Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh toàn cầu hóa và sự phát triển nhanh chóng của tiếng Anh như một ngôn ngữ giao tiếp quốc tế, việc nâng cao chất lượng giảng dạy tiếng Anh tại các trường trung học ở Hà Nội trở nên cấp thiết. Theo ước tính, số lượng học sinh học tiếng Anh tại các trường trung học ngày càng tăng, kéo theo nhu cầu sử dụng các bộ sách giáo khoa phù hợp và hiệu quả. Bộ sách giáo khoa mới “Explore English 6” được triển khai tại một trường trung học ở Hà Nội từ năm 2022 nhằm đáp ứng nhu cầu này. Tuy nhiên, trong quá trình giảng dạy, giáo viên đã gặp phải nhiều thách thức liên quan đến chất lượng sách, thiết kế, nội dung bài học và tài liệu bổ trợ. Mục tiêu nghiên cứu là đánh giá toàn diện những điểm mạnh, điểm yếu của bộ sách, xác định các khó khăn mà giáo viên gặp phải khi sử dụng sách trong giảng dạy, đồng thời đề xuất các giải pháp khả thi nhằm nâng cao hiệu quả dạy và học tiếng Anh. Nghiên cứu được thực hiện trong năm học 2022-2023 tại một trường trung học mới thành lập ở trung tâm Hà Nội, với sự tham gia của 10 giáo viên tiếng Anh có kinh nghiệm từ 4 đến 26 năm. Kết quả nghiên cứu không chỉ góp phần cải thiện chất lượng giảng dạy tiếng Anh mà còn hỗ trợ các nhà quản lý giáo dục, thiết kế chương trình và giáo viên trong việc lựa chọn và sử dụng sách giáo khoa phù hợp, từ đó nâng cao năng lực ngôn ngữ của học sinh.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình đánh giá sách giáo khoa tiếng Anh, trong đó nổi bật là khung đánh giá của Montasser (2013) được điều chỉnh phù hợp với bối cảnh Việt Nam. Các khái niệm chính bao gồm:

  • Đánh giá sách giáo khoa (Textbook Evaluation): Quá trình thu thập dữ liệu, đánh giá và đưa ra quyết định về tính phù hợp của sách giáo khoa với mục tiêu giảng dạy và nhu cầu học sinh.
  • Các yếu tố đánh giá sách giáo khoa: Bao gồm đặc điểm vật lý (chất lượng giấy, độ bền), thiết kế bố cục, nội dung bài học, phương pháp giảng dạy, và các kỹ năng ngôn ngữ được phát triển (nghe, nói, đọc, viết, từ vựng, ngữ pháp, phát âm).
  • Thách thức trong sử dụng sách giáo khoa: Những khó khăn về mặt nội dung, phương pháp, tài liệu bổ trợ và sự phù hợp với trình độ học sinh.
  • Phương pháp giảng dạy giao tiếp (Communicative Language Teaching - CLT): Phương pháp tập trung vào phát triển kỹ năng giao tiếp thực tế cho học sinh.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp theo trình tự khám phá (exploratory sequential mixed-methods), bắt đầu bằng thu thập dữ liệu định lượng qua bảng hỏi dựa trên checklist của Montasser (2013) với 56 mục được chọn lọc, sau đó tiến hành phỏng vấn sâu để làm rõ các vấn đề được phát hiện.

