THẨM QUYỀN GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP KINH DOANH, THƢƠNG MẠI CỦA TÒA ÁN TỪ THỰC TIỄN XÉT XỬ TẠI TÒA ÁN NHÂN DÂN TỈNH SƠN LA

• Tác giả: Hoàng Thị Phương Mai
• Người hướng dẫn: Pgs.Ts Nguyễn Thị Thu Hà
• Trường học: Trường Đại Học Mở Hà Nội
• Chuyên ngành: Luật Kinh Tế
• Đề tài: Thẩm Quyền Giải Quyết Tranh Chấp Kinh Doanh, Thương Mại Của Tòa Án Từ Thực Tiễn Xét Xử Tại Tòa Án Nhân Dân Tỉnh Sơn La
• Loại tài liệu: Luận Văn Thạc Sỹ
• Năm xuất bản: 2023
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CAM ĐOAN
• 1. CHƯƠNG 1: NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ THẨM QUYỀN GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP KINH DOANH THƯƠNG MẠI CỦA TÒA ÁN
• 1.1. Khái niệm, đặc điểm, ý nghĩa của thẩm quyền giải quyết tranh chấp kinh doanh thương mại của Tòa án
• 1.2. Cơ sở khoa học của việc quy định thẩm quyền giải quyết các tranh chấp kinh doanh thương mại của Tòa án
• 1.3. Điều kiện đảm bảo thực hiện thẩm quyền giải quyết các tranh chấp kinh doanh thương mại tại tòa án nhân dân
• 1.4. Kết luận chương 1
• 2. CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG PHÁP LUẬT VỀ THẨM QUYỀN GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP KINH DOANH THƯƠNG MẠI CỦA TÒA ÁN VÀ THỰC TIỄN THỰC HIỆN TẠI TOÀ ÁN NHÂN DÂN TỈNH SƠN LA
• 2.1. Thực trạng pháp luật về thẩm quyền giải quyết tranh chấp kinh doanh thương mại của tòa án
• 2.2. Thực trạng pháp luật về thẩm quyền loại việc giải quyết các tranh chấp kinh doanh thương mại của Toà án
• 2.3. Thực trạng pháp luật về thẩm quyền theo cấp giải quyết các tranh chấp kinh doanh thương mại của Toà án
• 2.4. Thực trạng pháp luật về thẩm quyền giải quyết các tranh chấp kinh doanh thương mại của Toà án theo lãnh thổ và theo sự lựa chọn của nguyên đơn
• 2.5. Thực tiễn áp dụng quy định pháp luật về thẩm quyền giải quyết tranh chấp kinh doanh thương mại tại Toà án nhân dân tỉnh Sơn La
• 2.6. Kết luận chương 2
• 3. CHƯƠNG 3: MỘT SỐ KIẾN NGHỊ NHẰM HOÀN THIỆN QUY ĐỊNH PHÁP LUẬT VỀ THẨM QUYỀN GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP KINH DOANH THƯƠNG MẠI CỦA TÒA ÁN VÀ ĐẢM BẢO THỰC HIỆN QUY ĐỊNH NÀY Ở TỈNH SƠN LA
• 3.1. Phương hướng hoàn thiện pháp luật về thẩm quyền của Tòa án trong việc giải quyết tranh chấp kinh doanh thương mại
• 3.2. Đáp ứng các yêu cầu của nền kinh tế thị trường trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế của Việt Nam
• 3.3. Đảm bảo sự đồng bộ giữa pháp luật tố tụng và pháp luật nội dung
• 3.4. Một số kiến nghị hoàn thiện pháp luật về thẩm quyền giải quyết tranh chấp kinh doanh thương mại của Tòa án
• 3.5. Một số kiến nghị nhằm bảo đảm áp dụng pháp luật về thẩm quyền giải quyết vụ án kinh doanh thương mại của Tòa án ở tỉnh Sơn La
• 3.6. Kết luận chương 3
• DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Tổng Quan Thẩm Quyền Giải Quyết Tranh Chấp KDTM Sơn La

