Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh nền kinh tế Việt Nam phát triển mạnh mẽ, đặc biệt sau khi gia nhập WTO, ngành xây dựng cơ bản đóng vai trò quan trọng với tổng kinh phí ngân sách chiếm tới khoảng 80% vốn đầu tư toàn quốc. Công tác kế toán quản trị trong các doanh nghiệp xây dựng trở nên cấp thiết nhằm kiểm soát chi phí, hạ giá thành sản phẩm và nâng cao hiệu quả kinh doanh. Công ty Cổ phần Bê tông Becamex, một doanh nghiệp vừa và nhỏ trong ngành bê tông xi măng tại Bình Dương, hoạt động đa dạng trong lĩnh vực sản xuất và thi công xây dựng, đã được lựa chọn làm đối tượng nghiên cứu nhằm hoàn thiện công tác kế toán quản trị tại đây.

Mục tiêu nghiên cứu tập trung phân tích thực trạng tổ chức kế toán quản trị trong hoạt động thi công công trình của công ty, đánh giá các tồn tại và nguyên nhân, từ đó đề xuất giải pháp hoàn thiện nhằm nâng cao hiệu quả quản lý chi phí và hỗ trợ ra quyết định. Phạm vi nghiên cứu giới hạn trong hoạt động thi công công trình tại Công ty Cổ phần Bê tông Becamex trong giai đoạn từ năm 2015 đến 2017, giai đoạn công ty có nhiều dự án xây dựng lớn và áp dụng các quy trình kế toán quản trị hiện đại.

Nghiên cứu có ý nghĩa thiết thực trong việc cung cấp thông tin chính xác, kịp thời cho nhà quản lý nhằm kiểm soát chi phí, nâng cao năng lực cạnh tranh trong ngành xây dựng vốn có tính cạnh tranh gay gắt. Đồng thời, kết quả nghiên cứu góp phần hoàn thiện lý luận và thực tiễn về kế toán quản trị trong doanh nghiệp xây dựng tại Việt Nam, hỗ trợ các doanh nghiệp tương tự trong việc áp dụng và phát triển hệ thống kế toán quản trị hiệu quả.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình kế toán quản trị hiện đại, trong đó có:

  • Lý thuyết kế toán quản trị: Theo Liên đoàn Kế toán Quốc tế (1998), kế toán quản trị là quy trình định dạng, đo lường, phân tích và truyền đạt thông tin tài chính, phi tài chính phục vụ nhà quản lý trong hoạch định, kiểm soát và ra quyết định. Luật Kế toán Việt Nam (2003) cũng định nghĩa kế toán quản trị là việc thu thập, xử lý và cung cấp thông tin kinh tế tài chính theo yêu cầu quản trị nội bộ.

  • Mô hình phân loại chi phí: Chi phí được phân loại theo nhiều tiêu chí như yếu tố chi phí (nguyên vật liệu, nhân công, khấu hao), khoản mục chi phí (chi phí nguyên vật liệu trực tiếp, chi phí nhân công trực tiếp, chi phí sản xuất chung), mối quan hệ với đối tượng chịu chi phí (chi phí trực tiếp, gián tiếp), và mối quan hệ với quy mô hoạt động (biến phí, định phí, chi phí hỗn hợp).

  • Mô hình lập dự toán ngân sách: Dự toán được phân loại theo thời gian (ngắn hạn, dài hạn), chức năng (dự toán hoạt động, dự toán tài chính), phương pháp lập (dự toán linh hoạt, cố định), và mức độ phân tích (dự toán tăng dần, dự toán từ đầu, dự toán cuốn chiếu). Dự toán là công cụ quản lý không thể thiếu giúp doanh nghiệp ứng phó với biến động môi trường kinh doanh.

  • Mô hình kế toán trung tâm trách nhiệm: Xác định các trung tâm trách nhiệm (đầu tư, lợi nhuận, doanh thu, chi phí), đo lường thành quả thực hiện và lập báo cáo trách nhiệm quản lý nhằm đánh giá hiệu quả hoạt động từng bộ phận.

  • Phân tích mối quan hệ chi phí - khối lượng - lợi nhuận (CVP): Giúp nhà quản trị đánh giá tác động của các yếu tố sản lượng, giá bán, chi phí biến đổi và chi phí cố định đến lợi nhuận, từ đó đưa ra quyết định kinh doanh tối ưu.

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu định tính kết hợp thu thập dữ liệu sơ cấp và thứ cấp:

  • Nguồn dữ liệu thứ cấp: Tổng hợp từ các tài liệu học thuật, sách chuyên ngành, các công trình nghiên cứu trước đây, văn bản pháp luật của Nhà nước và Bộ Tài chính, cũng như các báo cáo ngành xây dựng.

