Luận văn thạc sĩ: Tăng cường liên kết sản xuất và tiêu thụ cà phê của nông dân tại Buôn Hồ, Đắk Lắk

• Tác giả: Nguyễn Xuân Hậu
• Người hướng dẫn: TS. Trịnh Quang Thoại
• Trường học: Trường Đại Học Lâm Nghiệp
• Chuyên ngành: Quản Lý Kinh Tế
• Đề tài: Tăng Cường Liên Kết Trong Sản Xuất Và Tiêu Thụ Cà Phê Tại Buôn Hồ, Đắk Lắk
• Loại tài liệu: luận văn
• Năm xuất bản: 2021
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CAM ĐOAN
• CẢM ƠN
• DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT
• DANH MỤC CÁC BẢNG
• DANH MỤC HÌNH VÀ BIỂU ĐỒ
• 1. CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ LIÊN KẾT TRONG SẢN XUẤT VÀ TIÊU THỤ NÔNG SẢN
• 1.1. Cơ sở lý luận về liên kết trong sản xuất, tiêu thụ nông sản
• 1.2. Một số khái niệm
• 1.3. Phân loại liên kết trong sản xuất, tiêu thụ nông sản
• 1.4. Vai trò và nguyên tắc của liên kết trong tiêu thụ nông sản của hộ nông dân
• 1.5. Nội dung liên kết trong tiêu thụ nông sản của hộ nông dân. Lợi ích từ liên kết trong tiêu thụ nông sản
• 1.6. Các yếu tố ảnh hưởng đến quyết định tham gia liên kết trong sản xuất, tiêu thụ nông sản
• 1.7. Cơ sở thực tiễn về liên kết trong sản xuất và tiêu thụ nông sản
• 1.8. Một số nghiên cứu có liên quan đến liên kết trong sản xuất, tiêu thụ nông sản
• 1.9. Đẩy mạnh phát triển chương trình OCOP quốc gia. Kinh nghiệm tăng cường liên kết trong sản xuất và tiêu thụ cà phê của một số địa phương
• 1.10. Bài học rút ra cho thị xã Buôn Hồ để khuyến khích liên kết trong sản xuất và tiêu thụ cà phê của các hộ nông dân
• 2. CHƯƠNG 2: ĐẶC ĐIỂM ĐỊA BÀN VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 2.1. Đặc điểm cơ bản của thị xã Buôn Hồ, tỉnh Đắk Lắk
• 2.1.1. Đặc điểm tự nhiên
• 2.1.2. Đặc điểm kinh tế - xã hội
• 2.1.3. Ảnh hưởng của điều kiện tự nhiên đến phát triển kinh tế xã hội địa phương
• 2.2. Phương pháp nghiên cứu
• 2.2.1. Phương pháp chọn điểm khảo sát
• 2.2.2. Phương pháp thu thập số liệu
• 2.2.3. Phương pháp xử lý và phân tích số liệu
• 2.2.4. Các chỉ tiêu nghiên cứu
• 3. CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN
• 3.1. Thực trạng sản xuất và tiêu thụ cà phê của các hộ nông dân trên địa bàn thị xã Buôn Hồ
• 3.1.1. Diện tích và sản lượng cà phê
• 3.1.2. Các hình thức tổ chức sản xuất cà phê
• 3.1.3. Thị trường và kênh tiêu thụ sản phẩm cà phê
• 3.2. Thực trạng liên kết trong sản xuất và tiêu thụ cà phê của các hộ nông dân trên địa bàn thị xã Buôn Hồ
• 3.2.1. Liên kết trong sản xuất cà phê
• 3.2.2. Liên kết trong tiêu thụ cà phê
• 3.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến quyết định tham gia liên kết trong sản xuất và tiêu thụ cà phê của các hộ nông dân trên địa bàn thị xã Buôn Hồ, tỉnh Đắk Lắk
• 3.3.1. Các yếu tố thuộc về hộ nông dân
• 3.3.2. Các nguồn lực sản xuất của hộ nông dân
• 3.3.3. Vai trò của các tổ chức xã hội
• 3.3.4. Cơ chế quản lý và chính sách
• 3.4. Sự phát triển của thị trường cà phê
• 3.5. Cơ sở hạ tầng
• 3.6. Đánh giá chung về liên kết sản xuất và tiêu thụ cà phê của các hộ nông dân thị xã Buôn Hồ, tỉnh Đắk Lắk
• 3.6.1. Kết quả đạt được
• 3.6.2. Quan điểm, định hướng và giải pháp nhằm tăng cường liên kết trong sản xuất và tiêu thụ nông sản của các hộ nông dân tại thị xã Buôn Hồ, tỉnh Đắk Lắk
• 3.6.2.1. Quan điểm, định hướng phát triển cây cà phê
• 3.6.2.2. Giải pháp nâng cao năng lực của các tác nhân tham gia liên kết
• 3.6.2.3. Giải pháp đẩy mạnh tổ chức và triển khai mô hình liên kết
• 3.6.2.4. Giải pháp tăng cường sử dụng tối đa các chính sách hỗ trợ
• 3.6.2.5. Đổi mới, sắp xếp lại hệ thống các cơ sở chế biến cà phê trên địa bàn
• 3.6.2.6. Giải pháp khắc phục, giảm nhẹ ảnh hưởng của yếu tố thời tiết đến quá trình sản xuất, tiêu thụ cà phê
• KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC

I. Giới thiệu về cà phê Buôn Hồ Đắk Lắk

Cà phê là một trong những cây trồng chủ lực tại tỉnh Đắk Lắk, đặc biệt là tại thị xã Buôn Hồ. Với diện tích khoảng 200.000 ha trồng cà phê, sản lượng đạt hơn 450.000 tấn mỗi năm, cà phê không chỉ là nguồn thu nhập chính của nhiều hộ nông dân mà còn đóng góp vào sự phát triển kinh tế của địa phương. Tuy nhiên, thực trạng sản xuất và tiêu thụ cà phê tại đây đang gặp nhiều khó khăn, từ quy mô sản xuất nhỏ lẻ, kỹ thuật canh tác chưa hợp lý đến việc thiếu liên kết trong tiêu thụ sản phẩm. Theo một nghiên cứu, "Liên kết trong sản xuất và tiêu thụ cà phê là cần thiết để nâng cao giá trị và bảo vệ lợi ích cho nông dân."

1.1. Tình hình sản xuất cà phê

Sản xuất cà phê tại Buôn Hồ chủ yếu diễn ra ở quy mô nhỏ lẻ, dẫn đến việc khó khăn trong việc áp dụng công nghệ mới và mở rộng sản xuất. Các hộ nông dân thường gặp khó khăn trong việc tiếp cận thị trường tiêu thụ, cũng như không có đủ thông tin về giá cả và nhu cầu thị trường. Một nghiên cứu cho thấy rằng "Việc thiếu thông tin và kỹ năng quản lý là những rào cản lớn trong việc tham gia vào chuỗi cung ứng cà phê."

1.2. Thị trường tiêu thụ cà phê

Thị trường tiêu thụ cà phê tại Buôn Hồ đang chịu ảnh hưởng lớn từ sự biến động của giá cả và sự cạnh tranh từ các vùng sản xuất khác. Nhiều hộ nông dân không có khả năng thương lượng giá cả với các doanh nghiệp chế biến, dẫn đến việc họ thường bán sản phẩm với giá thấp hơn giá thị trường. Để giải quyết vấn đề này, "Cần xây dựng các mô hình liên kết bền vững giữa nông dân và doanh nghiệp để đảm bảo lợi ích cho cả hai bên."

II. Liên kết trong sản xuất và tiêu thụ cà phê

Liên kết trong sản xuất và tiêu thụ cà phê là một yếu tố quan trọng giúp nâng cao hiệu quả kinh tế cho hộ nông dân. Các hình thức liên kết như liên kết bốn nhà (nhà nước, nhà khoa học, nhà doanh nghiệp và nông dân) đã được áp dụng tại nhiều địa phương và mang lại hiệu quả tích cực. Theo nghiên cứu, "Liên kết không chỉ giúp nông dân tiếp cận thị trường mà còn hỗ trợ trong việc nâng cao chất lượng sản phẩm."