  • Nguồn dữ liệu: 10 giáo viên tiếng Anh tại một trường trung học ở Hà Nội, có kinh nghiệm từ 4 đến 26 năm, có trình độ tiếng Anh đạt VSTEP hoặc IELTS.
  • Phương pháp chọn mẫu: Mẫu thuận tiện, tập trung vào giáo viên đang sử dụng bộ sách “Explore English 6” trong năm học 2022-2023.
  • Phương pháp phân tích: Dữ liệu định lượng được xử lý bằng Microsoft Excel, sử dụng biểu đồ thanh để minh họa kết quả; dữ liệu định tính từ phỏng vấn được phân tích mô tả, mã hóa và tổng hợp thành các chủ đề chính.
  • Timeline nghiên cứu: Thu thập dữ liệu trong năm học 2022-2023, phân tích và báo cáo kết quả trong năm 2024.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Chất lượng vật lý sách: 70% giáo viên đánh giá giấy in có chất lượng tốt, tuy nhiên 80% phản ánh độ bền của gáy sách kém, dễ bị hỏng sau thời gian sử dụng.
  2. Thiết kế bố cục: 90% đồng thuận sách có phần tổng quan chi tiết về chức năng và cấu trúc bài học; 90% đánh giá danh sách từ vựng đầy đủ; tuy nhiên 40% không hài lòng với mục lục và 70% cho rằng phần ôn tập chưa đủ.
  3. Nội dung và phương pháp: 90% giáo viên đánh giá nội dung sách cập nhật, đa dạng chủ đề, sử dụng ngôn ngữ tự nhiên và có tính hấp dẫn; 80% đồng ý sách áp dụng phương pháp giảng dạy lấy học sinh làm trung tâm, khuyến khích giao tiếp thực tế và học theo phương pháp quy nạp.
  4. Kỹ năng ngôn ngữ:
    • Nghe: 90% đánh giá bài tập nghe phong phú, chất lượng âm thanh tốt, hỗ trợ phát triển kỹ năng nghe.
    • Nói: 100% đồng thuận sách khuyến khích giao tiếp bằng lời, cân bằng các hoạt động cá nhân, nhóm.
    • Đọc: 90% cho rằng đoạn văn hấp dẫn, 100% đồng ý phát triển kỹ năng đọc hiểu, nhưng 90% không hài lòng về số lượng và tính đa dạng của bài tập đọc.
    • Viết: 100% thấy bài tập viết hấp dẫn, nhưng 70% cho rằng mục tiêu bài tập chưa phù hợp với năng lực học sinh, 90% không hài lòng về độ dài và mức độ hướng dẫn trong bài tập viết.
  5. Tài liệu bổ trợ: 80% giáo viên phản ánh thiếu tài liệu hỗ trợ giảng dạy, gây khó khăn trong việc triển khai bài học hiệu quả.

Thảo luận kết quả

Các kết quả cho thấy bộ sách “Explore English 6” có nhiều điểm mạnh như nội dung cập nhật, phương pháp giảng dạy hiện đại, hỗ trợ phát triển kỹ năng giao tiếp. Tuy nhiên, các vấn đề về chất lượng vật lý sách, thiết kế bố cục chưa hoàn thiện, đặc biệt là thiếu tài liệu bổ trợ và bài tập chưa đa dạng, ảnh hưởng đến hiệu quả giảng dạy. So sánh với các nghiên cứu trước đây trong và ngoài nước, những thách thức này tương đồng với các khó khăn phổ biến trong việc áp dụng sách giáo khoa mới, như hạn chế về tài nguyên, sự không phù hợp với trình độ học sinh và áp lực về thời gian giảng dạy. Việc trình bày dữ liệu qua biểu đồ thanh giúp minh họa rõ ràng tỷ lệ đồng thuận và phản hồi của giáo viên, từ đó làm nổi bật các điểm cần cải thiện. Kết quả nghiên cứu nhấn mạnh tầm quan trọng của việc thiết kế sách giáo khoa phù hợp với đặc điểm học sinh và điều kiện giảng dạy thực tế, đồng thời cung cấp cơ sở để các nhà thiết kế sách và nhà quản lý giáo dục điều chỉnh, bổ sung tài liệu hỗ trợ nhằm nâng cao chất lượng dạy học.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Cải thiện chất lượng vật lý sách: Tăng cường độ bền của gáy sách và sử dụng giấy chất lượng cao hơn nhằm đảm bảo tuổi thọ sách, thực hiện trong vòng 1 năm, do nhà xuất bản phối hợp với nhà trường.
  2. Hoàn thiện thiết kế bố cục: Rà soát và chỉnh sửa mục lục, bổ sung phần ôn tập và bài tập đa dạng hơn, hoàn thành trong 6 tháng, do nhóm biên soạn sách và giáo viên phản hồi.
  3. Phát triển tài liệu bổ trợ: Xây dựng bộ tài liệu hướng dẫn giảng dạy, bài tập bổ sung và tài nguyên điện tử hỗ trợ giáo viên, triển khai trong 1 năm, do Sở Giáo dục và Đào tạo phối hợp với các chuyên gia.
  4. Tổ chức tập huấn giáo viên: Đào tạo nâng cao năng lực sử dụng sách và áp dụng phương pháp giảng dạy CLT, tổ chức định kỳ hàng năm, do nhà trường và trung tâm bồi dưỡng giáo viên thực hiện.
  5. Đánh giá và điều chỉnh định kỳ: Thiết lập cơ chế thu thập phản hồi từ giáo viên và học sinh để cập nhật sách và tài liệu liên tục, thực hiện hàng năm, do ban giám hiệu nhà trường và nhóm biên soạn sách đảm nhiệm.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Giáo viên tiếng Anh trung học: Nhận diện các thách thức thực tế khi sử dụng bộ sách “Explore English 6” và áp dụng các giải pháp nâng cao hiệu quả giảng dạy.
  2. Nhà thiết kế chương trình và sách giáo khoa: Tham khảo các đánh giá chi tiết về ưu nhược điểm của sách để cải tiến nội dung, thiết kế và tài liệu bổ trợ phù hợp hơn với nhu cầu thực tế.
  3. Quản lý giáo dục và Sở Giáo dục: Sử dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng chính sách hỗ trợ, tổ chức tập huấn và đầu tư phát triển tài nguyên giảng dạy tiếng Anh.
  4. Nghiên cứu sinh và học giả trong lĩnh vực giảng dạy tiếng Anh: Là tài liệu tham khảo quý giá cho các nghiên cứu tiếp theo về đánh giá sách giáo khoa và phương pháp giảng dạy tiếng Anh trong bối cảnh Việt Nam.