  • Nguồn dữ liệu sơ cấp: Thu thập thông tin thực tế tại Công ty Cổ phần Bê tông Becamex thông qua quan sát, phỏng vấn và thu thập chứng từ kế toán, báo cáo tài chính, báo cáo kế toán quản trị của công ty.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phân tích, so sánh, tổng hợp số liệu để đánh giá thực trạng công tác kế toán quản trị, nhận diện các tồn tại và nguyên nhân. Các số liệu cụ thể về chi phí nguyên vật liệu trực tiếp, nhân công trực tiếp, chi phí sản xuất chung được phân tích chi tiết theo từng công trình và giai đoạn thi công.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu tập trung vào giai đoạn từ năm 2015 đến 2017, thời điểm công ty có nhiều dự án xây dựng lớn và áp dụng các quy trình kế toán quản trị hiện đại.

Cỡ mẫu nghiên cứu bao gồm toàn bộ các bộ phận liên quan đến công tác kế toán quản trị trong Ban điều hành dự án của công ty, với sự tham gia của phòng kế hoạch – kỹ thuật, phòng tài chính kế toán và các đội thi công công trình.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Phân loại chi phí và tổ chức kế toán quản trị
    Công ty áp dụng phân loại chi phí theo chức năng hoạt động, gồm chi phí sản xuất (nguyên vật liệu trực tiếp, nhân công trực tiếp, chi phí sản xuất chung) và chi phí ngoài sản xuất. Chi phí nguyên vật liệu trực tiếp chiếm khoảng 45% tổng chi phí sản xuất, chi phí nhân công trực tiếp chiếm khoảng 30%, còn lại là chi phí sản xuất chung.
    Mô hình kế toán quản trị được tổ chức theo mô hình hỗn hợp, kết hợp giữa kế toán tài chính và kế toán quản trị, giúp tiết kiệm chi phí vận hành nhưng vẫn đảm bảo cung cấp thông tin chi tiết cho quản lý.

  2. Thực trạng lập dự toán và kiểm soát chi phí
    Phòng kế hoạch – kỹ thuật chịu trách nhiệm lập dự toán chi phí cho từng công trình trước khi đấu thầu, dự toán bao gồm nguyên vật liệu, nhân công, máy thi công và chi phí sản xuất chung. Tuy nhiên, việc kiểm soát chi phí thực tế so với dự toán còn chưa chặt chẽ, dẫn đến một số công trình phát sinh chi phí vượt dự toán từ 5-8%.
    Báo cáo kết quả kinh doanh theo từng công trình được lập hàng quý, tuy nhiên chưa có hệ thống báo cáo nhanh và đột xuất để phản ánh kịp thời các biến động chi phí.

  3. Ứng dụng công nghệ thông tin trong kế toán quản trị
    Công ty sử dụng phần mềm kế toán AC-NET kết hợp với Excel để xử lý chứng từ và lập báo cáo. Việc ứng dụng công nghệ thông tin giúp giảm khối lượng công việc thủ công, tăng tính chính xác và kịp thời của thông tin kế toán. Tuy nhiên, công tác bảo mật và kiểm soát nội bộ trong môi trường sử dụng máy tính còn hạn chế, tiềm ẩn rủi ro về dữ liệu.

  4. Những tồn tại và nguyên nhân

    • Việc phân loại chi phí chưa đồng bộ, một số chi phí gián tiếp chưa được phân bổ hợp lý dẫn đến sai lệch trong tính giá thành sản phẩm.
    • Hệ thống báo cáo kế toán quản trị chưa đa dạng và chưa đáp ứng đầy đủ nhu cầu quản lý chi tiết theo từng công trình và bộ phận.
    • Nhân lực kế toán quản trị còn thiếu về số lượng và trình độ chuyên môn, ảnh hưởng đến chất lượng thông tin cung cấp.
    • Thiếu sự phối hợp chặt chẽ giữa các phòng ban trong việc thu thập và xử lý thông tin kế toán quản trị.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy công tác kế toán quản trị tại Công ty Cổ phần Bê tông Becamex đã có những bước tiến đáng kể trong việc áp dụng các mô hình và phương pháp hiện đại, phù hợp với đặc điểm ngành xây dựng. Việc phân loại chi phí theo chức năng và áp dụng mô hình kế toán hỗn hợp giúp công ty tiết kiệm chi phí vận hành và cung cấp thông tin kịp thời cho nhà quản lý.

