Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 và sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ số, hoạt động báo chí truyền thống đang trải qua quá trình chuyển đổi sâu sắc. Tại Việt Nam, báo Nhân Dân, cơ quan ngôn luận trung ương của Đảng Cộng sản Việt Nam, đã và đang thực hiện chuyển đổi số nhằm thích ứng với xu thế báo chí đa nền tảng. Từ ngày 01/06/2021 đến 30/11/2021, hoạt động quản trị và sản xuất nội dung số trên báo Nhân Dân được khảo sát và phân tích nhằm đánh giá thực trạng, ưu điểm, hạn chế và đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả. Mục tiêu nghiên cứu tập trung vào việc hệ thống hóa các quy trình quản trị, sản xuất nội dung số, đồng thời đề xuất các giải pháp phù hợp để nâng cao chất lượng và hiệu quả hoạt động trong môi trường truyền thông số đa dạng. Phạm vi nghiên cứu bao gồm các ấn phẩm của báo Nhân Dân trên đa nền tảng như báo in, báo điện tử tiếng Việt và các phiên bản tiếng nước ngoài, truyền hình Nhân Dân, cùng các trang mạng xã hội chính thức. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc góp phần hoàn thiện mô hình quản trị, sản xuất nội dung số, giúp báo Nhân Dân giữ vững vai trò tiếng nói chính thống của Đảng và Nhà nước, đồng thời mở rộng phạm vi tiếp cận công chúng trong và ngoài nước.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên nền tảng lý luận Chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và các quan điểm, chính sách của Đảng, Nhà nước về báo chí và truyền thông. Hai lý thuyết trọng tâm được áp dụng gồm:

  1. Lý thuyết quản trị: Theo Harold Koontz, quản trị là thiết lập và duy trì môi trường làm việc hiệu quả giữa các cá nhân trong tổ chức. Quản trị bao gồm các hoạt động hoạch định, tổ chức, lãnh đạo và kiểm soát nhằm đạt mục tiêu đề ra. Trong bối cảnh báo chí số, quản trị còn bao gồm việc điều chỉnh quy trình sản xuất nội dung phù hợp với môi trường số hóa và chuyển đổi số.

  2. Lý thuyết chuyển đổi số trong báo chí: Chuyển đổi số là quá trình thay đổi toàn diện về cách thức hoạt động, mô hình tổ chức và phương thức cung cấp dịch vụ dựa trên công nghệ số. Trong báo chí, chuyển đổi số không chỉ là số hóa nội dung mà còn là tái cấu trúc quy trình quản lý, tác nghiệp và phân phối thông tin đa nền tảng.

Các khái niệm chính được làm rõ gồm: quản trị, sản xuất, nội dung số, số hóa quy trình, chuyển đổi số, tòa soạn hội tụ và báo chí đa nền tảng. Khái niệm nội dung số được hiểu là các sản phẩm báo chí được số hóa và thể hiện dưới dạng kỹ thuật số, bao gồm văn bản, hình ảnh, video, infographic, longform, megastory, v.v.

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng kết hợp các phương pháp nghiên cứu sau:

  • Phương pháp nghiên cứu lịch sử và tài liệu thứ cấp: Thu thập, phân tích các văn bản pháp luật, chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước và các tài liệu khoa học liên quan đến chuyển đổi số và quản trị báo chí.

  • Phân tích nội dung: Đánh giá các tin bài, phóng sự, chương trình truyền hình và nội dung số trên các nền tảng của báo Nhân Dân trong giai đoạn 01/06/2021 - 30/11/2021. Phân tích tập trung vào hình thức, nội dung, mức độ tương tác và hiệu quả truyền thông.

  • Phân tích và tổng hợp: Tìm hiểu hệ thống hoạt động quản trị, sản xuất nội dung số tại tòa soạn, nhận diện các quy trình, mô hình vận hành, từ đó bóc tách các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả công việc.

  • Phỏng vấn sâu: Thu thập ý kiến từ lãnh đạo, phóng viên, biên tập viên, nhân viên kỹ thuật và các bộ phận liên quan tại báo Nhân Dân để có cái nhìn toàn diện về thực trạng và các khó khăn, thuận lợi trong quá trình chuyển đổi số.

Cỡ mẫu nghiên cứu bao gồm toàn bộ các ấn phẩm và nền tảng số của báo Nhân Dân trong khoảng thời gian nghiên cứu, cùng với các cá nhân chủ chốt tham gia quản trị và sản xuất nội dung. Phương pháp chọn mẫu dựa trên tiêu chí đại diện cho các bộ phận và sản phẩm chủ lực của tòa soạn. Phân tích dữ liệu được thực hiện bằng cách tổng hợp số liệu thống kê lượt xem, tương tác, phân tích định tính nội dung và đánh giá quy trình quản trị.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Mô hình quản trị và sản xuất nội dung số được số hóa toàn diện: Báo Nhân Dân đã triển khai hệ thống quản trị nội dung số trên nền tảng CMS, cho phép phóng viên đăng ký đề tài, biên tập, duyệt và xuất bản hoàn toàn trực tuyến. Hệ thống này giúp tăng tính minh bạch, kiểm soát tiến độ và chất lượng sản phẩm. Ví dụ, mỗi phóng viên có tài khoản riêng để quản lý công việc, đồng thời các bước duyệt bài được lưu lại chi tiết trên hệ thống.

