Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh cách mạng công nghiệp 4.0, ứng dụng công nghệ thông tin (CNTT) đã trở thành yếu tố then chốt thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội và nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước. Thành phố Đà Nẵng, với vị trí địa lý chiến lược và tiềm năng phát triển mạnh mẽ, đã đi đầu trong việc xây dựng chính quyền điện tử (CQĐT) và hướng tới thành phố thông minh. Từ năm 2015 đến 2017, Đà Nẵng đã triển khai nhiều chính sách ứng dụng CNTT nhằm nâng cao tính minh bạch, giảm thiểu thủ tục hành chính và cải thiện dịch vụ công cho người dân và doanh nghiệp. Tuy nhiên, quá trình thực hiện vẫn còn tồn tại những hạn chế như sự thiếu quyết liệt trong chỉ đạo, thói quen làm việc truyền thống của cán bộ công chức và sự phân tán trong quản lý kỹ thuật.

Mục tiêu nghiên cứu tập trung vào việc đánh giá thực trạng thực hiện chính sách ứng dụng CNTT tại Đà Nẵng, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện nhằm xây dựng chính quyền điện tử minh bạch, hiệu quả và phát triển thành phố thông minh. Phạm vi nghiên cứu bao gồm các sở, ban, ngành và các cấp chính quyền địa phương tại Đà Nẵng trong giai đoạn 2015-2017. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp cơ sở khoa học cho việc hoàn thiện chính sách công nghệ thông tin, góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh và phát triển bền vững của thành phố.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn vận dụng lý thuyết chính sách công và mô hình phát triển chính quyền điện tử để phân tích quá trình xây dựng và thực hiện chính sách ứng dụng CNTT tại Đà Nẵng. Hai lý thuyết chính được áp dụng gồm:

  • Lý thuyết thực hiện chính sách công: tập trung vào chu trình từ hoạch định, xây dựng đến thực thi và đánh giá chính sách, nhấn mạnh vai trò của các chủ thể tham gia và các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả thực hiện.
  • Mô hình phát triển chính quyền điện tử: phân loại các cấp độ phát triển CQĐT từ mức độ cung cấp thông tin đơn giản đến mức độ tích hợp và tương tác cao, bao gồm các khái niệm như G2C (Chính phủ với công dân), G2B (Chính phủ với doanh nghiệp), G2G (Chính phủ với chính phủ).

Các khái niệm chuyên ngành quan trọng bao gồm: chính quyền điện tử, thành phố thông minh, dịch vụ công trực tuyến, hạ tầng CNTT, Internet of Things (IoT), dữ liệu lớn (Big Data), và quản lý nhà nước điện tử.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp kết hợp thu thập dữ liệu thứ cấp và phương pháp chuyên gia:

  • Thu thập dữ liệu thứ cấp: tổng hợp và phân tích các văn bản pháp luật, chính sách của Trung ương và thành phố Đà Nẵng liên quan đến phát triển CQĐT và ứng dụng CNTT trong quản lý nhà nước giai đoạn 2015-2017.
  • Phỏng vấn chuyên gia: lấy ý kiến từ lãnh đạo và cán bộ chuyên trách CNTT tại Sở Thông tin và Truyền thông Đà Nẵng, những người tham gia trực tiếp vào tổ chức triển khai đề án xây dựng CQĐT giai đoạn 2010-2015.
  • Phân tích và tổng hợp: đánh giá thực trạng, xác định các điểm mạnh, hạn chế và nguyên nhân, từ đó đề xuất giải pháp phù hợp.

Cỡ mẫu phỏng vấn gồm các chuyên gia chủ chốt trong tổ chức triển khai CQĐT, đảm bảo tính đại diện và chuyên sâu. Phương pháp phân tích dữ liệu chủ yếu là phân tích định tính kết hợp với số liệu thống kê từ các báo cáo chính thức.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Phát triển hạ tầng CNTT đồng bộ và hiện đại: Đà Nẵng đã hoàn thành phủ sóng cáp quang băng rộng toàn thành phố, triển khai hệ thống truy cập Wi-Fi công cộng và hệ thống camera giao thông thông minh. Tỷ lệ các cơ quan nhà nước kết nối mạng LAN và WAN đạt trên 90%, tạo nền tảng vững chắc cho CQĐT.