Tuy nhiên, so với các nghiên cứu trong ngành xây dựng và các doanh nghiệp cùng quy mô, công ty còn tồn tại một số hạn chế về kiểm soát chi phí và hệ thống báo cáo kế toán quản trị. Việc chi phí thực tế vượt dự toán từ 5-8% phản ánh sự chưa chặt chẽ trong quản lý chi phí và dự toán. Điều này cũng phù hợp với nhận định chung trong ngành xây dựng về tính phức tạp và biến động cao của chi phí thi công do ảnh hưởng của điều kiện thời tiết và đặc thù công trình.

Ứng dụng công nghệ thông tin trong kế toán quản trị là điểm mạnh của công ty, giúp nâng cao hiệu quả xử lý thông tin. Tuy nhiên, cần tăng cường kiểm soát nội bộ và bảo mật dữ liệu để giảm thiểu rủi ro. Việc nâng cao trình độ và số lượng nhân lực kế toán quản trị cũng là yếu tố then chốt để cải thiện chất lượng thông tin và hỗ trợ ra quyết định chính xác hơn.

Dữ liệu có thể được trình bày qua các biểu đồ phân tích tỷ lệ chi phí từng loại, bảng so sánh chi phí thực tế và dự toán theo từng công trình, cũng như sơ đồ tổ chức bộ máy kế toán quản trị để minh họa rõ ràng hơn về thực trạng và các mối quan hệ trong công tác kế toán quản trị.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện hệ thống phân loại và phân bổ chi phí

    • Xây dựng quy trình phân loại chi phí chi tiết, nhất quán theo các tiêu chuẩn kế toán quản trị hiện đại.
    • Áp dụng phương pháp phân bổ chi phí gián tiếp hợp lý dựa trên các tiêu thức như giờ công, diện tích sử dụng, hoặc khối lượng công việc.
    • Thời gian thực hiện: 6 tháng; Chủ thể thực hiện: Phòng tài chính kế toán phối hợp phòng kế hoạch – kỹ thuật.

  2. Nâng cao chất lượng lập dự toán và kiểm soát chi phí

    • Thiết lập hệ thống báo cáo kế toán quản trị đa dạng, bao gồm báo cáo nhanh, báo cáo định kỳ và báo cáo đột xuất theo từng công trình và bộ phận.
    • Tăng cường kiểm tra, giám sát chi phí thực tế so với dự toán, phát hiện và xử lý kịp thời các sai lệch.
    • Thời gian thực hiện: 1 năm; Chủ thể thực hiện: Ban giám đốc, phòng kế hoạch – kỹ thuật và phòng tài chính kế toán.

  3. Tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin và kiểm soát nội bộ

    • Đầu tư nâng cấp phần mềm kế toán quản trị, tích hợp các công cụ phân tích và báo cáo tự động.
    • Xây dựng hệ thống kiểm soát nội bộ chặt chẽ trong môi trường sử dụng máy tính, phân quyền truy cập và quy trình phê duyệt dữ liệu.
    • Thời gian thực hiện: 9 tháng; Chủ thể thực hiện: Phòng công nghệ thông tin phối hợp phòng tài chính kế toán.

  4. Phát triển nguồn nhân lực kế toán quản trị

    • Tổ chức đào tạo nâng cao trình độ chuyên môn cho nhân viên kế toán quản trị, đặc biệt về kỹ năng phân tích chi phí và lập dự toán.
    • Tuyển dụng bổ sung nhân sự có kinh nghiệm để đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của công tác kế toán quản trị.
    • Thời gian thực hiện: liên tục; Chủ thể thực hiện: Phòng nhân sự phối hợp phòng tài chính kế toán.

  5. Tăng cường phối hợp liên phòng ban trong công tác kế toán quản trị

    • Thiết lập quy trình phối hợp thu thập, xử lý và báo cáo thông tin kế toán quản trị giữa các phòng ban liên quan.
    • Tổ chức các cuộc họp định kỳ để trao đổi thông tin và giải quyết các vấn đề phát sinh.
    • Thời gian thực hiện: 6 tháng; Chủ thể thực hiện: Ban giám đốc và các phòng ban liên quan.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Nhà quản lý doanh nghiệp xây dựng

    • Lợi ích: Hiểu rõ vai trò và phương pháp tổ chức kế toán quản trị để kiểm soát chi phí, nâng cao hiệu quả quản lý dự án xây dựng.
    • Use case: Áp dụng các giải pháp lập dự toán và kiểm soát chi phí trong quản lý thi công công trình.

  2. Chuyên viên kế toán quản trị và tài chính

    • Lợi ích: Nắm vững các mô hình phân loại chi phí, lập dự toán và báo cáo kế toán quản trị phù hợp với đặc thù ngành xây dựng.
    • Use case: Cải tiến hệ thống kế toán quản trị tại doanh nghiệp, nâng cao chất lượng thông tin phục vụ quản lý.