  2. Đa dạng hóa nội dung và nền tảng tiếp cận: Báo Nhân Dân vận hành nhiều ấn phẩm đa ngôn ngữ (tiếng Việt, Anh, Trung, Pháp, Nga, Tây Ban Nha) và đa nền tảng (báo in, báo điện tử, truyền hình, mạng xã hội). Trong giai đoạn nghiên cứu, số lượng tin bài trên các nền tảng số tăng khoảng 30% so với trước chuyển đổi số, với lượt xem và tương tác trên mạng xã hội tăng trung bình 25%. Các nội dung được thiết kế đa phương tiện, kết hợp video, infographic, longform nhằm tăng sức hấp dẫn.

  3. Tăng cường tương tác với độc giả trên mạng xã hội: Báo Nhân Dân đã thành lập nhóm quản lý fanpage chuyên nghiệp, phối hợp giữa phóng viên, biên tập viên và kỹ thuật để lựa chọn, xử lý và đăng tải nội dung phù hợp trên Facebook, TikTok, Lotus. Quy trình đăng bài trên mạng xã hội được chuẩn hóa với khoảng cách giữa các bài đăng khoảng 20 phút, giúp duy trì sự liên tục và thu hút người xem.

  4. Hạn chế về nguồn lực kỹ thuật và nhân sự chuyên môn: Mặc dù đã có hệ thống kỹ thuật hiện đại, nhưng phòng kỹ thuật của báo còn hạn chế về số lượng nhân sự, chỉ có khoảng 2 người chuyên trách vận hành hệ thống CMS và bảo mật. Điều này ảnh hưởng đến khả năng nâng cấp, bảo trì và phát triển các nền tảng số mới. Ngoài ra, một số phóng viên còn gặp khó khăn trong việc làm chủ các công cụ công nghệ mới, ảnh hưởng đến hiệu quả sản xuất nội dung đa phương tiện.

Thảo luận kết quả

Việc số hóa quy trình quản trị và sản xuất nội dung số tại báo Nhân Dân đã tạo ra bước chuyển mình quan trọng, giúp tòa soạn vận hành hiệu quả hơn trong môi trường truyền thông đa nền tảng. Các số liệu về tăng trưởng lượt xem và tương tác trên mạng xã hội phản ánh sự thành công trong việc mở rộng phạm vi tiếp cận và nâng cao chất lượng nội dung. So với các nghiên cứu về báo chí đa nền tảng trên thế giới, báo Nhân Dân đã áp dụng mô hình tòa soạn hội tụ tương tự như các tờ báo lớn như Washington Post hay BBC, với trung tâm chỉ huy tập trung và phối hợp đa bộ phận.

Tuy nhiên, hạn chế về nguồn lực kỹ thuật và nhân sự chuyên môn là thách thức cần được giải quyết để duy trì và phát triển bền vững. So với các báo quốc tế có đội ngũ kỹ thuật lớn và chuyên sâu, báo Nhân Dân cần tăng cường đào tạo, tuyển dụng và đầu tư công nghệ để nâng cao năng lực sản xuất nội dung số đa phương tiện. Việc áp dụng các công nghệ mới như Big Data, AI trong phân tích hành vi độc giả và tối ưu hóa nội dung cũng là hướng đi cần được chú trọng.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tăng trưởng số lượng tin bài trên các nền tảng số, biểu đồ lượt xem và tương tác trên mạng xã hội theo tháng, cùng bảng mô tả quy trình quản trị nội dung số và phân công nhân sự tại tòa soạn.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đào tạo kỹ năng số cho phóng viên, biên tập viên: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về kỹ thuật sản xuất nội dung đa phương tiện, sử dụng phần mềm chỉnh sửa ảnh, video, thiết kế infographic và kỹ năng viết bài trên nền tảng số. Mục tiêu nâng cao tỷ lệ phóng viên thành thạo kỹ năng số lên 80% trong vòng 12 tháng. Chủ thể thực hiện: Ban Biên tập phối hợp với Trung tâm đào tạo nội bộ.

  2. Mở rộng và nâng cấp hệ thống kỹ thuật số: Đầu tư bổ sung nhân sự kỹ thuật chuyên trách vận hành, bảo trì và phát triển hệ thống CMS, đồng thời nâng cấp hạ tầng mạng, máy chủ để đảm bảo vận hành ổn định và bảo mật cao. Mục tiêu hoàn thành trong 18 tháng. Chủ thể thực hiện: Ban Kỹ thuật và Ban Quản lý dự án.

  3. Phát triển chiến lược nội dung đa nền tảng và cá nhân hóa: Xây dựng kế hoạch sản xuất nội dung phù hợp với đặc điểm từng nền tảng (website, mạng xã hội, truyền hình), đồng thời ứng dụng công nghệ phân tích dữ liệu để cá nhân hóa nội dung, tăng tương tác và giữ chân độc giả. Mục tiêu tăng 20% lượt tương tác trên các nền tảng trong 12 tháng. Chủ thể thực hiện: Ban Biên tập và Ban Phân tích dữ liệu.

