Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh nền kinh tế Việt Nam hội nhập sâu rộng và cạnh tranh ngày càng gay gắt, các doanh nghiệp sản xuất bánh kẹo phải đối mặt với nhiều thách thức trong việc nâng cao hiệu quả quản lý và sản xuất. Theo báo cáo của các cơ quan Chính phủ, tăng trưởng ngành bánh kẹo giai đoạn 2010-2014 đạt khoảng 10%, tuy nhiên dự báo giai đoạn 2015-2019 chỉ còn khoảng 8-9%. Mặc dù vậy, mức tăng trưởng này vẫn cao hơn nhiều so với mức bình quân thế giới (1,5%) và khu vực Đông Nam Á (3%), cho thấy tiềm năng phát triển của ngành. Công ty Cổ phần Bánh kẹo Hải Hà, với hơn 55 năm phát triển và sản lượng bình quân hàng năm trên 15 nghìn tấn, là một trong những doanh nghiệp hàng đầu trong ngành. Tuy nhiên, công tác kế toán quản trị tại công ty này chưa được nghiên cứu toàn diện, ảnh hưởng đến khả năng cung cấp thông tin kịp thời và chính xác phục vụ quản lý.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm hệ thống hóa lý luận về tổ chức kế toán quản trị trong doanh nghiệp sản xuất, phân tích thực trạng tổ chức kế toán quản trị tại Công ty Cổ phần Bánh kẹo Hải Hà trong giai đoạn 2017-2018, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện nhằm nâng cao hiệu quả quản lý và sản xuất. Nghiên cứu có phạm vi không gian tại trụ sở chính và các chi nhánh của công ty, tập trung vào các hoạt động kế toán quản trị phục vụ quản lý nội bộ. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc cải thiện chất lượng thông tin kế toán quản trị, góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh và hiệu quả sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp trong bối cảnh thị trường ngày càng khốc liệt.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình nghiên cứu về kế toán quản trị và tổ chức kế toán trong doanh nghiệp sản xuất. Hai lý thuyết trọng tâm được áp dụng gồm:

  • Lý thuyết kế toán quản trị: Định nghĩa kế toán quản trị là khoa học thu nhận, xử lý và cung cấp thông tin kinh tế tài chính phục vụ cho việc lập kế hoạch, tổ chức, kiểm tra và ra quyết định trong doanh nghiệp. Khái niệm này được củng cố bởi Luật Kế toán Việt Nam (2015) và Liên đoàn Kế toán Quốc tế (IFAC, 1989).

  • Mô hình tổ chức kế toán quản trị: Bao gồm tổ chức bộ máy kế toán quản trị, tổ chức lập dự toán sản xuất kinh doanh, tổ chức thu thập thông tin kế toán quản trị, và tổ chức xử lý, phân tích, cung cấp thông tin kế toán quản trị. Mô hình này nhấn mạnh sự phù hợp với đặc điểm sản xuất kinh doanh và yêu cầu quản lý của doanh nghiệp.

Các khái niệm chính được sử dụng gồm: kế toán quản trị, tổ chức kế toán quản trị, dự toán sản xuất kinh doanh, phân tích chi phí – khối lượng – lợi nhuận (C-V-P), và hệ thống báo cáo kế toán quản trị.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp thu thập dữ liệu định tính và định lượng trong khoảng thời gian 2017-2018 tại Công ty Cổ phần Bánh kẹo Hải Hà. Cỡ mẫu nghiên cứu bao gồm các cán bộ quản lý, kế toán viên và nhân viên liên quan trực tiếp đến công tác kế toán quản trị.

  • Phương pháp thu thập dữ liệu: Bao gồm phỏng vấn trực tiếp các nhà quản lý và nhân viên kế toán, quan sát thực tế quy trình làm việc tại phòng kế toán và các nhà máy, thu thập tài liệu nội bộ như chứng từ, sổ sách kế toán, báo cáo tài chính và báo cáo quản trị.

  • Phương pháp phân tích dữ liệu: Sử dụng phần mềm Excel để tổng hợp, xử lý số liệu; áp dụng phương pháp so sánh để đánh giá sự chênh lệch giữa số liệu thực tế và dự toán; phân tích định tính từ các cuộc phỏng vấn và quan sát nhằm đánh giá thực trạng tổ chức kế toán quản trị.

