I. So sánh điểm mới trong Bộ luật Hình sự 2015 và 1999 Phần chung
Bộ luật Hình sự 2015 và Bộ luật Hình sự 1999 có nhiều điểm khác biệt trong Phần chung, thể hiện sự tiến bộ trong luật hình sự Việt Nam. Bộ luật Hình sự 2015 đã sửa đổi luật để phù hợp với thực tiễn và yêu cầu bảo vệ quyền con người. Các quy định pháp luật mới tập trung vào tính hướng thiện, giảm hình phạt tù, mở rộng hình phạt tiền và cải tạo không giam giữ. Bộ luật Hình sự 2015 cũng hạn chế áp dụng hình phạt tử hình, đặc biệt với người cao tuổi và phụ nữ có thai.
1.1. Hình phạt tiền và cải tạo không giam giữ
Bộ luật Hình sự 2015 mở rộng phạm vi áp dụng hình phạt tiền so với Bộ luật Hình sự 1999. Hình phạt tiền được áp dụng cho các tội ít nghiêm trọng và nghiêm trọng, không giới hạn lĩnh vực. Hình phạt cải tạo không giam giữ cũng được điều chỉnh để tăng tính giáo dục và hướng thiện. Người bị kết án phải thực hiện công việc phục vụ cộng đồng nếu không có việc làm ổn định. Quy định này thể hiện sự nhân đạo và hiệu quả trong xử lý người phạm tội.
1.2. Hạn chế hình phạt tử hình
Bộ luật Hình sự 2015 hạn chế áp dụng hình phạt tử hình, chỉ áp dụng cho các tội đặc biệt nghiêm trọng như xâm phạm an ninh quốc gia, tính mạng con người, và tội phạm ma túy. Bộ luật bổ sung đối tượng không áp dụng tử hình, bao gồm người từ đủ 75 tuổi trở lên. Điều này phù hợp với Hiến pháp 2013 về quyền sống và thể hiện chính sách hình sự nhân đạo.
II. Điểm khác biệt trong xử lý người chưa thành niên phạm tội
Bộ luật Hình sự 2015 có nhiều điểm khác biệt trong xử lý người chưa thành niên phạm tội so với Bộ luật Hình sự 1999. Bộ luật mới bổ sung các nguyên tắc xử lý hướng thiện, đảm bảo lợi ích tốt nhất cho người dưới 18 tuổi. Quy định pháp luật mới cũng mở rộng phạm vi miễn trách nhiệm hình sự và bổ sung các biện pháp giáo dục, giám sát.
2.1. Miễn trách nhiệm hình sự
Bộ luật Hình sự 2015 mở rộng phạm vi miễn trách nhiệm hình sự cho người chưa thành niên. Người từ đủ 14 đến dưới 16 tuổi phạm tội rất nghiêm trọng do cố ý cũng có thể được miễn trách nhiệm. Bộ luật cũng bổ sung các biện pháp giáo dục, giám sát thay thế hình phạt, nhằm tạo cơ hội cải tạo và hòa nhập xã hội.
2.2. Nguyên tắc xử lý hướng thiện
Bộ luật Hình sự 2015 quy định nguyên tắc xử lý người chưa thành niên phạm tội phải căn cứ vào độ tuổi, khả năng nhận thức và điều kiện gây ra tội phạm. Tòa án chỉ áp dụng hình phạt tù khi các biện pháp giáo dục khác không hiệu quả. Quy định này thể hiện sự tiến bộ trong chính sách hình sự, hướng tới bảo vệ quyền lợi của người chưa thành niên.
III. Chế định tha tù trước thời hạn có điều kiện
Bộ luật Hình sự 2015 bổ sung chế định tha tù trước thời hạn có điều kiện, nhằm giúp người phạm tội sớm hòa nhập cộng đồng. Người được tha tù phải tuân thủ các điều kiện do cơ quan có thẩm quyền quy định trong thời gian thử thách. Chế định này tương tự án treo nhưng áp dụng trong giai đoạn chấp hành hình phạt tù.
3.1. Điều kiện tha tù
Bộ luật Hình sự 2015 quy định thời gian thực tế chấp hành hình phạt tù để được xem xét tha tù trước thời hạn. Người từ đủ 18 tuổi trở lên phải chấp hành ít nhất 1/2 thời hạn phạt tù, trong khi người cao tuổi, thương binh, phụ nữ nuôi con dưới 36 tháng tuổi chỉ cần chấp hành 1/3 thời hạn. Quy định này thể hiện sự nhân đạo và linh hoạt trong chính sách hình sự.
