Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh đổi mới giáo dục hiện nay, xây dựng môi trường giáo dục theo định hướng trường học hạnh phúc đã trở thành một trong những nhiệm vụ trọng tâm của ngành Giáo dục Việt Nam, đặc biệt từ năm học 2019-2020. Tại huyện Kim Bảng, tỉnh Hà Nam, với 18 trường tiểu học và gần 12.000 học sinh, việc xây dựng môi trường giáo dục thân thiện, an toàn và tôn trọng nhằm phát triển toàn diện phẩm chất và năng lực học sinh là yêu cầu cấp thiết. Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là khảo sát thực trạng và đề xuất các biện pháp quản lý xây dựng môi trường giáo dục theo định hướng trường học hạnh phúc tại các trường tiểu học huyện Kim Bảng trong năm học 2022-2023.

Nghiên cứu tập trung vào vai trò quản lý của hiệu trưởng và các cấp quản lý trong việc lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra xây dựng môi trường giáo dục, nhằm tạo ra môi trường học tập an toàn, yêu thương, tôn trọng và có giá trị cho học sinh. Ý nghĩa của nghiên cứu được thể hiện qua việc nâng cao chất lượng giáo dục tiểu học, góp phần xây dựng trường học hạnh phúc, đồng thời thúc đẩy sự phối hợp giữa nhà trường, gia đình và xã hội trong công tác giáo dục. Các chỉ số quan trọng được khảo sát bao gồm mức độ nhận thức của cán bộ quản lý, giáo viên, sự tham gia của các lực lượng giáo dục, cũng như điều kiện cơ sở vật chất và môi trường tinh thần trong nhà trường.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên hai lý thuyết chính: lý thuyết quản lý giáo dục và mô hình trường học hạnh phúc của UNESCO. Lý thuyết quản lý giáo dục nhấn mạnh bốn chức năng quản lý cơ bản gồm lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra nhằm đạt mục tiêu giáo dục. Mô hình trường học hạnh phúc xoay quanh ba yếu tố cốt lõi: People (Con người), Process (Quá trình), và Place (Môi trường), với 22 tiêu chí cụ thể nhằm xây dựng môi trường giáo dục an toàn, thân thiện và tôn trọng.

Ba khái niệm trọng tâm được sử dụng là:

  • Môi trường giáo dục: tổ hợp các yếu tố vật chất và tinh thần tác động đến sự phát triển nhân cách học sinh.
  • Trường học hạnh phúc: nhà trường tạo điều kiện để giáo viên và học sinh cảm thấy hạnh phúc, được yêu thương, an toàn và tôn trọng.
  • Quản lý xây dựng môi trường giáo dục: tác động có mục đích của hiệu trưởng và các cấp quản lý thông qua các chức năng quản lý để xây dựng môi trường giáo dục theo định hướng trường học hạnh phúc.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp kết hợp nghiên cứu lý thuyết và thực tiễn.

  • Nguồn dữ liệu:
    • Tài liệu lý luận trong và ngoài nước về quản lý giáo dục, trường học hạnh phúc, môi trường giáo dục.
    • Dữ liệu khảo sát thực trạng tại 4 trường tiểu học tiêu biểu (Ngọc Sơn, Tân Sơn, Liên Sơn, Thị trấn Quế) thuộc huyện Kim Bảng, tỉnh Hà Nam.
    • Đối tượng khảo sát gồm cán bộ quản lý phòng Giáo dục và Đào tạo, hiệu trưởng, giáo viên, phụ huynh và các lực lượng xã hội liên quan.
  • Phương pháp phân tích:
    • Phân tích định tính qua phỏng vấn, quan sát.
    • Phân tích định lượng sử dụng thống kê mô tả (trung bình cộng, tần suất, tỷ lệ phần trăm) và hệ số tương quan để đánh giá mức độ ảnh hưởng các yếu tố.
  • Timeline nghiên cứu:
    • Thu thập dữ liệu trong năm học 2022-2023.
    • Phân tích và đề xuất biện pháp trong quý cuối năm 2023.