Trong quá trình xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, nâng cao hiệu quả hoạt động tư pháp, đặc biệt là của Tòa án, luôn là mối quan tâm hàng đầu. Nghị quyết 08/NQ-TW, 48/NQ-TW và 49/NQ-TW đều nhấn mạnh xây dựng nền tư pháp trong sạch, vững mạnh, dân chủ, nghiêm minh, bảo vệ công lý. Công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập kinh tế làm gia tăng tranh chấp kinh doanh thương mại (KDTM), đòi hỏi giải quyết nhanh chóng, kịp thời. Nhà nước khuyến khích tự giải quyết tranh chấp, hoặc thông qua trọng tài thương mại, nhưng phán quyết của tòa án đảm bảo tối đa hóa lợi ích các bên bằng biện pháp cưỡng chế thi hành án. Hiệu quả giải quyết tranh chấp KDTM có ý nghĩa quan trọng đảm bảo quyền và nghĩa vụ của các bên, góp phần vào sự phát triển lãnh mạnh của nền kinh tế. Sơn La là một tỉnh vùng cao, kinh tế đang phát triển. Vì vậy, vấn đề xác định đúng thẩm quyền của Tòa án trong giải quyết tranh chấp KDTM là cấp thiết.

1.1. Bản Chất Pháp Lý của Thẩm Quyền Giải Quyết Tranh Chấp

Hoạt động kinh doanh thương mại tạo ra tranh chấp là điều không thể tránh khỏi. Theo từ điển tiếng Việt, tranh chấp là “Đấu tranh, giằng co khi có những mâu thuẫn, bất đồng thường là trong vấn đề quyền lợi giữa hai bên”. Khái niệm kinh doanh được định nghĩa trong Luật Doanh nghiệp năm 2014 là việc thực hiện liên tục các công đoạn của quá trình đầu tư, từ sản xuất đến tiêu thụ sản phẩm hoặc cung ứng dịch vụ nhằm mục đích sinh lợi. Hoạt động thương mại, theo Luật Thương mại năm 2005, là hoạt động nhằm mục đích sinh lợi, bao gồm mua bán hàng hóa, cung ứng dịch vụ, đầu tư, xúc tiến thương mại và các hoạt động nhằm mục đích sinh lợi khác. Như vậy, cần hiểu rõ hoạt động kinh doanh như thế nào, lĩnh vực thương mại ra sao để giải quyết tranh chấp cho đúng với quy định của pháp luật.

1.2. Đặc Điểm Nổi Bật của Tranh Chấp Kinh Doanh Thương Mại

Tranh chấp KDTM có nguồn gốc từ hoạt động kinh doanh thương mại. Hoạt động này chịu tác động của nhiều quy luật thị trường, bất kỳ yếu tố nào đều có thể gây ra tranh chấp. Chủ thể tranh chấp thường là thương nhân, hoặc các cá nhân, tổ chức có quan hệ pháp lý với thương nhân. Nội dung tranh chấp xoay quanh mâu thuẫn, bất đồng về quyền và nghĩa vụ (lợi ích vật chất) của các bên. Giải quyết tranh chấp KDTM là vấn đề do các bên tự định đoạt, nhà nước không can thiệp trừ khi vi phạm trật tự công cộng hoặc các bên không thể hòa giải. BLTTDS 2015 cũng quy định về tranh chấp giữa công ty và thành viên, hoặc giữa các thành viên liên quan đến hoạt động của công ty, vẫn được coi là tranh chấp KDTM.

II. Vướng Mắc Thẩm Quyền Giải Quyết Tranh Chấp Thách Thức Sơn La

Mặc dù có nhiều nghiên cứu về thẩm quyền giải quyết tranh chấp KDTM, việc áp dụng các quy định mới của BLTTDS 2015 tại một địa bàn cụ thể như Sơn La vẫn còn nhiều thách thức. Các Luận án tiến sĩ, luận văn thạc sĩ và bài viết khoa học đã đề cập đến vấn đề này, tuy nhiên, chưa có công trình nào tập trung vào thực tiễn tại TAND tỉnh Sơn La. Thực tế ở Sơn La cho thấy, các tranh chấp dân sự, tranh chấp trong hoạt động KDTM ngày càng phát sinh nhiều vụ việc phức tạp và có xu hướng gia tăng. Vấn đề giải quyết tranh chấp KDTM luôn được các chủ thể tư pháp như Tòa án nhân dân, Viện kiểm sát nhân dân đặc biệt quan tâm, vì đây đều là những mỗi quan hệ khó, phức tạp, tính chất nghiêm trọng.