  2. Ứng dụng dịch vụ công trực tuyến mức độ cao: 100% các sở, ban, ngành và UBND quận/huyện đã cung cấp dịch vụ công trực tuyến mức độ 3 và 4, cho phép người dân và doanh nghiệp điền, gửi hồ sơ và nhận kết quả qua mạng. Tỷ lệ hồ sơ giải quyết qua hệ thống một cửa điện tử đạt khoảng 85%, giảm đáng kể thời gian xử lý thủ tục hành chính.

  3. Nguồn nhân lực CNTT được nâng cao: Các cơ quan nhà nước có ít nhất 1 cán bộ lãnh đạo phụ trách CNTT và tối thiểu 2 cán bộ chuyên trách có trình độ đại học trở lên. Khoảng 70% cán bộ công chức được đào tạo kỹ năng ứng dụng CNTT, góp phần nâng cao hiệu quả vận hành hệ thống.

  4. Hạn chế trong chỉ đạo và phối hợp liên ngành: Một số cơ quan chưa thực sự quyết liệt trong chỉ đạo ứng dụng CNTT, cán bộ công chức còn giữ thói quen làm việc truyền thống, gây cản trở chuyển đổi số. Bộ phận kỹ thuật có tâm lý cục bộ, thiếu chia sẻ dữ liệu và phối hợp liên thông giữa các đơn vị.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy Đà Nẵng đã đạt được nhiều thành tựu quan trọng trong xây dựng chính quyền điện tử, đặc biệt là về hạ tầng kỹ thuật và dịch vụ công trực tuyến. Việc phủ sóng mạng cáp quang và triển khai Wi-Fi công cộng tạo điều kiện thuận lợi cho người dân và doanh nghiệp tiếp cận dịch vụ công mọi lúc, mọi nơi. So với các thành phố khác trong nước, Đà Nẵng thuộc nhóm dẫn đầu về mức độ ứng dụng CNTT trong quản lý nhà nước.

Tuy nhiên, hạn chế về mặt chỉ đạo và phối hợp liên ngành là nguyên nhân chính làm giảm hiệu quả thực thi chính sách. Điều này phù hợp với các nghiên cứu trong nước và quốc tế cho thấy yếu tố con người và quản trị là thách thức lớn nhất trong chuyển đổi số chính quyền. Việc cán bộ công chức ngại thay đổi, sợ mất quyền kiểm soát khi minh bạch thông tin là rào cản phổ biến.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tỷ lệ dịch vụ công trực tuyến mức độ 3, 4 theo từng sở, ngành và biểu đồ tỷ lệ cán bộ được đào tạo CNTT theo cấp cơ quan. Bảng tổng hợp các văn bản pháp luật và quyết định của thành phố cũng minh họa sự đồng bộ trong khung pháp lý hỗ trợ CQĐT.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường chỉ đạo quyết liệt và trách nhiệm lãnh đạo: UBND thành phố và các sở, ban, ngành cần xây dựng kế hoạch hành động cụ thể, giao trách nhiệm rõ ràng cho người đứng đầu trong việc triển khai ứng dụng CNTT. Thời gian thực hiện: trong vòng 12 tháng tới.

  2. Đẩy mạnh đào tạo và nâng cao nhận thức cán bộ công chức: Tổ chức các khóa đào tạo kỹ năng CNTT và chuyển đổi số, đồng thời xây dựng chương trình truyền thông nội bộ nhằm thay đổi thói quen làm việc truyền thống. Mục tiêu đạt 90% cán bộ công chức được đào tạo trong 2 năm.

  3. Xây dựng cơ chế phối hợp liên ngành hiệu quả: Thiết lập các nhóm công tác liên sở, liên ngành để chia sẻ dữ liệu, phối hợp xử lý công việc và phát triển các ứng dụng liên thông. Chủ thể thực hiện là Sở Thông tin và Truyền thông phối hợp với Văn phòng UBND thành phố, hoàn thành trong 18 tháng.

  4. Phát triển hạ tầng công nghệ mới và ứng dụng IoT, Big Data: Đầu tư xây dựng trung tâm điều hành thành phố thông minh, tích hợp các hệ thống cảm biến IoT và phân tích dữ liệu lớn để nâng cao khả năng quản lý đô thị thông minh. Lộ trình triển khai từ 2020 đến 2025.

  5. Khuyến khích sự tham gia của người dân và doanh nghiệp: Xây dựng các kênh phản hồi, giám sát trực tuyến và dịch vụ công thân thiện, dễ sử dụng để tăng cường sự tương tác giữa chính quyền và cộng đồng. Thực hiện liên tục và đánh giá định kỳ hàng năm.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý nhà nước và lãnh đạo các sở, ban, ngành: Nghiên cứu giúp hiểu rõ thực trạng, thách thức và giải pháp trong xây dựng chính quyền điện tử, từ đó nâng cao hiệu quả quản lý và điều hành.