  • Timeline nghiên cứu: Thu thập và phân tích dữ liệu trong năm 2018, tập trung vào số liệu kế toán quản trị của hai năm 2017 và 2018 để làm cơ sở đánh giá và đề xuất giải pháp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tổ chức bộ máy kế toán quản trị: Công ty đã xây dựng bộ máy kế toán quản trị tương đối hoàn chỉnh với các phòng ban chuyên trách tại trụ sở chính và các chi nhánh. Tuy nhiên, việc phân công nhiệm vụ còn chưa rõ ràng, dẫn đến một số chồng chéo trong công tác thu thập và xử lý thông tin. Tỷ lệ nhân viên kế toán có trình độ chuyên môn cao đạt khoảng 70%, nhưng kỹ năng ứng dụng công nghệ thông tin trong kế toán quản trị còn hạn chế.

  2. Lập dự toán sản xuất kinh doanh: Công ty thực hiện lập dự toán chi tiết cho các chỉ tiêu như chi phí nguyên vật liệu trực tiếp, chi phí nhân công, chi phí sản xuất chung và doanh thu. Tuy nhiên, tỷ lệ sai lệch giữa dự toán và thực tế trong năm 2017 và 2018 dao động từ 8% đến 12%, cho thấy dự toán chưa thực sự chính xác và chưa phản ánh kịp thời các biến động thị trường.

  3. Thu thập và xử lý thông tin kế toán quản trị: Hệ thống chứng từ và sổ sách kế toán được tổ chức theo quy định, nhưng việc luân chuyển chứng từ và kiểm tra tính hợp lệ còn chưa đồng bộ, gây chậm trễ trong cung cấp thông tin. Tỷ lệ báo cáo kế toán quản trị được lập đúng hạn đạt khoảng 85%, còn lại là chậm trễ do thiếu nhân lực và công cụ hỗ trợ.

  4. Phân tích và cung cấp thông tin kế toán quản trị: Công ty đã áp dụng phân tích mối quan hệ chi phí – khối lượng – lợi nhuận (C-V-P) để hỗ trợ ra quyết định. Tuy nhiên, các báo cáo phân tích còn mang tính tổng quát, chưa đi sâu vào từng sản phẩm và bộ phận, làm giảm hiệu quả trong việc phát hiện nguyên nhân biến động chi phí và lợi nhuận.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các hạn chế trên xuất phát từ việc tổ chức bộ máy kế toán quản trị chưa tối ưu, thiếu sự phối hợp chặt chẽ giữa các phòng ban và chi nhánh. So với một số nghiên cứu trong ngành sản xuất bánh kẹo, công ty còn thiếu các công cụ công nghệ hiện đại hỗ trợ xử lý và phân tích dữ liệu kế toán quản trị. Việc sai lệch dự toán phản ánh sự chưa linh hoạt trong cập nhật thông tin thị trường và điều chỉnh kế hoạch sản xuất kinh doanh.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ so sánh tỷ lệ sai lệch dự toán và thực tế theo từng năm, bảng phân tích tỷ lệ báo cáo kế toán quản trị đúng hạn, và biểu đồ thể hiện tỷ lệ nhân viên kế toán có trình độ chuyên môn cao. Những biểu đồ này giúp minh họa rõ ràng các điểm mạnh và hạn chế trong tổ chức kế toán quản trị của công ty.

Kết quả nghiên cứu khẳng định vai trò quan trọng của kế toán quản trị trong việc cung cấp thông tin phục vụ quản lý, đồng thời chỉ ra nhu cầu cấp thiết phải hoàn thiện tổ chức kế toán quản trị để nâng cao hiệu quả sản xuất kinh doanh và khả năng cạnh tranh của doanh nghiệp.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện tổ chức bộ máy kế toán quản trị: Rà soát và phân công lại nhiệm vụ cụ thể cho từng bộ phận kế toán quản trị, đảm bảo rõ ràng trách nhiệm và tăng cường phối hợp giữa các phòng ban và chi nhánh. Thời gian thực hiện trong 6 tháng, do Ban Tổng Giám đốc phối hợp với phòng Tổ chức nhân sự chủ trì.

  2. Nâng cao chất lượng lập dự toán sản xuất kinh doanh: Áp dụng các phương pháp dự báo hiện đại, cập nhật thường xuyên thông tin thị trường để điều chỉnh dự toán kịp thời, giảm sai lệch xuống dưới 5% trong vòng 1 năm. Phòng Kế hoạch và Phòng Kế toán quản trị chịu trách nhiệm thực hiện.

  3. Cải tiến quy trình thu thập và xử lý thông tin kế toán quản trị: Xây dựng quy trình luân chuyển chứng từ khoa học, áp dụng phần mềm quản lý kế toán hiện đại để tăng tỷ lệ báo cáo đúng hạn lên trên 95% trong 12 tháng tới. Phòng Công nghệ thông tin phối hợp với phòng Kế toán triển khai.