2.1. Tổng Quan Các Nghiên Cứu Về Giải Quyết Tranh Chấp KDTM

Nhiều công trình nghiên cứu đã được thực hiện, bao gồm luận án tiến sĩ của Đào Văn Hội về giải quyết tranh chấp kinh tế trong điều kiện kinh tế thị trường, luận án của Nguyễn Thị Kim Vinh về pháp luật về giải quyết tranh chấp kinh tế bằng con đường Toà án, và các luận văn thạc sĩ khác nhau tập trung vào thực tiễn tại các tỉnh thành khác. Bên cạnh đó, nhiều bài viết trên các tạp chí khoa học cũng đã thảo luận về thẩm quyền của Toà án trong việc giải quyết tranh chấp kinh tế và thương mại. Những nghiên cứu này đóng góp quan trọng vào việc hiểu rõ hơn về vấn đề thẩm quyền và cách giải quyết tranh chấp trong lĩnh vực kinh doanh và thương mại.

2.2. Thực Tiễn Giải Quyết Tranh Chấp Tại Tòa Án Sơn La Khó Khăn Gì

Sơn La, với đặc điểm địa lý và kinh tế xã hội riêng, đối mặt với những khó khăn đặc thù trong giải quyết tranh chấp KDTM. Vấn đề xác định đúng thẩm quyền của Tòa án trong việc giải quyết tranh chấp KDTM là một trong những nội dung quan trọng, cấp thiết. Do đó, cần có một nghiên cứu sâu rộng để đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp phù hợp với điều kiện của tỉnh. Việc nghiên cứu và đánh giá thực tế tại Tòa án Sơn La có thể giúp xác định những vấn đề cụ thể và đề xuất các giải pháp phù hợp, từ đó nâng cao hiệu quả hoạt động của hệ thống tư pháp tại địa phương.

III. Cách Xác Định Thẩm Quyền Giải Quyết Tranh Chấp Hướng Dẫn

Xác định đúng thẩm quyền giải quyết tranh chấp là tiền đề quan trọng để giải quyết vụ việc KDTM một cách hiệu quả. Theo khoản 16 điều 4 Luật Doanh nghiệp năm 2014 thì: “Kinh doanh là việc thực hiện liên tục một, một số hoặc tất cả các công đoạn của quá trình, đầu tư, từ sản xuất đến tiêu thụ sản phẩm hoặc cung ứng dịch vụ trê n thị trường nhằm mục đích sinh lợi”[27]. Khoản 1 điều 3 Luật thương mại năm 2005 định nghĩa: “Hoạt động thương mại là hoạt động nhằm mục đích sinh lợi, bao gồm mua bán hàng hóa, cung ứng dịch vụ, đầu tư, xúc tiến thương mại và các hoạt động nhằm mục đích sinh lợi khác”[23]. Dù được đưa ra với những quan niệm khác nhau, trên cơ sở quy định của BLTTDS và Luật thương mại, có thể thấy tranh chấp kinh doanh thương mại có những đặc trưng như sau:

3.1. Thẩm Quyền Theo Loại Việc Giải Quyết Tranh Chấp KDTM

Các tranh chấp phát sinh từ hoạt động KDTM thuộc thẩm quyền của Tòa án. Hoạt động KDTM thường rất đa dạng và chịu sự tác động, điều chỉnh của nhiều quy luật, yếu tố thị trường như: “luật cung cầu”, “sự thay đổi giá cả”… Bất kỳ yếu tố nào trong mối quan hệ KDTM đều có thể gây ra tranh chấp. Tòa án có trách nhiệm xem xét và giải quyết các tranh chấp này theo quy định của pháp luật, đảm bảo quyền và nghĩa vụ của các bên liên quan. Việc xác định rõ thẩm quyền của Tòa án giúp đảm bảo quá trình giải quyết tranh chấp diễn ra một cách công bằng và hiệu quả.

3.2. Xác Định Chủ Thể trong Tranh Chấp Kinh Doanh Thương Mại

Chủ thể của hoạt động KDTM là thương nhân và chủ thể khác có quan hệ pháp lý với thương nhân. Nhưng thương nhân vẫn là chủ thể chủ yếu trong quan hệ kinh doanh thương mại. Do đó, chủ thể của tranh chấp KDTM là thương nhân hoặc các cá nhân, tổ chức không phải là thương nhân trong những điều kiện nhất định. Điều này xuất phát từ đặc điểm của từng mối quan hệ kinh doanh thương mại cụ thể. Có mối quan hệ kinh doanh thương mại phải được giao kết giữa các thương nhân với nhau, tuy nhiên cũng có những mối quan hệ thương mại có thể được giao kết giữa thương nhân với các nhân, tổ chức không phải là thương nhân.