  2. Chuyên gia và nhà nghiên cứu về chính sách công và CNTT: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn để phát triển các nghiên cứu sâu hơn về ứng dụng CNTT trong quản lý nhà nước và phát triển thành phố thông minh.

  3. Doanh nghiệp công nghệ và nhà cung cấp dịch vụ CNTT: Hiểu rõ nhu cầu, yêu cầu kỹ thuật và chính sách của chính quyền địa phương để phát triển sản phẩm, dịch vụ phù hợp, góp phần thúc đẩy chuyển đổi số.

  4. Sinh viên và học viên cao học ngành chính sách công, quản lý nhà nước, CNTT: Tài liệu tham khảo quý giá cho việc học tập, nghiên cứu và thực hành về chính quyền điện tử và phát triển đô thị thông minh.

Câu hỏi thường gặp

  1. Chính quyền điện tử là gì và có vai trò như thế nào?
    Chính quyền điện tử là việc ứng dụng CNTT nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động của cơ quan nhà nước, tăng cường minh bạch và cung cấp dịch vụ công tốt hơn cho người dân và doanh nghiệp. Ví dụ, Đà Nẵng đã triển khai dịch vụ công trực tuyến mức độ 4 giúp người dân thực hiện thủ tục hành chính qua mạng.

  2. Đà Nẵng đã đạt được những thành tựu gì trong xây dựng chính quyền điện tử?
    Đà Nẵng đã phủ sóng cáp quang toàn thành phố, triển khai Wi-Fi công cộng, hệ thống camera giao thông thông minh và cung cấp 100% dịch vụ công trực tuyến mức độ 3, 4 tại các sở, ngành. Tỷ lệ hồ sơ giải quyết qua một cửa điện tử đạt khoảng 85%.

  3. Những khó khăn chính trong việc thực hiện chính sách ứng dụng CNTT tại Đà Nẵng là gì?
    Khó khăn gồm sự thiếu quyết liệt trong chỉ đạo, thói quen làm việc truyền thống của cán bộ công chức, tâm lý cục bộ trong bộ phận kỹ thuật và thiếu phối hợp liên ngành. Điều này làm giảm hiệu quả chuyển đổi số.

  4. Phương pháp nghiên cứu nào được sử dụng trong luận văn?
    Luận văn sử dụng phương pháp thu thập dữ liệu thứ cấp từ văn bản pháp luật, phỏng vấn chuyên gia có kinh nghiệm triển khai CQĐT tại Đà Nẵng và phân tích tổng hợp dữ liệu để đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp.

  5. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả ứng dụng CNTT trong quản lý nhà nước?
    Cần tăng cường chỉ đạo quyết liệt, đào tạo nâng cao kỹ năng CNTT cho cán bộ, xây dựng cơ chế phối hợp liên ngành, phát triển hạ tầng công nghệ mới như IoT, Big Data và khuyến khích sự tham gia của người dân, doanh nghiệp trong giám sát và sử dụng dịch vụ công.

Kết luận

  • Đà Nẵng đã xây dựng được hạ tầng CNTT hiện đại, triển khai dịch vụ công trực tuyến mức độ cao, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước và phục vụ người dân.
  • Nguồn nhân lực CNTT được đào tạo bài bản, tuy nhiên vẫn còn tồn tại hạn chế về nhận thức và phối hợp liên ngành.
  • Việc chỉ đạo và điều hành quyết liệt là yếu tố then chốt để thúc đẩy chuyển đổi số thành công.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm hoàn thiện chính sách ứng dụng CNTT, phát triển thành phố thông minh trong giai đoạn tiếp theo.
  • Tiếp tục nghiên cứu, cập nhật công nghệ mới và tăng cường sự tham gia của cộng đồng là bước đi cần thiết để phát triển bền vững.

Hành động tiếp theo: Các cơ quan chức năng cần triển khai ngay các giải pháp đề xuất, đồng thời tổ chức đánh giá định kỳ để điều chỉnh phù hợp. Mời các nhà quản lý, chuyên gia và doanh nghiệp cùng tham gia đóng góp ý kiến để xây dựng Đà Nẵng trở thành thành phố thông minh tiêu biểu của Việt Nam.