  4. Tăng cường phân tích và cung cấp thông tin kế toán quản trị chi tiết: Phát triển hệ thống báo cáo phân tích chi phí, lợi nhuận theo từng sản phẩm và bộ phận, hỗ trợ nhà quản trị ra quyết định chính xác hơn. Thời gian thực hiện 9 tháng, do phòng Kế toán quản trị chủ trì phối hợp với các nhà quản lý sản xuất.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Nhà quản trị doanh nghiệp sản xuất bánh kẹo: Giúp hiểu rõ vai trò và cách tổ chức kế toán quản trị để nâng cao hiệu quả quản lý chi phí và lợi nhuận, từ đó đưa ra các quyết định chiến lược phù hợp.

  2. Chuyên viên kế toán quản trị và tài chính: Cung cấp kiến thức thực tiễn về tổ chức bộ máy, lập dự toán, thu thập và phân tích thông tin kế toán quản trị trong doanh nghiệp sản xuất, giúp nâng cao kỹ năng chuyên môn.

  3. Nhà nghiên cứu và giảng viên ngành kế toán, quản trị kinh doanh: Là tài liệu tham khảo bổ ích về lý thuyết và thực tiễn tổ chức kế toán quản trị trong ngành sản xuất bánh kẹo, phục vụ cho công tác giảng dạy và nghiên cứu chuyên sâu.

  4. Các doanh nghiệp sản xuất vừa và nhỏ: Tham khảo mô hình tổ chức kế toán quản trị phù hợp với đặc điểm sản xuất kinh doanh, từ đó áp dụng để cải thiện công tác quản lý nội bộ và nâng cao năng lực cạnh tranh.

Câu hỏi thường gặp

  1. Kế toán quản trị khác gì so với kế toán tài chính?
    Kế toán quản trị tập trung cung cấp thông tin nội bộ phục vụ quản lý, ra quyết định trong doanh nghiệp, bao gồm thông tin quá khứ, hiện tại và dự báo tương lai. Trong khi đó, kế toán tài chính chủ yếu cung cấp thông tin cho các đối tượng bên ngoài như nhà đầu tư, cơ quan thuế.

  2. Tại sao việc lập dự toán sản xuất kinh doanh lại quan trọng?
    Dự toán giúp doanh nghiệp xác định mục tiêu, phân bổ nguồn lực hợp lý, kiểm soát chi phí và đánh giá hiệu quả hoạt động. Việc lập dự toán chính xác giúp giảm thiểu rủi ro và nâng cao khả năng cạnh tranh trên thị trường.

  3. Những yếu tố nào ảnh hưởng đến tổ chức kế toán quản trị trong doanh nghiệp?
    Bao gồm quy mô và đặc điểm sản xuất kinh doanh, trình độ nhân viên kế toán, trang bị công nghệ thông tin, nhu cầu thông tin của nhà quản trị và hệ thống văn bản pháp luật hiện hành.

  4. Làm thế nào để cải thiện hiệu quả thu thập và xử lý thông tin kế toán quản trị?
    Doanh nghiệp cần xây dựng quy trình luân chuyển chứng từ khoa học, áp dụng phần mềm kế toán hiện đại, đào tạo nhân viên nâng cao kỹ năng và tăng cường phối hợp giữa các bộ phận liên quan.

  5. Phân tích mối quan hệ chi phí – khối lượng – lợi nhuận (C-V-P) có vai trò gì trong quản trị?
    Phân tích C-V-P giúp nhà quản trị hiểu rõ tác động của chi phí cố định, biến đổi và doanh thu đến lợi nhuận, từ đó đưa ra các quyết định về sản lượng, giá bán và cấu trúc chi phí nhằm tối đa hóa lợi nhuận.

Kết luận

  • Luận văn đã hệ thống hóa lý luận về tổ chức kế toán quản trị trong doanh nghiệp sản xuất, làm rõ các nội dung cơ bản và vai trò của kế toán quản trị trong quản lý doanh nghiệp.
  • Thực trạng tổ chức kế toán quản trị tại Công ty Cổ phần Bánh kẹo Hải Hà cho thấy nhiều điểm mạnh nhưng cũng còn tồn tại hạn chế về bộ máy, dự toán, thu thập và phân tích thông tin.
  • Các giải pháp đề xuất tập trung vào hoàn thiện bộ máy kế toán, nâng cao chất lượng dự toán, cải tiến quy trình thu thập và xử lý thông tin, cũng như phát triển hệ thống báo cáo phân tích chi tiết.
  • Nghiên cứu có thể được tiếp tục mở rộng với việc áp dụng công nghệ thông tin hiện đại và đào tạo nâng cao năng lực nhân sự kế toán quản trị.
  • Kêu gọi các nhà quản lý doanh nghiệp và chuyên gia kế toán quan tâm áp dụng các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả công tác kế toán quản trị, góp phần phát triển bền vững doanh nghiệp trong ngành bánh kẹo.