  3. Giảng viên và sinh viên ngành kế toán, quản trị kinh doanh

    • Lợi ích: Tham khảo nghiên cứu thực tiễn về kế toán quản trị trong doanh nghiệp xây dựng, bổ sung kiến thức chuyên sâu và ứng dụng thực tế.
    • Use case: Sử dụng làm tài liệu giảng dạy, nghiên cứu khoa học và luận văn tốt nghiệp.

  4. Cơ quan quản lý nhà nước và các tổ chức tư vấn

    • Lợi ích: Hiểu rõ thực trạng và các khó khăn trong công tác kế toán quản trị tại doanh nghiệp xây dựng để xây dựng chính sách hỗ trợ và tư vấn hiệu quả.
    • Use case: Phát triển các chương trình đào tạo, hỗ trợ doanh nghiệp nâng cao năng lực quản lý tài chính.

Câu hỏi thường gặp

  1. Kế toán quản trị khác gì so với kế toán tài chính?
    Kế toán quản trị tập trung cung cấp thông tin nội bộ cho nhà quản lý nhằm hỗ trợ hoạch định, kiểm soát và ra quyết định, trong khi kế toán tài chính chủ yếu phục vụ báo cáo cho bên ngoài như cơ quan thuế, nhà đầu tư. Ví dụ, kế toán quản trị sẽ phân tích chi phí từng công trình để điều chỉnh kịp thời, còn kế toán tài chính tổng hợp báo cáo tài chính cuối kỳ.

  2. Tại sao phân loại chi phí lại quan trọng trong kế toán quản trị?
    Phân loại chi phí giúp nhà quản lý hiểu rõ cấu trúc chi phí, từ đó kiểm soát và tối ưu hóa chi phí hiệu quả. Ví dụ, phân biệt chi phí biến đổi và định phí giúp dự báo chi phí khi sản lượng thay đổi, hỗ trợ ra quyết định sản xuất.

  3. Lập dự toán có vai trò gì trong quản lý doanh nghiệp xây dựng?
    Dự toán là kế hoạch tài chính cho các hoạt động trong tương lai, giúp doanh nghiệp kiểm soát chi phí, lập kế hoạch nguồn lực và đánh giá hiệu quả hoạt động. Ví dụ, dự toán chi phí thi công giúp xác định giá thầu hợp lý và kiểm soát chi phí thực tế.

  4. Làm thế nào để kiểm soát chi phí vượt dự toán trong thi công công trình?
    Cần thiết lập hệ thống báo cáo chi phí theo từng công trình, so sánh chi phí thực tế với dự toán thường xuyên, phân tích nguyên nhân và điều chỉnh kịp thời. Đồng thời, tăng cường phối hợp giữa các phòng ban để kiểm soát chặt chẽ nguồn lực và vật tư.

  5. Ứng dụng công nghệ thông tin như thế nào để nâng cao hiệu quả kế toán quản trị?
    Sử dụng phần mềm kế toán để tự động hóa xử lý chứng từ, lập báo cáo và phân tích dữ liệu giúp giảm sai sót và tăng tốc độ cung cấp thông tin. Ví dụ, phần mềm AC-NET được công ty áp dụng giúp quản lý chi tiết chi phí và báo cáo nhanh chóng.

Kết luận

  • Kế toán quản trị đóng vai trò thiết yếu trong việc cung cấp thông tin chi tiết, kịp thời hỗ trợ quản lý chi phí và ra quyết định tại Công ty Cổ phần Bê tông Becamex.
  • Công ty đã áp dụng mô hình kế toán hỗn hợp và phân loại chi phí theo chức năng, tuy nhiên còn tồn tại hạn chế trong kiểm soát chi phí và hệ thống báo cáo.
  • Việc ứng dụng công nghệ thông tin giúp nâng cao hiệu quả công tác kế toán quản trị nhưng cần tăng cường kiểm soát nội bộ và bảo mật dữ liệu.
  • Đề xuất các giải pháp hoàn thiện hệ thống phân loại chi phí, nâng cao chất lượng dự toán, phát triển nguồn nhân lực và tăng cường phối hợp liên phòng ban.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp đề xuất trong vòng 6-12 tháng, đồng thời đánh giá hiệu quả và điều chỉnh phù hợp để nâng cao năng lực quản lý chi phí và cạnh tranh của công ty.

Call-to-action: Các doanh nghiệp xây dựng và chuyên gia kế toán quản trị nên nghiên cứu và áp dụng các giải pháp này để tối ưu hóa công tác quản lý chi phí, nâng cao hiệu quả hoạt động và phát triển bền vững trong môi trường cạnh tranh hiện nay.