I. Tổng Quan Giải Quyết Tranh Chấp Kinh Doanh Thương Mại Hưng Yên
Trong bối cảnh kinh tế thị trường hội nhập, tranh chấp kinh doanh thương mại Hưng Yên ngày càng gia tăng. Việc giải quyết các tranh chấp này một cách hiệu quả và công bằng là vô cùng quan trọng để bảo vệ quyền lợi của các bên và duy trì môi trường kinh doanh ổn định. Luận văn này đi sâu vào quy trình giải quyết tranh chấp thương mại theo thủ tục sơ thẩm tại Tòa án nhân dân tỉnh Hưng Yên. Nó xem xét các quy định pháp luật liên quan, thực tiễn áp dụng và đề xuất các giải pháp để nâng cao hiệu quả giải quyết tranh chấp. Theo tư duy truyền thống, tố tụng Tòa án là phương thức giải quyết tranh chấp hiệu quả nhất do có sự tham gia của cơ quan đại diện quyền lực nhà nước là Tòa án nhân dân và được đảm bảo thi hành bằng hệ thống cơ quan quyền lực nhà nước khác là cơ quan thi hành án dân sự. Tuy nhiên, việc giải quyết tranh chấp kinh doanh thương mại bằng Tòa án mặc dù về thủ tục và hoạt động đã được quy định rõ trong luật tố tụng dân sự nhưng trong thực tiễn việc áp dụng vào giải quyết trong từng vụ án cụ thể còn nhiều bất cập và gặp khó khăn như hệ thống pháp luật chưa hoàn thiện và đồng bộ, sự phối hợp của các cơ quan liên quan đến thủ tục giải quyết tranh chấp kinh doanh thương mại còn chậm trễ, nhận thức về pháp luật của các đương sự tham gia trong vụ án còn hạn chế, chưa thực hiện đúng quyền và nghĩa vụ của mình.
1.1. Khái Niệm Tranh Chấp Kinh Doanh Thương Mại Tại Hưng Yên
Pháp luật hiện hành chưa có định nghĩa cụ thể về tranh chấp kinh doanh thương mại Hưng Yên. Tuy nhiên, có thể hiểu đây là các tranh chấp phát sinh từ hoạt động kinh doanh có mục đích lợi nhuận giữa các cá nhân, tổ chức có đăng ký kinh doanh. Các án lệ tranh chấp kinh doanh cũng đóng vai trò quan trọng trong việc làm rõ khái niệm này. Các văn bản pháp luật khác nhau, nhất là luật chuyên ngành lại có quy định không đồng nhất về tranh chấp kinh doanh thương mại. Trong Luật thương mại năm 2005 không đưa ra khái niệm về tranh chấp thương mại mà đưa ra khái niệm hoạt động thương mại. Theo đó, hoạt động thương mại là: “hoạt động nhằm mục đích sinh lợi, bao gồm mua bán hàng hóa, cung ứng dịch vụ, đầu tư, xúc tiến thương mại và các hoạt động nhằm mục đích sinh lợi khác” (Khoản 1 Điều 3 Luật Thương mại) [21].
1.2. Thủ Tục Sơ Thẩm Giải Quyết Tranh Chấp Định Nghĩa
Thủ tục sơ thẩm là giai đoạn đầu tiên trong quá trình giải quyết tranh chấp tại tòa án. Đây là giai đoạn quan trọng để xác định các chứng cứ, thu thập chứng cứ và xác định nội dung tranh chấp. Theo BLTTDS năm 2015 thì thủ tục sơ thẩm giải quyết tranh chấp kinh doanh thương mại đã được quy định theo hướng khái quát hóa thay vì sử dụng phương pháp liệt kê như quy định tại BLTTDS năm 2004 được sửa đ i, b sung năm 2011, cụ thể: “1. Tranh chấp phát sinh trong hoạt động kinh doanh thương mại giữa cá nhân, tổ chức có đăng ký kinh doanh với nhau và đều có mục đích lợi nhuận. Tranh chấp về quyền sở hữu trí tuệ, chuyển giao công nghệ giữa cá nhân, tổ chức với nhau và đều có mục đích lợi nhuận. Tranh chấp giữa người chưa phải là thành viên công ty nhưng có giao dịch về chuyển nhượng phần vốn góp với công ty, thành viên công ty. Tranh chấp giữa công ty với các thành viên của công ty; tranh c...
