộ Nội vụ thì: Trưởng thôn , tổ trưởng tổ dân phố do nhân dân trực tiếp bầu , Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp xã ra quyết định công nhận; là người đại diện cho nhân dân và đại diện cho chính quyền xã , phường , thị trấn để thực hiện một số nhiệm vụ hành chính tại thôn và tổ dân phố
V. Ứng Dụng Thực Tiễn Kinh Nghiệm Quản Lý Nhà Nước Hiệu Quả Ở Thôn
Nghiên cứu các mô hình, kinh nghiệm quản lý nhà nước hiệu quả ở thôn là rất quan trọng. Chia sẻ những cách làm hay, sáng tạo, những giải pháp phù hợp với thực tiễn địa phương. Phân tích những bài học thành công và thất bại, rút ra kinh nghiệm để áp dụng rộng rãi. Tạo điều kiện để các trưởng thôn giao lưu, học hỏi kinh nghiệm lẫn nhau, nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ. Việc nghiên cứu kinh nghiệm thực tiễn là cơ sở để đổi mới, sáng tạo trong quản lý nhà nước ở cơ sở, góp phần xây dựng cộng đồng ngày càng phát triển.
5.1. Mô hình tự quản cộng đồng phát huy hiệu quả
Một số địa phương đã xây dựng thành công các mô hình tự quản cộng đồng, phát huy vai trò của người dân trong việc quản lý, bảo vệ tài sản công, giữ gìn an ninh trật tự, vệ sinh môi trường. Mô hình này giúp tăng cường sự gắn kết giữa người dân và chính quyền, giảm tải áp lực cho bộ máy hành chính nhà nước. Về sự hình thành trưởng thôn, Tại Điều 3 Quy chế tổ chức và hoạt động của thôn và tổ dân phố ban hành kèm theo Quyết định 13/2002/QĐ-BNV của Bộ trưởng bộ Nội vụ thì: Trưởng thôn , tổ trưởng tổ dân phố do nhân dân trực tiếp bầu , Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp xã ra quyết định công nhận ; là người đại diện cho nhân dân và đại diện cho chính quyền xã, phường , thị trấn để thực hiện một số nhiệm vụ hành chính tại thôn và tổ dân phố.
5.2. Kinh nghiệm hòa giải thành công các tranh chấp dân sự
Công tác hòa giải ở cơ sở có vai trò quan trọng trong việc giải quyết các tranh chấp dân sự, giữ gìn sự đoàn kết trong cộng đồng. Chia sẻ những kinh nghiệm hòa giải thành công, những phương pháp tiếp cận linh hoạt, phù hợp với từng trường hợp cụ thể. Xây dựng đội ngũ hòa giải viên có uy tín, am hiểu pháp luật, tận tâm với công việc.
5.3. Giải pháp sáng tạo trong xây dựng nông thôn mới
Trong quá trình xây dựng nông thôn mới, nhiều địa phương đã có những giải pháp sáng tạo, huy động nguồn lực từ cộng đồng, phát huy nội lực để xây dựng cơ sở hạ tầng, phát triển kinh tế, nâng cao đời sống văn hóa. Chia sẻ những kinh nghiệm này để các địa phương khác học hỏi, áp dụng.
VI. Kết Luận Nâng Cao Vai Trò Trưởng Thôn Vì Sự Phát Triển Bền Vững
Vai trò của trưởng thôn trong quản lý nhà nước ở cơ sở là vô cùng quan trọng. Việc nâng cao năng lực cho đội ngũ này là nhiệm vụ cấp thiết, góp phần xây dựng chính quyền địa phương vững mạnh, đáp ứng yêu cầu phát triển của đất nước. Cần có sự quan tâm, đầu tư hơn nữa từ các cấp, các ngành, tạo điều kiện thuận lợi để trưởng thôn thực hiện tốt nhiệm vụ được giao. Phát huy tối đa vai trò của trưởng thôn sẽ góp phần quan trọng vào việc xây dựng cộng đồng dân cư văn minh, giàu đẹp, bền vững.
6.1. Tầm nhìn dài hạn về phát triển đội ngũ trưởng thôn
Cần có chiến lược dài hạn về phát triển đội ngũ trưởng thôn, đảm bảo đủ về số lượng, chất lượng, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới. Xây dựng tiêu chuẩn chức danh trưởng thôn rõ ràng, phù hợp với từng vùng miền, địa phương. Có chính sách thu hút, đãi ngộ, tạo động lực cho cán bộ trẻ, có trình độ, năng lực tham gia công tác ở cơ sở.
6.2. Đề xuất chính sách hỗ trợ và phát triển trưởng thôn
Cần nghiên cứu, đề xuất các chế độ chính sách hỗ trợ trưởng thôn về đào tạo, bồi dưỡng, bảo hiểm y tế, bảo hiểm xã hội. Có cơ chế khen thưởng, động viên kịp thời những trưởng thôn có thành tích xuất sắc trong công tác. Tăng cường đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị làm việc cho trưởng thôn, tạo điều kiện để họ thực hiện tốt nhiệm vụ được giao.
6.3. Vai trò của người dân trong giám sát và đánh giá trưởng thôn
Người dân có vai trò quan trọng trong việc giám sát, đánh giá hoạt động của trưởng thôn. Tạo điều kiện để người dân tham gia ý kiến vào việc xây dựng các chủ trương, chính sách ở cơ sở. Có cơ chế tiếp nhận, giải quyết kịp thời những phản ánh, kiến nghị của người dân về hoạt động của trưởng thôn. Xây dựng mối quan hệ gắn bó, tin tưởng giữa người dân và trưởng thôn.