Cỡ mẫu khảo sát gồm hơn 200 cán bộ quản lý, giáo viên và phụ huynh, được chọn theo phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện cho các trường tiểu học trong huyện.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức về xây dựng môi trường giáo dục theo định hướng trường học hạnh phúc:
    Khoảng 85% cán bộ quản lý và giáo viên tại các trường tiểu học huyện Kim Bảng nhận thức rõ tầm quan trọng của việc xây dựng môi trường giáo dục thân thiện, an toàn và tôn trọng. Tuy nhiên, chỉ khoảng 60% trong số đó cho biết nhà trường đã có kế hoạch cụ thể và triển khai đồng bộ các hoạt động xây dựng môi trường này.

  2. Thực trạng cơ sở vật chất và môi trường vật lý:
    Khoảng 70% trường tiểu học được đánh giá có cơ sở vật chất đạt chuẩn quốc gia mức độ 2, nhưng vẫn còn tồn tại hạn chế về không gian xanh, khu vui chơi và trang thiết bị học tập hiện đại. Môi trường vật chất chưa đồng bộ ảnh hưởng đến việc tạo ra không gian học tập an toàn và thân thiện.

  3. Mức độ tham gia của các lực lượng giáo dục:
    Tỷ lệ tham gia tích cực của giáo viên và phụ huynh trong các hoạt động xây dựng môi trường giáo dục đạt khoảng 75%. Sự phối hợp giữa nhà trường và gia đình được đánh giá là yếu tố then chốt, tuy nhiên, mức độ phối hợp còn chưa đều giữa các trường.

  4. Quản lý xây dựng môi trường giáo dục của hiệu trưởng:
    Hiệu trưởng các trường tiểu học thực hiện tốt chức năng lập kế hoạch và chỉ đạo (đạt 80% mức độ hài lòng), nhưng công tác kiểm tra, đánh giá và điều chỉnh kế hoạch còn hạn chế, chỉ đạt khoảng 55%. Điều này dẫn đến việc thực hiện các hoạt động xây dựng môi trường giáo dục chưa đồng bộ và thiếu sự giám sát chặt chẽ.

Thảo luận kết quả

Kết quả khảo sát cho thấy nhận thức của cán bộ quản lý và giáo viên về trường học hạnh phúc là tích cực, phù hợp với các nghiên cứu trước đây về vai trò của môi trường giáo dục trong phát triển nhân cách học sinh. Tuy nhiên, hạn chế về cơ sở vật chất và sự phối hợp chưa đồng đều giữa các lực lượng giáo dục là những rào cản lớn.

So sánh với các nghiên cứu tại các địa phương khác, huyện Kim Bảng có mức độ triển khai xây dựng môi trường giáo dục theo định hướng trường học hạnh phúc tương đối tốt nhưng vẫn cần cải thiện về mặt quản lý và nguồn lực. Việc thiếu kiểm tra, đánh giá thường xuyên làm giảm hiệu quả thực hiện kế hoạch, điều này cũng được nhiều nghiên cứu trong nước chỉ ra là điểm yếu phổ biến trong quản lý giáo dục tiểu học.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ thực hiện các chức năng quản lý của hiệu trưởng và biểu đồ tròn phân bố mức độ tham gia của các lực lượng giáo dục. Bảng tổng hợp các yếu tố ảnh hưởng bên trong và bên ngoài nhà trường cũng giúp minh họa rõ hơn các nhân tố tác động đến hiệu quả quản lý xây dựng môi trường giáo dục.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao năng lực quản lý của hiệu trưởng
    Tổ chức các khóa bồi dưỡng chuyên sâu về quản lý xây dựng môi trường giáo dục theo định hướng trường học hạnh phúc, tập trung vào kỹ năng lập kế hoạch, chỉ đạo và kiểm tra đánh giá. Mục tiêu nâng tỷ lệ kiểm tra, đánh giá kế hoạch lên trên 80% trong vòng 1 năm. Chủ thể thực hiện: Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện phối hợp với các trung tâm đào tạo quản lý giáo dục.

  2. Cải thiện cơ sở vật chất và môi trường vật lý
    Huy động nguồn lực xã hội hóa để nâng cấp khuôn viên, sân chơi, trang thiết bị học tập hiện đại, tạo không gian xanh, sạch, đẹp và an toàn. Mục tiêu hoàn thành cải tạo ít nhất 50% trường trong 2 năm tới. Chủ thể thực hiện: Ban giám hiệu nhà trường phối hợp với chính quyền địa phương và các tổ chức xã hội.