  4. Tăng cường phối hợp liên phòng ban trong tòa soạn hội tụ: Thiết lập quy trình phối hợp chặt chẽ giữa các bộ phận biên tập, kỹ thuật, truyền hình và mạng xã hội nhằm tối ưu hóa quy trình sản xuất và phát hành nội dung. Mục tiêu giảm thời gian xử lý bài đăng xuống 15% trong 6 tháng. Chủ thể thực hiện: Ban Lãnh đạo tòa soạn.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Lãnh đạo các cơ quan báo chí truyền thông: Giúp hiểu rõ về mô hình quản trị và sản xuất nội dung số trong bối cảnh chuyển đổi số, từ đó áp dụng hoặc điều chỉnh chiến lược phát triển phù hợp với đặc thù đơn vị mình.

  2. Phóng viên, biên tập viên và nhân viên kỹ thuật báo chí: Nắm bắt quy trình tác nghiệp số hóa, nâng cao kỹ năng sản xuất nội dung đa phương tiện và phối hợp hiệu quả trong môi trường tòa soạn hội tụ.

  3. Nhà nghiên cứu và giảng viên ngành báo chí truyền thông: Cung cấp tài liệu tham khảo thực tiễn về chuyển đổi số trong báo chí Việt Nam, làm cơ sở cho các nghiên cứu tiếp theo về quản trị truyền thông đa nền tảng.

  4. Các cơ quan quản lý nhà nước về báo chí và truyền thông: Hỗ trợ đánh giá thực trạng, xây dựng chính sách và định hướng phát triển báo chí số phù hợp với xu thế toàn cầu và yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản trị nội dung số trên báo Nhân Dân được thực hiện như thế nào?
    Quản trị nội dung số được thực hiện qua hệ thống CMS trực tuyến, cho phép phóng viên đăng ký đề tài, biên tập, duyệt và xuất bản bài viết trên đa nền tảng. Quy trình này giúp kiểm soát tiến độ và chất lượng nội dung một cách minh bạch và hiệu quả.

  2. Báo Nhân Dân đã áp dụng những công nghệ số nào trong sản xuất nội dung?
    Báo sử dụng các thiết bị công nghệ như điện thoại thông minh, máy tính bảng, phần mềm chỉnh sửa ảnh, video, cùng hệ thống quản lý nội dung số CMS và các công cụ phân tích dữ liệu để tối ưu hóa sản xuất và phân phối nội dung.

  3. Làm thế nào để báo Nhân Dân tương tác hiệu quả với độc giả trên mạng xã hội?
    Báo thành lập nhóm quản lý fanpage chuyên nghiệp, lựa chọn và xử lý nội dung phù hợp, đăng bài liên tục với khoảng cách 20 phút, đồng thời trả lời phản hồi của độc giả để tăng cường tương tác và giữ chân người xem.

  4. Những khó khăn chính trong quá trình chuyển đổi số của báo Nhân Dân là gì?
    Khó khăn gồm hạn chế về nguồn lực kỹ thuật và nhân sự chuyên môn, một số phóng viên chưa thành thạo kỹ năng số, cũng như thách thức trong việc đồng bộ quy trình và công nghệ mới trong toàn tòa soạn.

  5. Giải pháp nào được đề xuất để nâng cao hiệu quả quản trị, sản xuất nội dung số?
    Các giải pháp gồm đào tạo kỹ năng số cho nhân viên, nâng cấp hệ thống kỹ thuật, phát triển chiến lược nội dung đa nền tảng và cá nhân hóa, cùng tăng cường phối hợp liên phòng ban để tối ưu quy trình làm việc.

Kết luận

  • Báo Nhân Dân đã xây dựng và vận hành thành công mô hình quản trị, sản xuất nội dung số trên đa nền tảng, đáp ứng yêu cầu chuyển đổi số trong báo chí hiện đại.
  • Quy trình số hóa toàn diện giúp nâng cao hiệu quả quản lý, kiểm soát chất lượng và tăng cường tương tác với độc giả.
  • Việc đa dạng hóa nội dung và mở rộng các phiên bản tiếng nước ngoài góp phần nâng cao vị thế và phạm vi tiếp cận của báo trên trường quốc tế.
  • Hạn chế về nguồn lực kỹ thuật và nhân sự là thách thức cần được khắc phục để phát triển bền vững.
  • Các giải pháp đề xuất tập trung vào đào tạo, đầu tư công nghệ, phát triển nội dung đa nền tảng và cải tiến quy trình phối hợp nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động trong giai đoạn tiếp theo.

Hành động tiếp theo: Ban lãnh đạo và các bộ phận liên quan cần triển khai ngay các giải pháp đào tạo và nâng cấp kỹ thuật, đồng thời xây dựng kế hoạch phát triển nội dung đa nền tảng chi tiết trong 12-18 tháng tới để giữ vững vai trò tiếng nói chính thống và tăng cường tương tác với công chúng.