IV. Nghiên Cứu Thực Tiễn Áp Dụng Pháp Luật tại Tòa Án Sơn La

Luận văn này tập trung nghiên cứu những vấn đề lí luận, các quy định pháp luật hiện hành của BLTTDS 2015 về thẩm quyền giải quyết các tranh chấp KDTM của Toà án và thực tiễn thực hiện tại TAND tỉnh Sơn La.2 Phạm vi nghiên cứu - Phạm vi về nội dung: Luận văn nghiên cứu về lý luận cũng như pháp luật Việt Nam về thẩm quyền giải quyết tranh chấp kinh doanh thương mại của tòa án – Cấp sơ thẩm (Không nghiên cứu các trường hợp được giải quyết bằng Tòa án nước ngoài). - Phạm vi về không gian: Luận văn nghiên cứu lý luận và pháp luật trong phạm vi toàn quốc, nghiên cứu thực tiễn thực hiện tại TAND tỉnh Sơn La.

4.1. Phạm Vi Nghiên Cứu về Nội Dung và Không Gian

Luận văn này tập trung vào việc nghiên cứu và phân tích các quy định pháp luật hiện hành của Bộ luật Tố tụng Dân sự năm 2015 liên quan đến thẩm quyền của Tòa án trong việc giải quyết các tranh chấp phát sinh từ hoạt động kinh doanh và thương mại. Phạm vi nghiên cứu chủ yếu tập trung vào cấp sơ thẩm, không bao gồm các trường hợp tranh chấp được giải quyết bởi Tòa án nước ngoài. Về phạm vi không gian, luận văn bao gồm việc nghiên cứu lý thuyết và pháp luật trên toàn quốc, đồng thời đi sâu vào thực tiễn áp dụng tại Tòa án Nhân dân tỉnh Sơn La.

4.2. Phương Pháp Nghiên Cứu và Thu Thập Dữ Liệu Thực Tế

Luận văn sử dụng một loạt các phương pháp nghiên cứu đa dạng và phù hợp để thu thập và phân tích dữ liệu. Các phương pháp bao gồm phân tích pháp luật để hiểu rõ các quy định liên quan, so sánh để đánh giá sự khác biệt và tương đồng giữa các quy định, nghiên cứu trường hợp để xem xét các ví dụ cụ thể về cách Tòa án giải quyết tranh chấp, và tổng kết thực tiễn để đánh giá hiệu quả của các quy trình hiện tại. Ngoài ra, luận văn còn sử dụng các phương pháp nghiên cứu hồ sơ và tài liệu, thu thập ý kiến từ các chuyên gia trong lĩnh vực, và tổ chức các buổi tọa đàm khoa học để thảo luận và trao đổi kiến thức.

V. Đề Xuất Giải Pháp Hoàn Thiện Thẩm Quyền Giải Quyết KDTM

Cần có những giải pháp cụ thể để hoàn thiện quy định pháp luật về thẩm quyền giải quyết tranh chấp kinh doanh thương mại. Pháp luật về thẩm quyền của Tòa án cần được hoàn thiện để đáp ứng các yêu cầu của nền kinh tế thị trường trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế của Việt Nam. Đảm bảo sự đồng bộ giữa pháp luật tố tụng và pháp luật nội dung. Cần một số kiến nghị nhằm bảo đảm áp dụng pháp luật về thẩm quyền giải quyết vụ án KDTM của Tòa án ở tỉnh Sơn La.

5.1. Phương Hướng Hoàn Thiện Pháp Luật Về Thẩm Quyền Của Tòa Án

Trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế sâu rộng, Việt Nam cần phải không ngừng hoàn thiện hệ thống pháp luật để đáp ứng các tiêu chuẩn và yêu cầu quốc tế. Việc này bao gồm việc sửa đổi và bổ sung các quy định pháp luật hiện hành để đảm bảo rằng chúng phù hợp với thông lệ quốc tế và tạo ra một môi trường pháp lý minh bạch và công bằng cho các hoạt động kinh doanh và thương mại. Đồng thời, cũng cần phải đảm bảo sự đồng bộ và nhất quán giữa pháp luật tố tụng và pháp luật nội dung, để tránh gây ra những khó khăn và vướng mắc trong quá trình giải quyết tranh chấp.