II. Thẩm Quyền Tòa Án Hưng Yên Giải Quyết Tranh Chấp KDTM
Thẩm quyền giải quyết tranh chấp kinh doanh của Tòa án nhân dân tỉnh Hưng Yên được quy định cụ thể trong Bộ luật Tố tụng Dân sự (BLTTDS). Việc xác định đúng thẩm quyền giúp đảm bảo quá trình giải quyết tranh chấp diễn ra đúng pháp luật, tránh tình trạng kéo dài và gây thiệt hại cho các bên liên quan. Ngoài ra, phương thức hòa giải tranh chấp kinh doanh tại Tòa án là phương thức đặc biệt và mang tính kỹ năng nghề nghiệp cao, hoạt động xét xử của Tòa án phải đảm bảo công minh, nhanh chóng, chính xác. Tuy nhiên, việc giải quyết tranh chấp kinh doanh thương mại bằng Tòa án mặc dù về thủ tục và hoạt động đã được quy định rõ trong BLTTDS nhưng trong thực tiễn việc áp dụng vào giải quyết trong từng vụ án cụ thể còn nhiều bất cập và gặp khó khăn như hệ thống pháp luật chưa hoàn thiện và đồng bộ, sự phối hợp của các cơ quan liên quan đến thủ tục giải quyết tranh chấp kinh doanh còn chậm trễ, nhận thức về pháp luật của các đương sự tham gia trong vụ án còn hạn chế, chưa thực hiện đúng quyền và nghĩa vụ của mình.
2.1. Xác Định Thẩm Quyền Giải Quyết Tranh Chấp Theo Lĩnh Vực
Tòa án có thẩm quyền giải quyết các tranh chấp liên quan đến hợp đồng mua bán hàng hóa, cung ứng dịch vụ, đầu tư, sở hữu trí tuệ, chuyển giao công nghệ và các hoạt động kinh doanh khác. Việc xác định đúng lĩnh vực tranh chấp giúp Tòa án áp dụng đúng các quy định pháp luật chuyên ngành. Theo BLTTDS năm 2015 thì tranh chấp kinh doanh thương mại đã được quy định theo hướng khái quát hóa thay vì sử dụng phương pháp liệt kê như quy định tại BLTTDS năm 2004 được sửa đ i, b sung năm 2011, cụ thể: “1. Tranh chấp phát sinh trong hoạt động kinh doanh thương mại giữa cá nhân, tổ chức có đăng ký kinh doanh với nhau và đều có mục đích lợi nhuận. Tranh chấp về quyền sở hữu trí tuệ, chuyển giao công nghệ giữa cá nhân, tổ chức với nhau và đều có mục đích lợi nhuận. Tranh chấp giữa người chưa phải là thành viên công ty nhưng có giao dịch về chuyển nhượng phần vốn góp với công ty, thành viên công ty. Tranh chấp giữa công ty với các thành viên của công ty; tranh c...
2.2. Thẩm Quyền Theo Cấp Xét Xử Sơ Thẩm Phúc Thẩm
Tòa án nhân dân tỉnh Hưng Yên có thẩm quyền xét xử sơ thẩm các tranh chấp kinh doanh thương mại có giá trị lớn hoặc có yếu tố nước ngoài. Các tranh chấp nhỏ hơn có thể thuộc thẩm quyền của Tòa án cấp huyện. Các quyết định sơ thẩm có thể bị kháng cáo lên cấp phúc thẩm. Ở Việt Nam nói chung và trên địa bàn tỉnh Hưng Yên nói riêng, các bên khi ký hợp đồng thường thỏa thuận lựa chọn hình thức giải quyết tranh chấp bằng Tòa án. Theo tư duy truyền thống, tố tụng Tòa án là phương thức giải quyết tranh chấp hiệu quả nhất do có sự tham gia của cơ quan đại diện quyền lực nhà nước là Tòa án nhân dân và được đảm bảo thi hành bằng hệ thống cơ quan quyền lực nhà nước khác là cơ quan thi hành án dân sự.