2.1. Hình thức liên kết

Các hình thức liên kết trong sản xuất và tiêu thụ cà phê bao gồm liên kết trực tiếp giữa nông dân và doanh nghiệp, liên kết thông qua hợp tác xã và các tổ chức xã hội. Mỗi hình thức đều có ưu điểm và nhược điểm riêng, nhưng đều hướng đến mục tiêu nâng cao giá trị sản phẩm và bảo vệ lợi ích cho nông dân. "Hình thức liên kết đa chủ thể đang được khuyến khích để tạo ra sự đồng thuận trong sản xuất và tiêu thụ cà phê."

2.2. Lợi ích từ liên kết

Liên kết trong sản xuất và tiêu thụ cà phê mang lại nhiều lợi ích cho các hộ nông dân, bao gồm việc nâng cao khả năng thương lượng giá cả, giảm thiểu rủi ro trong tiêu thụ và đảm bảo đầu ra ổn định cho sản phẩm. Theo khảo sát, "Các hộ nông dân tham gia vào liên kết thường có thu nhập cao hơn so với những hộ không tham gia, nhờ vào việc tiếp cận được thị trường tiêu thụ tốt hơn."

III. Giải pháp tăng cường liên kết

Để nâng cao hiệu quả liên kết trong sản xuất và tiêu thụ cà phê tại Buôn Hồ, cần có các giải pháp cụ thể như cải thiện cơ sở hạ tầng, tăng cường hỗ trợ từ chính quyền địa phương và khuyến khích các doanh nghiệp tham gia vào chuỗi cung ứng. "Một trong những giải pháp quan trọng là xây dựng các chương trình đào tạo cho nông dân về kỹ thuật canh tác và quản lý sản xuất."

3.1. Cải thiện cơ sở hạ tầng

Cơ sở hạ tầng giao thông và kho bãi cần được cải thiện để tạo điều kiện thuận lợi cho việc vận chuyển cà phê từ nông dân đến thị trường tiêu thụ. Việc đầu tư vào cơ sở hạ tầng không chỉ giúp giảm chi phí vận chuyển mà còn nâng cao khả năng tiếp cận thị trường cho nông dân. "Cải thiện hạ tầng là một yếu tố then chốt trong việc thúc đẩy sản xuất và tiêu thụ cà phê hiệu quả."

3.2. Tăng cường hỗ trợ từ chính quyền

Chính quyền địa phương cần có các chính sách hỗ trợ cụ thể để khuyến khích nông dân tham gia vào các hình thức liên kết. Điều này có thể bao gồm việc cung cấp thông tin thị trường, hỗ trợ tài chính và tạo điều kiện cho các doanh nghiệp tham gia vào chuỗi cung ứng. "Sự hỗ trợ từ chính quyền là yếu tố quyết định để xây dựng một môi trường thuận lợi cho liên kết sản xuất và tiêu thụ cà phê."

Tổng quan nghiên cứu

Cà phê là cây trồng chủ lực của tỉnh Đắk Lắk với diện tích khoảng 200.000 ha và sản lượng hơn 450 ngàn tấn, đóng góp quan trọng vào kinh tế nông nghiệp địa phương. Tuy nhiên, sản xuất cà phê của các hộ nông dân trên địa bàn thị xã Buôn Hồ còn nhiều khó khăn như quy mô nhỏ lẻ, kỹ thuật canh tác chưa hợp lý, khâu chế biến và bảo quản thiếu đồng bộ, cùng với thiếu liên kết chặt chẽ với thị trường tiêu thụ. Điều này dẫn đến việc người nông dân thường chịu thiệt thòi trong các quan hệ kinh tế, đặc biệt là với doanh nghiệp đầu vào và đầu ra. Nghiên cứu nhằm mục tiêu phân tích thực trạng liên kết trong sản xuất và tiêu thụ cà phê của các hộ nông dân tại thị xã Buôn Hồ, tỉnh Đắk Lắk, từ đó đề xuất các giải pháp tăng cường liên kết, nâng cao hiệu quả sản xuất và tiêu thụ cà phê. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các hộ nông dân trên địa bàn thị xã Buôn Hồ trong giai đoạn từ tháng 6 đến tháng 10 năm 2021. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc phát triển bền vững ngành cà phê, góp phần nâng cao thu nhập cho nông dân và thúc đẩy phát triển kinh tế địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết về liên kết kinh tế trong sản xuất và tiêu thụ nông sản, bao gồm:

• Lý thuyết liên kết kinh tế: Liên kết kinh tế là sự hợp tác tự nguyện giữa các chủ thể nhằm khai thác tối đa tiềm năng, tạo ra thị trường tiêu thụ chung và bảo vệ lợi ích cho các bên tham gia. Liên kết có thể theo chiều ngang (giữa các hộ nông dân hoặc tổ chức cùng cấp) hoặc chiều dọc (giữa các khâu trong chuỗi giá trị như sản xuất, chế biến, phân phối).

• Mô hình liên kết bốn nhà: Bao gồm nhà nông, nhà doanh nghiệp, nhà nước và nhà khoa học, phối hợp chặt chẽ để phát triển sản xuất và tiêu thụ nông sản bền vững.

• Khái niệm về sản xuất và tiêu thụ nông sản: Sản xuất là quá trình phối hợp các yếu tố đầu vào để tạo ra sản phẩm, trong khi tiêu thụ là quá trình chuyển giao quyền sở hữu sản phẩm từ người sản xuất đến người tiêu dùng, đảm bảo giá trị sử dụng và giá trị kinh tế.

Các khái niệm chính bao gồm: hộ nông dân, liên kết ngang, liên kết dọc, hợp đồng kinh tế trong sản xuất và tiêu thụ, vai trò của các tổ chức xã hội và doanh nghiệp trong liên kết.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp khảo sát thực địa kết hợp phân tích định lượng và định tính. Cỡ mẫu khảo sát gồm khoảng 150 hộ nông dân trồng cà phê trên địa bàn thị xã Buôn Hồ, được chọn theo phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện cho các vùng sản xuất khác nhau. Dữ liệu thu thập bao gồm thông tin về diện tích, sản lượng, hình thức liên kết, các yếu tố ảnh hưởng đến quyết định tham gia liên kết, cũng như các khó khăn và lợi ích khi tham gia liên kết.

Phân tích dữ liệu sử dụng các công cụ thống kê mô tả, phân tích nhân tố và hồi quy logistic để xác định các yếu tố ảnh hưởng đến quyết định tham gia liên kết. Thời gian nghiên cứu kéo dài từ tháng 6 đến tháng 10 năm 2021, bao gồm thu thập số liệu sơ cấp và tổng hợp số liệu thứ cấp từ các báo cáo địa phương và các văn bản pháp luật liên quan.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Thực trạng liên kết trong sản xuất và tiêu thụ cà phê: Khoảng 60% hộ nông dân trên địa bàn thị xã Buôn Hồ tham gia các hình thức liên kết trong sản xuất và tiêu thụ cà phê, chủ yếu là liên kết trực tiếp với doanh nghiệp chế biến và hợp tác xã. Diện tích cà phê tham gia liên kết chiếm khoảng 55% tổng diện tích trồng cà phê của các hộ khảo sát.

2. Lợi ích từ liên kết: Hơn 70% hộ nông dân tham gia liên kết đánh giá việc liên kết giúp ổn định giá bán sản phẩm, giảm chi phí đầu vào và nâng cao chất lượng cà phê. Thu nhập bình quân của các hộ tham gia liên kết cao hơn khoảng 20% so với các hộ không tham gia.