5.2. Kiến Nghị Nâng Cao Năng Lực Áp Dụng Pháp Luật Tại Sơn La

Để áp dụng hiệu quả pháp luật về thẩm quyền giải quyết vụ án kinh doanh thương mại tại Tòa án Sơn La, cần có sự đầu tư vào việc nâng cao năng lực cho đội ngũ thẩm phán và cán bộ tòa án. Điều này bao gồm việc tổ chức các khóa đào tạo và bồi dưỡng chuyên môn để cập nhật kiến thức pháp luật mới nhất, cũng như trang bị các kỹ năng cần thiết để giải quyết các tranh chấp phức tạp. Ngoài ra, cũng cần tăng cường cơ sở vật chất và trang thiết bị cho tòa án, để đảm bảo rằng họ có đủ nguồn lực để thực hiện nhiệm vụ một cách hiệu quả.

VI. Kết Luận Thẩm Quyền Giải Quyết Tranh Chấp và Phát Triển

Việc nghiên cứu và hoàn thiện pháp luật về thẩm quyền giải quyết tranh chấp kinh doanh thương mại của Tòa án có ý nghĩa quan trọng trong việc thúc đẩy phát triển kinh tế xã hội của tỉnh Sơn La nói riêng và cả nước nói chung. Giải quyết tranh chấp một cách nhanh chóng, công bằng và hiệu quả sẽ góp phần tạo ra một môi trường kinh doanh lành mạnh, thu hút đầu tư và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. Đồng thời, việc này cũng góp phần bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của các doanh nghiệp và người dân, đảm bảo sự ổn định và trật tự xã hội.

6.1. Tầm Quan Trọng Của Giải Quyết Tranh Chấp Trong Môi Trường Kinh Doanh

Một hệ thống giải quyết tranh chấp hiệu quả là yếu tố then chốt để xây dựng một môi trường kinh doanh đáng tin cậy và thu hút đầu tư. Khi các doanh nghiệp và nhà đầu tư biết rằng họ có thể dựa vào hệ thống pháp luật để giải quyết các tranh chấp một cách công bằng và nhanh chóng, họ sẽ cảm thấy an tâm hơn khi tham gia vào các hoạt động kinh doanh. Điều này đặc biệt quan trọng trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế, khi các doanh nghiệp Việt Nam ngày càng phải cạnh tranh với các đối thủ nước ngoài.

6.2. Đề Xuất Các Bước Tiếp Theo Để Cải Thiện Hệ Thống Giải Quyết Tranh Chấp

Để tiếp tục cải thiện hệ thống giải quyết tranh chấp kinh doanh thương mại tại Việt Nam, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan nhà nước, các tổ chức xã hội và cộng đồng doanh nghiệp. Các cơ quan nhà nước cần tiếp tục hoàn thiện pháp luật và nâng cao năng lực cho đội ngũ cán bộ tư pháp. Các tổ chức xã hội, như các hiệp hội doanh nghiệp, cần đóng vai trò trong việc hỗ trợ các doanh nghiệp giải quyết tranh chấp thông qua hòa giải và trọng tài. Cộng đồng doanh nghiệp cần nâng cao nhận thức về các phương thức giải quyết tranh chấp khác nhau và lựa chọn phương thức phù hợp nhất với tình huống của mình.

Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh phát triển kinh tế thị trường và hội nhập quốc tế, tranh chấp kinh doanh thương mại (KDTM) ngày càng gia tăng về số lượng và tính chất phức tạp. Tại Việt Nam, việc giải quyết tranh chấp KDTM không chỉ là yêu cầu cấp thiết nhằm bảo vệ quyền lợi các bên mà còn góp phần thúc đẩy sự phát triển bền vững của nền kinh tế. Theo số liệu thống kê từ Tòa án nhân dân (TAND) tỉnh Sơn La, giai đoạn 2020-2022, số vụ án KDTM thụ lý tăng trung bình 20% mỗi năm, phản ánh nhu cầu giải quyết tranh chấp ngày càng cao tại địa phương. Luận văn tập trung nghiên cứu thẩm quyền giải quyết tranh chấp KDTM của Tòa án, đặc biệt là thực tiễn áp dụng tại TAND tỉnh Sơn La trong giai đoạn này.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng pháp luật và thực tiễn thi hành thẩm quyền giải quyết tranh chấp KDTM của Tòa án, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện quy định pháp luật và nâng cao hiệu quả thực thi tại địa phương. Phạm vi nghiên cứu bao gồm các quy định pháp luật hiện hành về thẩm quyền giải quyết tranh chấp KDTM theo Bộ luật Tố tụng Dân sự (BLTTDS) 2015, tập trung phân tích các vụ án được TAND tỉnh Sơn La thụ lý từ năm 2020 đến 2022. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện ở việc cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn cho công tác cải cách tư pháp, góp phần nâng cao hiệu quả giải quyết tranh chấp KDTM, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của các bên, đồng thời hỗ trợ phát triển môi trường kinh doanh lành mạnh tại Sơn La và các địa phương tương tự.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn vận dụng các lý thuyết pháp luật dân sự và tố tụng dân sự, đặc biệt tập trung vào các khái niệm về thẩm quyền của Tòa án trong giải quyết tranh chấp KDTM. Hai mô hình nghiên cứu chính được áp dụng gồm:

1. Lý thuyết thẩm quyền của Tòa án: Bao gồm thẩm quyền theo loại việc, theo cấp xét xử và theo lãnh thổ, giúp xác định phạm vi và đối tượng giải quyết tranh chấp của từng cấp Tòa án. Khái niệm thẩm quyền được hiểu là quyền xét xử và quyền quyết định của Tòa án đối với các vụ việc tranh chấp KDTM theo quy định pháp luật.

2. Mô hình giải quyết tranh chấp KDTM: Phân tích các phương thức giải quyết tranh chấp gồm thương lượng, hòa giải, trọng tài thương mại và giải quyết tại Tòa án, trong đó Tòa án giữ vai trò cuối cùng và quan trọng nhất trong việc bảo đảm thi hành phán quyết.

Các khái niệm chính bao gồm: tranh chấp kinh doanh thương mại, thẩm quyền giải quyết tranh chấp, thẩm quyền theo loại việc, thẩm quyền theo cấp xét xử, thẩm quyền theo lãnh thổ, và các điều kiện đảm bảo thực hiện thẩm quyền.

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu kết hợp giữa lý luận và thực tiễn, cụ thể:

• Nguồn dữ liệu: Số liệu thống kê từ TAND tỉnh Sơn La giai đoạn 2020-2022, hồ sơ vụ án tranh chấp KDTM, các văn bản pháp luật liên quan như BLTTDS 2015, Luật Thương mại 2005, Luật Doanh nghiệp 2014, và các nghị quyết hướng dẫn thi hành.

• Phương pháp phân tích: Phân tích nội dung pháp luật, so sánh các quy định mới với quy định cũ để làm rõ sự tiến bộ và tồn tại, đồng thời phân tích số liệu thực tiễn để đánh giá hiệu quả áp dụng pháp luật.

• Phương pháp chọn mẫu: Lựa chọn các vụ án tiêu biểu được TAND tỉnh Sơn La thụ lý và giải quyết trong giai đoạn nghiên cứu nhằm phản ánh thực trạng và các vấn đề phát sinh.

• Timeline nghiên cứu: Từ năm 2020 đến năm 2022, tập trung vào các số liệu và thực tiễn xét xử tại TAND tỉnh Sơn La.

Ngoài ra, luận văn còn sử dụng phương pháp nghiên cứu hồ sơ, hỏi ý kiến chuyên gia, và tổng kết thực tiễn nhằm đảm bảo tính khách quan và toàn diện.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Số lượng vụ án KDTM tăng đều qua các năm: TAND tỉnh Sơn La thụ lý 42 vụ năm 2020, tăng lên 40 vụ năm 2022 với tỷ lệ giải quyết đạt trên 95%, cho thấy sự gia tăng nhu cầu giải quyết tranh chấp KDTM và năng lực xử lý của Tòa án được nâng cao.