2.3. Lưu Ý Về Thẩm Quyền Riêng Biệt và Thẩm Quyền Tuyệt Đối
Việc xác định thẩm quyền riêng biệt và tuyệt đối của Tòa án rất quan trọng. Thẩm quyền riêng biệt xác định chỉ có Tòa án mới có quyền giải quyết tranh chấp đó, trong khi thẩm quyền tuyệt đối liên quan đến việc lựa chọn đúng cấp tòa án có thẩm quyền. Vi phạm các quy định này có thể dẫn đến việc bản án bị hủy. Nhằm tạo hành lang pháp lý cho việc giải quyết các tranh chấp, ngày 25/11/2015, Quốc hội nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam khóa XIII, kỳ họp thứ 10 đã thông qua Bộ luật Tố tụng dân sự (BLTTDS). Đến ngày 24/02/2017 [4], Chính phủ ban hành Nghị định số 22/2017/NĐ-CP về hòa giải thương mại.
III. Thủ Tục Khởi Kiện Thụ Lý Vụ Án Kinh Doanh Thương Mại Hưng Yên
Để bắt đầu quá trình giải quyết tranh chấp kinh doanh thương mại tại Tòa án nhân dân tỉnh Hưng Yên, nguyên đơn cần thực hiện thủ tục khởi kiện. Hồ sơ khởi kiện cần đầy đủ các giấy tờ pháp lý và chứng cứ liên quan. Sau khi nhận hồ sơ, Tòa án sẽ tiến hành thụ lý vụ án nếu hồ sơ hợp lệ và đáp ứng các điều kiện theo quy định của pháp luật. Việc tuân thủ đúng quy trình này là yếu tố quan trọng để đảm bảo quyền lợi của nguyên đơn. Theo BLTTDS năm 2015 thì tranh chấp kinh doanh thương mại đã được quy định theo hướng khái quát hóa thay vì sử dụng phương pháp liệt kê như quy định tại BLTTDS năm 2004 được sửa đ i, b sung năm 2011, cụ thể: “1. Tranh chấp phát sinh trong hoạt động kinh doanh thương mại giữa cá nhân, tổ chức có đăng ký kinh doanh với nhau và đều có mục đích lợi nhuận.
3.1. Hồ Sơ Khởi Kiện Tranh Chấp Kinh Doanh Chuẩn Bị Gì
Hồ sơ khởi kiện cần bao gồm đơn khởi kiện, các giấy tờ chứng minh tư cách pháp lý của các bên, hợp đồng, hóa đơn, chứng từ và các tài liệu khác liên quan đến tranh chấp. Đơn khởi kiện cần nêu rõ yêu cầu của nguyên đơn và các căn cứ pháp lý để bảo vệ quyền lợi của mình. “Bàn về đơn khởi kiện của doanh nghiệp theo quy định tại khoản 3 Điều 189 Bộ luật Tố tụng dân sự” của tác giả Vũ Thị Thúy Vân [47]; Thời hiệu khởi kiện tranh chấp kinh doanh thương mại được quy định cụ thể trong luật.
3.2. Tòa Án Thụ Lý Vụ Án Điều Kiện và Quy Trình Chi Tiết
Tòa án sẽ thụ lý vụ án nếu hồ sơ khởi kiện hợp lệ, có đủ căn cứ khởi kiện và thuộc thẩm quyền giải quyết của Tòa án. Tòa án sẽ thông báo cho nguyên đơn về việc thụ lý vụ án và yêu cầu nộp án phí. Việc thụ lý vụ án kinh doanh thương mại đảm bảo thực hiện đúng quyền và nghĩa vụ của mình. Đương sự được cung cấp, giao nộp tài liệu, chứng cứ cho Tòa án đến thời điểm nào” của tác giả Đỗ Mai Bích Phượng [17];
IV. Chuẩn Bị Xét Xử Phiên Tòa Sơ Thẩm Vụ Án Kinh Doanh Thương Mại
Giai đoạn chuẩn bị xét xử đóng vai trò quan trọng trong việc đảm bảo tính công bằng và hiệu quả của phiên tòa sơ thẩm. Trong giai đoạn này, Tòa án sẽ thu thập chứng cứ, lấy lời khai của các bên, tổ chức hòa giải và thực hiện các hoạt động cần thiết khác để chuẩn bị cho phiên tòa. Tại phiên tòa, các bên sẽ trình bày quan điểm, đưa ra chứng cứ và tranh luận để bảo vệ quyền lợi của mình. “Một số bất cập về chế định chứng cứ trong tranh chấp kinh doanh Bộ luật Tố tụng dân sự năm 2015” của tác giả Nguyễn Thanh Tùng [43]; “Phiên họp kiểm tra việc giao nộp, tiếp cận, công khai chứng cứ và hòa giải theo Bộ luật Tố tụng dân sự 2015” của tác giả Chu Quang Huy [13].