Câu hỏi thường gặp

  1. Bộ sách “Explore English 6” có phù hợp với trình độ học sinh trung học cơ sở không?
    Nghiên cứu cho thấy sách có nội dung cập nhật và đa dạng, phù hợp với nhiều trình độ, nhưng cần điều chỉnh bài tập để phù hợp hơn với năng lực học sinh yếu và mạnh.

  2. Những khó khăn lớn nhất giáo viên gặp phải khi sử dụng sách là gì?
    Chủ yếu là chất lượng gáy sách kém, thiếu tài liệu bổ trợ, bài tập chưa đa dạng và chưa cân bằng giữa các kỹ năng ngôn ngữ.

  3. Phương pháp giảng dạy nào được khuyến khích trong sách?
    Sách áp dụng phương pháp giảng dạy lấy học sinh làm trung tâm, khuyến khích giao tiếp thực tế và học theo phương pháp quy nạp, phù hợp với xu hướng hiện đại.

  4. Giải pháp nào giúp giáo viên vượt qua thách thức khi sử dụng sách?
    Tổ chức tập huấn nâng cao năng lực, phát triển tài liệu bổ trợ, cải thiện thiết kế sách và tăng cường hỗ trợ từ nhà trường là những giải pháp hiệu quả.

  5. Nghiên cứu có thể áp dụng cho các trường khác không?
    Mặc dù nghiên cứu tập trung vào một trường ở Hà Nội, các kết quả và đề xuất có thể tham khảo và điều chỉnh để áp dụng cho các trường trung học khác có điều kiện tương tự.

Kết luận

  • Bộ sách “Explore English 6” có nhiều ưu điểm về nội dung cập nhật, phương pháp giảng dạy hiện đại và hỗ trợ phát triển kỹ năng giao tiếp.
  • Giáo viên gặp phải các thách thức về chất lượng vật lý sách, thiết kế bố cục chưa hoàn thiện, thiếu tài liệu bổ trợ và bài tập chưa đa dạng.
  • Nghiên cứu đề xuất các giải pháp cụ thể như cải thiện chất lượng sách, phát triển tài liệu hỗ trợ, tổ chức tập huấn giáo viên và đánh giá định kỳ.
  • Kết quả nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học cho các nhà quản lý, thiết kế chương trình và giáo viên trong việc nâng cao chất lượng giảng dạy tiếng Anh.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp đề xuất, mở rộng nghiên cứu tại các trường khác và cập nhật sách giáo khoa theo phản hồi thực tế.

Hành động ngay: Các nhà quản lý giáo dục và giáo viên nên phối hợp triển khai các khuyến nghị nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng bộ sách “Explore English 6”, góp phần phát triển năng lực tiếng Anh cho học sinh trung học tại Hà Nội và các vùng lân cận.