3. Các yếu tố ảnh hưởng đến quyết định tham gia liên kết: Quy mô sản xuất, nhận thức về lợi ích liên kết, nguồn lực sản xuất (vốn, công cụ, kỹ thuật), vai trò của các tổ chức xã hội và chính sách hỗ trợ là những yếu tố có ảnh hưởng tích cực và có ý nghĩa thống kê đến quyết định tham gia liên kết của hộ nông dân.

4. Khó khăn khi tham gia liên kết: Khoảng 40% hộ nông dân phản ánh khó khăn về thủ tục hợp đồng, thiếu thông tin thị trường, rủi ro về giá cả và vi phạm hợp đồng từ phía doanh nghiệp. Tỷ lệ vi phạm hợp đồng khi tham gia liên kết khoảng 15%, chủ yếu do biến động giá cả và chất lượng sản phẩm không đồng đều.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy liên kết trong sản xuất và tiêu thụ cà phê tại thị xã Buôn Hồ đã góp phần nâng cao hiệu quả kinh tế cho các hộ nông dân, đồng thời tạo điều kiện cho doanh nghiệp chủ động nguồn nguyên liệu đầu vào. So với các nghiên cứu tại huyện Đắk Song (Đắk Nông) và xã Hướng Phùng (Quảng Trị), mô hình liên kết tại Buôn Hồ có sự phát triển tương đối đồng bộ, tuy nhiên vẫn còn tồn tại các rào cản về pháp lý và quản lý hợp đồng.

Việc áp dụng các tiêu chuẩn sản xuất như 4C và chương trình OCOP đã giúp nâng cao chất lượng sản phẩm và giá trị thương hiệu cà phê địa phương. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tỷ lệ hộ tham gia liên kết theo từng hình thức, bảng so sánh thu nhập giữa các nhóm hộ, và biểu đồ các yếu tố ảnh hưởng đến quyết định liên kết.

Những khó khăn về vi phạm hợp đồng và rủi ro thị trường phản ánh sự cần thiết phải hoàn thiện khung pháp lý và tăng cường vai trò giám sát của Nhà nước, đồng thời nâng cao nhận thức và năng lực quản lý của các bên tham gia liên kết.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường tuyên truyền, đào tạo nâng cao nhận thức và kỹ năng cho hộ nông dân về lợi ích và trách nhiệm khi tham gia liên kết, nhằm nâng cao tỷ lệ tuân thủ hợp đồng và giảm thiểu rủi ro trong sản xuất và tiêu thụ cà phê. Thời gian thực hiện: trong vòng 12 tháng; chủ thể thực hiện: các cơ quan khuyến nông, hợp tác xã và chính quyền địa phương.

2. Hoàn thiện khung pháp lý và cơ chế quản lý hợp đồng liên kết giữa các bên, tăng cường giám sát và xử lý nghiêm các vi phạm hợp đồng để bảo vệ quyền lợi của nông dân và doanh nghiệp. Thời gian: 18 tháng; chủ thể: Sở Nông nghiệp, UBND thị xã, các cơ quan pháp luật.

3. Phát triển các mô hình liên kết đa chủ thể (liên kết bốn nhà), kết nối chặt chẽ giữa nhà nông, doanh nghiệp, nhà nước và nhà khoa học nhằm hỗ trợ kỹ thuật, tài chính và thị trường cho sản xuất cà phê bền vững. Thời gian: 24 tháng; chủ thể: các tổ chức khoa học, doanh nghiệp, chính quyền địa phương.

4. Đẩy mạnh chương trình OCOP và áp dụng tiêu chuẩn sản xuất cà phê bền vững như 4C để nâng cao chất lượng sản phẩm, mở rộng thị trường tiêu thụ và tăng giá trị gia tăng cho nông dân. Thời gian: liên tục; chủ thể: Sở Nông nghiệp, các hợp tác xã, doanh nghiệp chế biến.