4.1. Thu Thập Chứng Cứ Hòa Giải Giai Đoạn Chuẩn Bị Quan Trọng
Việc thu thập đầy đủ và chính xác chứng cứ giúp Tòa án có cơ sở để đưa ra phán quyết công bằng. Hòa giải là một biện pháp khuyến khích các bên tự giải quyết tranh chấp thông qua thương lượng. Hòa giải tranh chấp kinh doanh thành công giúp tiết kiệm thời gian và chi phí cho các bên. Hiện nay, có hai hình thức tài phán quan trọng, đó là Tòa án và Trọng tài. Tòa án là cơ quan tố tụng, được thành lập và t chức hoạt động trên cơ sở 1 quy định của pháp luật. Trọng tài cũng là cơ quan tài phán nhưng mang tính chất của tài phán tư, không đại diện cho quyền lực nhà nước.
4.2. Tranh Tụng Nghị Án Tuyên Án Diễn Biến Tại Phiên Tòa
Tại phiên tòa, các bên sẽ trình bày quan điểm, đưa ra chứng cứ và tranh luận để bảo vệ quyền lợi của mình. Sau khi kết thúc tranh tụng, Hội đồng xét xử sẽ nghị án và tuyên án. Bản án của Tòa án có hiệu lực pháp luật và phải được thi hành. “Những bất cập về định giá tài sản, thẩm định giá tài sản trong Bộ luật Tố tụng dân sự năm 2015” của tác giả Nguyễn Hưng Nam [15].
V. Thực Tiễn Giải Quyết Tranh Chấp KDTM tại Tòa Án Hưng Yên
Thực tiễn giải quyết tranh chấp kinh doanh thương mại tại Tòa án nhân dân tỉnh Hưng Yên cho thấy còn nhiều khó khăn và vướng mắc. Hệ thống pháp luật chưa hoàn thiện, đội ngũ cán bộ còn hạn chế về kinh nghiệm và trình độ, nhận thức pháp luật của người dân còn thấp là những nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng này. Việc nâng cao chất lượng giải quyết tranh chấp là một yêu cầu cấp thiết để đáp ứng nhu cầu phát triển của kinh tế - xã hội. Ở Việt Nam nói chung và trên địa bàn tỉnh Hưng Yên nói riêng, các bên khi ký hợp đồng thường thỏa thuận lựa chọn hình thức giải quyết tranh chấp bằng Tòa án. Theo tư duy truyền thống, tố tụng Tòa án là phương thức giải quyết tranh chấp hiệu quả nhất do có sự tham gia của cơquan đại diện quyền lực nhà nước là Tòa án nhân dân và được đảm bảo thi hành bằng hệ thống cơ quan quyền lực nhà nước khác là cơ quan thi hành án dân sự.
5.1. Thống Kê Số Liệu Giải Quyết Tranh Chấp Gần Đây Nhất
Cần có số liệu thống kê cụ thể về số lượng vụ án đã thụ lý, số lượng vụ án đã giải quyết, tỷ lệ giải quyết thành công, thời gian giải quyết trung bình và các loại tranh chấp thường gặp. Số liệu này sẽ giúp đánh giá khách quan về hiệu quả hoạt động của Tòa án. Bảng 3.1: Số lượng thụ lý và giải quyết các vụ án KDTM sơ thẩm từ năm 2015 - 2019 .2: Số vụ án cần gia hạn thời hạn chuẩn bị xét xử và tạm đình chỉ giải quyết từ năm 2015-2019 .3: Các vụ án tranh chấp kinh doanh thương mại từ năm 2015- 2019 .4: Kết quả giải quyết các vụ án kinh doanh thương mại từ năm 2015-2019.