2. Phân định thẩm quyền theo loại việc và cấp xét xử còn một số bất cập: Quy định pháp luật đã phân định rõ thẩm quyền của TAND cấp huyện và cấp tỉnh, tuy nhiên, việc xác định chính xác các vụ việc phức tạp cần chuyển lên cấp tỉnh vẫn còn thiếu hướng dẫn cụ thể, gây khó khăn trong thực tiễn.

3. Thẩm quyền theo lãnh thổ được áp dụng linh hoạt nhưng còn vướng mắc: Tòa án áp dụng nguyên tắc thẩm quyền theo nơi cư trú, trụ sở của bị đơn hoặc theo thỏa thuận của các bên. Tuy nhiên, trong một số trường hợp thay đổi nơi cư trú của đương sự trong quá trình giải quyết vụ án gây khó khăn cho việc xác định thẩm quyền.

4. Điều kiện đảm bảo thực hiện thẩm quyền còn hạn chế: Mặc dù đội ngũ thẩm phán có trình độ đại học và chính trị cao, nhưng cơ sở vật chất, trang thiết bị kỹ thuật và công tác tuyên truyền pháp luật tại Sơn La còn chưa đáp ứng đầy đủ yêu cầu, ảnh hưởng đến hiệu quả giải quyết tranh chấp.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân gia tăng số vụ án KDTM tại Sơn La xuất phát từ sự phát triển kinh tế, tăng cường giao thương và hội nhập quốc tế, dẫn đến nhiều tranh chấp phát sinh. Việc phân định thẩm quyền theo loại việc và cấp xét xử dựa trên tính chất phức tạp của vụ án và năng lực chuyên môn của Tòa án nhằm đảm bảo giải quyết chính xác, công bằng. Tuy nhiên, thiếu các văn bản hướng dẫn chi tiết về việc chuyển vụ án giữa các cấp Tòa án và xác định thẩm quyền theo lãnh thổ khi có thay đổi đương sự gây khó khăn cho công tác xét xử.

So sánh với các nghiên cứu trước đây, kết quả nghiên cứu tại Sơn La phù hợp với xu hướng chung của cả nước về tăng số vụ án KDTM và những thách thức trong việc áp dụng pháp luật. Việc áp dụng các quy định mới của BLTTDS 2015 đã cải thiện đáng kể so với quy định cũ, đặc biệt trong việc mở rộng phạm vi thẩm quyền và tôn trọng quyền tự định đoạt của các bên.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tăng trưởng số vụ án KDTM qua các năm và bảng phân loại vụ án theo thẩm quyền cấp huyện và cấp tỉnh, giúp minh họa rõ ràng xu hướng và phân bố thẩm quyền.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Hoàn thiện quy định pháp luật về thẩm quyền giải quyết tranh chấp KDTM: Cần ban hành văn bản hướng dẫn chi tiết về việc chuyển vụ án giữa các cấp Tòa án, xác định thẩm quyền khi có thay đổi nơi cư trú của đương sự nhằm giảm thiểu vướng mắc trong thực tiễn. Thời gian thực hiện: 1-2 năm; Chủ thể: Bộ Tư pháp, TANDTC.

2. Nâng cao năng lực chuyên môn cho đội ngũ thẩm phán và cán bộ Tòa án: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về pháp luật KDTM, kỹ năng xét xử và nghiệp vụ tố tụng nhằm đáp ứng yêu cầu giải quyết các vụ án phức tạp. Thời gian thực hiện: liên tục; Chủ thể: TAND tỉnh Sơn La phối hợp với các trường đại học luật.

3. Cải thiện cơ sở vật chất và trang thiết bị kỹ thuật: Đầu tư nâng cấp phòng xử án, hệ thống công nghệ thông tin, cơ sở dữ liệu phục vụ công tác xét xử và quản lý vụ án nhằm tăng hiệu quả và minh bạch. Thời gian thực hiện: 2-3 năm; Chủ thể: UBND tỉnh Sơn La, TAND tỉnh.

4. Tăng cường công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật: Phối hợp với các cơ quan truyền thông, trung tâm trợ giúp pháp lý để nâng cao nhận thức của doanh nghiệp và người dân về quyền và nghĩa vụ trong giải quyết tranh chấp KDTM, từ đó giảm thiểu tranh chấp phát sinh. Thời gian thực hiện: liên tục; Chủ thể: TAND tỉnh Sơn La, Sở Tư pháp, Hội đồng phổ biến giáo dục pháp luật tỉnh.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Cán bộ, thẩm phán Tòa án các cấp: Nắm bắt các quy định pháp luật mới và thực tiễn áp dụng thẩm quyền giải quyết tranh chấp KDTM, nâng cao hiệu quả xét xử.

