Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh phát triển đô thị nhanh chóng, đặc biệt tại các thành phố lớn như Tân An, tỉnh Long An, việc xây dựng các công trình dân dụng xây chen ngày càng trở nên phổ biến. Theo kết quả điều tra dân số năm 2010, dân số đô thị của tỉnh Long An đạt khoảng 460.000 người, chiếm 30% tổng dân số toàn tỉnh, dự kiến tăng lên 756.000 người vào năm 2020, tương đương 44,5% dân số toàn tỉnh. Sự gia tăng dân số và nhu cầu nhà ở đã tạo áp lực lớn lên quỹ đất đô thị, dẫn đến việc xây dựng các công trình xen kẽ trong khu vực đã phát triển. Tuy nhiên, quá trình thi công các công trình này thường gặp nhiều khó khăn do đặc điểm địa chất yếu, phức tạp và mật độ xây dựng cao, gây ra nhiều sự cố như lún, nghiêng, nứt công trình, ảnh hưởng nghiêm trọng đến an toàn và chất lượng công trình cũng như các công trình lân cận.

Mục tiêu nghiên cứu là xác định nguyên nhân gây ra các sự cố trong thi công công trình dân dụng xây chen tại thành phố Tân An, từ đó đề xuất các phương án thiết kế và thi công đảm bảo ổn định kỹ thuật, an toàn cho công trình và khu vực lân cận. Nghiên cứu tập trung trong phạm vi thành phố Tân An, tỉnh Long An, với thời gian khảo sát và phân tích dữ liệu từ năm 2009 đến 2014. Ý nghĩa của nghiên cứu thể hiện qua việc giảm thiểu rủi ro sự cố công trình, nâng cao hiệu quả thi công, đồng thời góp phần phát triển bền vững đô thị trong điều kiện địa chất phức tạp và mật độ xây dựng cao.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình cơ bản về ổn định nền móng và ảnh hưởng thi công công trình xây chen trong đô thị. Hai lý thuyết chính được áp dụng gồm:

  1. Lý thuyết áp lực đất Rankine: Giúp xác định các loại áp lực đất chủ động, bị động và áp lực nước tác động lên tường chắn và móng công trình. Lý thuyết này được sử dụng để tính toán áp lực đất trong các điều kiện thi công khác nhau, đặc biệt khi thi công hố móng sâu trong đất yếu.

  2. Mô hình ổn định mái đào và chống giữ thành hố móng: Bao gồm các phương pháp tính toán chống trượt, chống lật và kiểm tra ổn định tổng thể của tường vây hố móng. Mô hình này giúp thiết kế các biện pháp thi công phù hợp nhằm đảm bảo an toàn cho công trình và các công trình lân cận.

Các khái niệm chính trong nghiên cứu gồm: áp lực đất chủ động và bị động, chuyển vị ngang và đứng của công trình, ổn định mái đào, ảnh hưởng của hạ mực nước ngầm, và biện pháp thi công chống giữ thành hố móng.

Phương pháp nghiên cứu

Nguồn dữ liệu chính được thu thập từ khảo sát thực tế các công trình dân dụng xây chen tại thành phố Tân An, kết hợp với số liệu địa chất kỹ thuật, địa chất thủy văn và các báo cáo sự cố công trình trong giai đoạn 2009-2014. Cỡ mẫu khảo sát gồm khoảng 20 công trình tiêu biểu có quy mô và đặc điểm thi công khác nhau, được lựa chọn theo phương pháp chọn mẫu phi ngẫu nhiên nhằm đảm bảo tính đại diện cho các loại hình công trình xây chen phổ biến.

Phương pháp phân tích bao gồm:

  • Phân tích định tính các nguyên nhân sự cố dựa trên hiện trạng công trình, biện pháp thi công và điều kiện địa chất.
  • Phân tích định lượng bằng phần mềm Plaxis để mô phỏng ứng xử nền móng và chuyển vị công trình dưới tác động thi công.
  • So sánh kết quả mô phỏng với số liệu quan trắc thực tế để đánh giá hiệu quả các phương án thi công.

Timeline nghiên cứu kéo dài từ tháng 9/2013 đến tháng 12/2014, bao gồm các giai đoạn khảo sát hiện trường, thu thập số liệu, phân tích mô phỏng và đề xuất giải pháp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nguyên nhân chính gây sự cố công trình xây chen: Khoảng 86% các sự cố lún, nghiêng công trình tại Tân An liên quan đến đặc điểm địa chất yếu, đặc biệt là lớp đất phù sa có hàm lượng bùn cao và độ nén lớn. Các công trình sử dụng móng nông hoặc móng cọc với chiều sâu gia cố hạn chế (2-4m) thường bị ảnh hưởng nghiêm trọng do tải trọng công trình mới gây biến dạng đất nền.