5.2. Vướng Mắc Thường Gặp và Nguyên Nhân Khách Quan Chủ Quan
Các vướng mắc thường gặp bao gồm việc xác định chứng cứ, định giá tài sản, áp dụng pháp luật và thi hành án. Nguyên nhân có thể do pháp luật còn chồng chéo, đội ngũ cán bộ còn hạn chế, sự phối hợp giữa các cơ quan chưa chặt chẽ và nhận thức pháp luật của người dân còn thấp. Việc nâng cao chất lượng giải quyết tranh chấp là một yêu cầu cấp thiết để đáp ứng nhu cầu phát triển của kinh tế - xã hội. Theo tư duy truyền thống, tố tụng Tòa án là phương thức giải quyết tranh chấp hiệu quả nhất do có sự tham gia của cơquan đại diện quyền lực nhà nước là Tòa án nhân dân và được đảm bảo thi hành bằng hệ thống cơ quan quyền lực nhà nước khác là cơ quan thi hành án dân sự.
VI. Giải Pháp Nâng Cao Hiệu Quả Giải Quyết Tranh Chấp KDTM
Để nâng cao hiệu quả giải quyết tranh chấp kinh doanh thương mại tại Tòa án nhân dân tỉnh Hưng Yên, cần có các giải pháp đồng bộ về hoàn thiện pháp luật, nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ, tăng cường phối hợp giữa các cơ quan và nâng cao nhận thức pháp luật của người dân. Bên cạnh đó, cần khuyến khích các biện pháp giải quyết tranh chấp ngoài Tòa án như hòa giải, trọng tài để giảm tải cho hệ thống Tòa án. Xuất phát từ thực tiễn đó, tôi lựa chọn đề tài luận văn là “Pháp luật về giải quyết tranh chấp kinh doanh, thương mại theo trình tự thủ tục sơ thẩm từ thực tiễn tại Tòa án nhân dân tỉnh Hưng Yên”.
6.1. Hoàn Thiện Pháp Luật Sửa Đổi Bổ Sung Quy Định Thiếu Sót
Cần rà soát và sửa đổi, bổ sung các quy định pháp luật còn thiếu sót, chồng chéo hoặc không phù hợp với thực tiễn. Cần có hướng dẫn cụ thể về việc xác định chứng cứ, định giá tài sản và áp dụng pháp luật trong các vụ án tranh chấp kinh doanh . Việc ban hành BLTTDS năm 2015 và Nghị định về hòa giải thương mại đã thể chế hóa Nghị quyết số 49-NQ/TW ngày 02/06/2005 của Bộ Chính trị về chiến lược cải cách ngành tư pháp đến năm 2020, trong đó nhấn mạnh “khuyến khích việc giải quyết một số tranh chấp thông qua thương lượng, hòa giải, trọng tài; Tòa án hỗ trợ bằng quyết định công nhận việc giải quyết đó” [4].
6.2. Nâng Cao Năng Lực Cán Bộ Đào Tạo Bồi Dưỡng Chuyên Môn
Cần tăng cường đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn nghiệp vụ cho đội ngũ thẩm phán, thư ký Tòa án và các cán bộ khác liên quan đến công tác giải quyết tranh chấp. Cần có cơ chế đánh giá và khen thưởng, kỷ luật để nâng cao tinh thần trách nhiệm và đạo đức nghề nghiệp của cán bộ. Do thời gian có hạn, kiến thức và kinh nghiệm còn nhiều thiếu sót, hạn chế, tôi kính mong các Quý thầy, cô giáo, nhà khoa học, chuyên gia và độc giả quan tâm tham gia đóng góp để luận văn được hoàn thiện hơn. Xin trân trọng cảm ơn!
6.3. Khuyến Khích Giải Quyết Tranh Chấp Bằng Thương Lượng Hòa Giải
Cần tăng cường tuyên truyền, phổ biến pháp luật về các biện pháp giải quyết tranh chấp ngoài Tòa án như thương lượng, hòa giải và trọng tài. Cần tạo điều kiện thuận lợi cho các tổ chức hòa giải, trọng tài hoạt động hiệu quả. Việc khuyến khích sử dụng các biện pháp giải quyết tranh chấp ngoài Tòa án giúp giảm tải cho hệ thống Tòa án và tiết kiệm thời gian, chi phí cho các bên liên quan. Cho đến nay vẫn chưa có một công trình nào nghiên cứu một cách đầy đủ, toàn diện và có hệ thống về giải quyết tranh chấp kinh doanh thương mại theo thủ tục sơ thẩm tại Tòa án nhân dân tỉnh Hưng Yên nhất là trong bối cảnh BLTTDS năm 2015 mới có hiệu lực từ ngày 01/7/2016.