2. Luật sư và chuyên gia pháp lý: Tham khảo để tư vấn, hỗ trợ khách hàng trong các vụ tranh chấp KDTM, đặc biệt tại các địa phương có đặc thù như Sơn La.

3. Doanh nghiệp và nhà đầu tư: Hiểu rõ quyền và nghĩa vụ trong giải quyết tranh chấp, lựa chọn phương thức giải quyết phù hợp, giảm thiểu rủi ro pháp lý.

4. Nhà nghiên cứu và giảng viên luật: Là tài liệu tham khảo bổ ích cho nghiên cứu chuyên sâu và giảng dạy về pháp luật tố tụng dân sự và kinh tế.

Câu hỏi thường gặp

1. Thẩm quyền giải quyết tranh chấp KDTM của Tòa án được xác định như thế nào?
   Thẩm quyền được xác định theo loại việc, cấp xét xử và lãnh thổ dựa trên quy định của BLTTDS 2015, đảm bảo Tòa án có đủ năng lực và điều kiện để giải quyết vụ án một cách chính xác và kịp thời.

2. Nguyên đơn có quyền lựa chọn Tòa án giải quyết tranh chấp không?
   Có, nguyên đơn được quyền lựa chọn Tòa án nơi cư trú, làm việc của mình hoặc nơi có tài sản của bị đơn trong một số trường hợp quy định tại Điều 40 BLTTDS 2015 nhằm tạo thuận lợi cho việc khởi kiện.

3. Khi nào Tòa án cấp tỉnh được phép lấy vụ án của Tòa án cấp huyện lên giải quyết?
   Khi vụ án có tính chất phức tạp, khó khăn trong việc áp dụng pháp luật, điều tra chứng cứ hoặc có liên quan đến cán bộ chủ chốt, Tòa án cấp tỉnh có thể lấy lên theo quy định nhưng cần có lý do chính đáng.

4. Làm thế nào để đảm bảo tính độc lập và khách quan trong giải quyết tranh chấp KDTM?
   Thông qua cơ chế tổ chức Tòa án độc lập, giám sát của Viện kiểm sát, và việc nâng cao trình độ, đạo đức nghề nghiệp của thẩm phán, đồng thời tránh sự can thiệp từ các yếu tố bên ngoài.

5. Tại sao việc tuyên truyền pháp luật về thẩm quyền giải quyết tranh chấp KDTM lại quan trọng?
   Tuyên truyền giúp các bên hiểu rõ quyền và nghĩa vụ, lựa chọn đúng Tòa án có thẩm quyền, giảm thiểu tranh chấp không cần thiết và nâng cao hiệu quả giải quyết tranh chấp.

Kết luận

• Thẩm quyền giải quyết tranh chấp KDTM của Tòa án là yếu tố then chốt đảm bảo quyền lợi các bên và sự phát triển kinh tế bền vững.
• Số vụ án KDTM tại TAND tỉnh Sơn La tăng trung bình 20% mỗi năm trong giai đoạn 2020-2022, phản ánh nhu cầu giải quyết tranh chấp ngày càng cao.
• Quy định pháp luật hiện hành đã có nhiều tiến bộ nhưng còn tồn tại một số bất cập trong phân định thẩm quyền và hướng dẫn thực thi.
• Điều kiện đảm bảo thực hiện thẩm quyền tại Sơn La cần được nâng cao về năng lực chuyên môn, cơ sở vật chất và công tác tuyên truyền pháp luật.
• Các giải pháp hoàn thiện pháp luật và nâng cao năng lực thực thi cần được triển khai đồng bộ trong 1-3 năm tới nhằm nâng cao hiệu quả giải quyết tranh chấp KDTM tại địa phương.

Luận văn kêu gọi các cơ quan chức năng, Tòa án và các bên liên quan phối hợp thực hiện các kiến nghị nhằm xây dựng môi trường pháp lý và kinh doanh công bằng, minh bạch, góp phần phát triển kinh tế xã hội tỉnh Sơn La và cả nước.