  2. Ảnh hưởng của thi công hố móng sâu: Việc đào hố móng sâu trên 2m mà không có biện pháp chống giữ hợp lý đã gây ra chuyển vị ngang và đứng vượt quá giới hạn cho phép, làm hư hỏng các công trình lân cận. Ví dụ, nhà số 47/2, khu phố 3, phường 2 bị nghiêng do ảnh hưởng thi công hố móng năm 2009; nhà số 412, phường 4 bị vỡ toác năm 2011.

  3. Tác động của hạ mực nước ngầm: Hạ mực nước ngầm trong quá trình thi công làm thay đổi áp lực nước lỗ rỗng, gây lún không đều và sụt lún nền đất. Các công trình có tường vây bằng cừ larssen không kín nước thường gặp hiện tượng nước phun mạnh, kéo theo đất hạt nhỏ gây sụt lún nghiêm trọng, như sự cố tại cao ốc Pacific, TP. Hồ Chí Minh.

  4. Hiệu quả các biện pháp thi công và gia cố móng: Các công trình áp dụng biện pháp ép cọc bê tông cốt thép sâu vào lớp đất cát chắc, kết hợp với tường vây chống giữ và quan trắc địa kỹ thuật liên tục, đã giảm thiểu được sự cố lún nghiêng. Ví dụ, Viện nghiên cứu Điện tử - Tin học tại Hà Nội sử dụng cọc ép sâu 9-10m và đối trọng ép cọc hiệu quả, không gây hư hỏng công trình lân cận.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chủ yếu của các sự cố là do đặc điểm địa chất yếu, phức tạp của vùng đồng bằng sông Cửu Long, đặc biệt là lớp đất phù sa có hàm lượng bùn cao và tính chất cơ lý không ổn định. Việc thi công hố móng sâu trong điều kiện này đòi hỏi các biện pháp chống giữ thành hố móng và kiểm soát mực nước ngầm chặt chẽ để tránh gây biến dạng nền móng và ảnh hưởng đến công trình lân cận.

So với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, kết quả nghiên cứu tại Tân An tương đồng với các trường hợp công trình xây chen tại Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh, nơi cũng gặp phải các vấn đề về lún lệch do đặc điểm địa chất yếu và thi công không phù hợp. Việc ứng dụng phần mềm Plaxis trong mô phỏng đã giúp đánh giá chính xác chuyển vị và ứng suất trong đất, từ đó đề xuất các phương án thi công tối ưu.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ chuyển vị ngang và đứng của công trình trong quá trình thi công, bảng so sánh mức độ lún giữa các phương án thi công, và sơ đồ cấu tạo địa chất khu vực để minh họa đặc điểm nền móng.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường khảo sát địa chất kỹ thuật và thủy văn: Thực hiện khảo sát chi tiết, xác định chính xác đặc tính cơ lý và phân bố không gian các lớp đất yếu, đặc biệt là lớp đất phù sa và mực nước ngầm. Thời gian thực hiện trước khi thiết kế và thi công, do chủ đầu tư phối hợp với đơn vị khảo sát chuyên nghiệp.

  2. Thiết kế biện pháp thi công hố móng phù hợp: Ưu tiên sử dụng tường vây cừ larssen hoặc tường bê tông cốt thép có hệ thống chống đỡ chắc chắn, đảm bảo khả năng chống thấm và ổn định thành hố móng. Thiết kế phải tính toán kỹ áp lực đất và nước, đồng thời có phương án thi công từng phần để giảm thiểu biến dạng đất nền.

  3. Kiểm soát mực nước ngầm trong thi công: Áp dụng các biện pháp hạ mực nước ngầm an toàn như giếng lọc, bơm hút chân không, kết hợp quan trắc liên tục để phát hiện sớm các biến động bất thường. Chủ đầu tư và nhà thầu thi công cần phối hợp chặt chẽ trong công tác này.

  4. Giám sát và quan trắc địa kỹ thuật liên tục: Thiết lập hệ thống quan trắc chuyển vị, ứng suất và mực nước ngầm trong suốt quá trình thi công để kịp thời phát hiện và xử lý các hiện tượng bất thường. Nhà thầu thi công chịu trách nhiệm vận hành hệ thống, báo cáo định kỳ cho chủ đầu tư và đơn vị tư vấn giám sát.