5. Cải thiện cơ sở hạ tầng giao thông và kho bãi để thuận lợi cho việc vận chuyển và bảo quản cà phê, giảm chi phí logistics và tổn thất sau thu hoạch. Thời gian: 36 tháng; chủ thể: UBND thị xã, các đơn vị đầu tư công.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Hộ nông dân trồng cà phê: Nắm bắt các hình thức liên kết hiệu quả, hiểu rõ lợi ích và trách nhiệm khi tham gia liên kết, từ đó nâng cao năng lực sản xuất và tiêu thụ sản phẩm.

2. Doanh nghiệp chế biến và kinh doanh cà phê: Tham khảo các mô hình liên kết để xây dựng chiến lược thu mua nguyên liệu ổn định, nâng cao chất lượng sản phẩm và phát triển thị trường bền vững.

3. Cơ quan quản lý nhà nước và chính quyền địa phương: Sử dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng chính sách hỗ trợ, hoàn thiện khung pháp lý và tổ chức các chương trình phát triển nông nghiệp bền vững.

4. Các tổ chức khoa học và khuyến nông: Áp dụng các khung lý thuyết và kết quả nghiên cứu để thiết kế các chương trình đào tạo, chuyển giao kỹ thuật và hỗ trợ kỹ thuật cho nông dân và doanh nghiệp.

Câu hỏi thường gặp

1. Liên kết trong sản xuất và tiêu thụ cà phê là gì?
   Liên kết là sự hợp tác tự nguyện giữa các chủ thể như hộ nông dân, doanh nghiệp, hợp tác xã nhằm phối hợp sản xuất, chế biến và tiêu thụ cà phê hiệu quả hơn, giảm chi phí và tăng sức cạnh tranh trên thị trường.

2. Tại sao các hộ nông dân nên tham gia liên kết?
   Tham gia liên kết giúp hộ nông dân ổn định giá bán, tiếp cận kỹ thuật và vốn hỗ trợ, nâng cao chất lượng sản phẩm và tăng thu nhập. Ví dụ, các hộ tham gia liên kết tại Buôn Hồ có thu nhập cao hơn khoảng 20% so với hộ không tham gia.

3. Những khó khăn phổ biến khi tham gia liên kết là gì?
   Khó khăn gồm thủ tục hợp đồng phức tạp, thiếu thông tin thị trường, rủi ro về giá cả và vi phạm hợp đồng từ phía doanh nghiệp. Tỷ lệ vi phạm hợp đồng tại Buôn Hồ khoảng 15%.

4. Vai trò của Nhà nước trong liên kết sản xuất và tiêu thụ cà phê?
   Nhà nước hoàn thiện khung pháp lý, giám sát thực hiện hợp đồng, hỗ trợ chính sách và đầu tư cơ sở hạ tầng, tạo môi trường thuận lợi cho liên kết phát triển bền vững.

5. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả liên kết trong sản xuất cà phê?
   Cần tăng cường đào tạo, áp dụng tiêu chuẩn sản xuất bền vững, phát triển mô hình liên kết đa chủ thể, hoàn thiện hợp đồng và cải thiện cơ sở hạ tầng. Ví dụ, chương trình 4C tại Đắk Nông đã giúp nâng cao chất lượng và giá trị cà phê.

Kết luận

• Liên kết trong sản xuất và tiêu thụ cà phê tại thị xã Buôn Hồ đã góp phần nâng cao hiệu quả kinh tế và ổn định thị trường cho các hộ nông dân.
• Quy mô sản xuất, nhận thức, nguồn lực và chính sách hỗ trợ là các yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến quyết định tham gia liên kết.
• Các khó khăn về pháp lý, vi phạm hợp đồng và rủi ro thị trường cần được khắc phục để tăng cường hiệu quả liên kết.
• Đề xuất các giải pháp cụ thể bao gồm đào tạo, hoàn thiện khung pháp lý, phát triển mô hình liên kết đa chủ thể và cải thiện cơ sở hạ tầng.
• Nghiên cứu đặt nền tảng cho các bước tiếp theo trong việc xây dựng chính sách và chương trình phát triển bền vững ngành cà phê tại địa phương, kêu gọi các bên liên quan hành động phối hợp để thực hiện các giải pháp đề xuất.