  5. Đào tạo và nâng cao năng lực nhân sự: Chủ đầu tư cần lựa chọn các đơn vị khảo sát, thiết kế và thi công có năng lực chuyên môn cao, kinh nghiệm thực tế và trang thiết bị hiện đại. Đồng thời tổ chức đào tạo, cập nhật kiến thức mới về kỹ thuật thi công công trình xây chen trong điều kiện địa chất yếu.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Chủ đầu tư và nhà quản lý dự án xây dựng: Giúp hiểu rõ các rủi ro kỹ thuật khi thi công công trình xây chen, từ đó đưa ra quyết định đầu tư hợp lý, lựa chọn nhà thầu và giám sát thi công hiệu quả.

  2. Đơn vị khảo sát và thiết kế công trình: Cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn để thiết kế móng và biện pháp thi công phù hợp với điều kiện địa chất đặc thù của vùng đồng bằng sông Cửu Long, giảm thiểu sự cố công trình.

  3. Nhà thầu thi công xây dựng: Hướng dẫn áp dụng các biện pháp thi công an toàn, kiểm soát mực nước ngầm và quan trắc địa kỹ thuật nhằm đảm bảo tiến độ và chất lượng công trình, đồng thời bảo vệ công trình lân cận.

  4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành xây dựng, địa kỹ thuật: Là tài liệu tham khảo quý giá về thực trạng, nguyên nhân sự cố và giải pháp kỹ thuật trong thi công công trình xây chen tại khu vực có địa chất yếu, góp phần nâng cao kiến thức và phát triển nghiên cứu chuyên sâu.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao công trình xây chen trong đô thị thường gặp sự cố lún nghiêng?
    Do đặc điểm địa chất yếu, lớp đất phù sa có hàm lượng bùn cao và tính chất cơ lý không ổn định, kết hợp với thi công hố móng sâu không đúng kỹ thuật, gây biến dạng nền móng và ảnh hưởng đến công trình lân cận.

  2. Biện pháp thi công nào hiệu quả để giảm thiểu sự cố trong xây chen?
    Sử dụng tường vây cừ larssen hoặc bê tông cốt thép có hệ thống chống đỡ chắc chắn, kết hợp ép cọc sâu vào lớp đất cứng, kiểm soát mực nước ngầm và quan trắc địa kỹ thuật liên tục trong quá trình thi công.

  3. Làm thế nào để kiểm soát mực nước ngầm khi thi công hố móng?
    Áp dụng các phương pháp hạ mực nước như giếng lọc, bơm hút chân không, đồng thời thiết lập hệ thống quan trắc mực nước ngầm để phát hiện sớm biến động và điều chỉnh kịp thời.

  4. Nguyên nhân nào dẫn đến sự cố công trình tại cao ốc Pacific, TP. Hồ Chí Minh?
    Do tường vây bằng cừ larssen không kín nước, khi bơm hút nước trong hố móng tạo áp lực chênh lệch lớn, nước phun mạnh kéo theo đất hạt nhỏ gây sụt lún nghiêm trọng, làm hư hỏng công trình lân cận.

  5. Vai trò của phần mềm Plaxis trong nghiên cứu này là gì?
    Plaxis được sử dụng để mô phỏng ứng xử nền móng và chuyển vị công trình dưới tác động thi công, giúp đánh giá hiệu quả các phương án thi công và đề xuất giải pháp kỹ thuật phù hợp.

Kết luận

  • Nghiên cứu đã xác định rõ nguyên nhân chính gây sự cố công trình xây chen tại thành phố Tân An là đặc điểm địa chất yếu và biện pháp thi công chưa phù hợp.
  • Các sự cố lún, nghiêng công trình chủ yếu do thi công hố móng sâu không có biện pháp chống giữ và kiểm soát mực nước ngầm hiệu quả.
  • Ứng dụng phần mềm Plaxis giúp mô phỏng chính xác chuyển vị và ứng suất trong đất, hỗ trợ thiết kế và thi công an toàn.
  • Đề xuất các giải pháp kỹ thuật và quản lý nhằm nâng cao chất lượng thi công, giảm thiểu rủi ro sự cố công trình xây chen.
  • Tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi khảo sát và áp dụng công nghệ mới trong thi công để phát triển bền vững đô thị tại các vùng có địa chất yếu.

Luận văn kêu gọi các bên liên quan trong ngành xây dựng tại khu vực đồng bằng sông Cửu Long áp dụng các kết quả nghiên cứu để nâng cao hiệu quả và an toàn trong thi công công trình xây chen, góp phần phát triển đô thị bền vững.