  3. Tăng cường phối hợp giữa nhà trường, gia đình và xã hội
    Xây dựng cơ chế phối hợp chặt chẽ, tổ chức các buổi họp mặt, hội thảo, hoạt động ngoại khóa có sự tham gia của phụ huynh và cộng đồng nhằm nâng cao nhận thức và trách nhiệm chung trong xây dựng môi trường giáo dục. Mục tiêu tăng tỷ lệ phụ huynh tham gia các hoạt động lên 85% trong năm học tiếp theo.

  4. Xây dựng và thực hiện bộ quy tắc ứng xử theo tiêu chí trường học hạnh phúc
    Ban hành và phổ biến rộng rãi bộ quy tắc ứng xử trong nhà trường, đảm bảo mọi thành viên đều hiểu và thực hiện. Chủ thể thực hiện: Hiệu trưởng và tổ chức công đoàn nhà trường, hoàn thành trong 6 tháng tới.

  5. Tăng cường công tác kiểm tra, giám sát và đánh giá
    Thiết lập hệ thống kiểm tra định kỳ, sử dụng các tiêu chí đánh giá cụ thể để phát hiện kịp thời các sai sót, điều chỉnh kế hoạch xây dựng môi trường giáo dục. Mục tiêu đạt 90% trường thực hiện kiểm tra định kỳ hàng quý. Chủ thể thực hiện: Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Hiệu trưởng và cán bộ quản lý trường tiểu học
    Giúp nâng cao năng lực quản lý xây dựng môi trường giáo dục theo định hướng trường học hạnh phúc, từ đó cải thiện chất lượng giáo dục và phát triển toàn diện học sinh.

  2. Giáo viên tiểu học
    Hiểu rõ vai trò và trách nhiệm trong việc tạo dựng môi trường học tập thân thiện, an toàn, góp phần nâng cao hiệu quả giảng dạy và giáo dục.

  3. Phòng Giáo dục và Đào tạo các địa phương
    Là tài liệu tham khảo để xây dựng chính sách, kế hoạch và tổ chức các hoạt động hỗ trợ các trường tiểu học trong việc xây dựng trường học hạnh phúc.

  4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Quản lý giáo dục
    Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý xây dựng môi trường giáo dục theo định hướng trường học hạnh phúc, làm nền tảng cho các nghiên cứu tiếp theo.

Câu hỏi thường gặp

  1. Trường học hạnh phúc là gì?
    Trường học hạnh phúc là môi trường giáo dục nơi giáo viên và học sinh cảm thấy được yêu thương, an toàn và tôn trọng, tạo điều kiện phát triển toàn diện về phẩm chất và năng lực. Ví dụ, một trường học hạnh phúc sẽ có các hoạt động hỗ trợ tinh thần và không gian học tập thân thiện.

  2. Vai trò của hiệu trưởng trong xây dựng môi trường giáo dục theo định hướng trường học hạnh phúc?
    Hiệu trưởng là người lãnh đạo, chịu trách nhiệm lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra các hoạt động xây dựng môi trường giáo dục, đảm bảo các tiêu chí trường học hạnh phúc được thực hiện hiệu quả.

  3. Những yếu tố nào ảnh hưởng đến quản lý xây dựng môi trường giáo dục?
    Bao gồm yếu tố bên trong như nhận thức, năng lực quản lý, điều kiện cơ sở vật chất; và yếu tố bên ngoài như điều kiện kinh tế xã hội, sự phối hợp của gia đình và cộng đồng.

  4. Làm thế nào để nâng cao sự phối hợp giữa nhà trường và gia đình?
    Tổ chức các buổi họp phụ huynh, hoạt động ngoại khóa có sự tham gia của phụ huynh, xây dựng kênh thông tin liên lạc hiệu quả để tăng cường sự hiểu biết và hợp tác.

  5. Các biện pháp kiểm tra, đánh giá hiệu quả xây dựng môi trường giáo dục được thực hiện như thế nào?
    Thiết lập tiêu chí đánh giá cụ thể, tổ chức kiểm tra định kỳ, thu thập phản hồi từ giáo viên, học sinh và phụ huynh để điều chỉnh kế hoạch phù hợp, đảm bảo tiến độ và chất lượng thực hiện.

Kết luận

  • Quản lý xây dựng môi trường giáo dục theo định hướng trường học hạnh phúc tại các trường tiểu học huyện Kim Bảng, tỉnh Hà Nam có nhận thức tích cực nhưng còn nhiều hạn chế về cơ sở vật chất và công tác kiểm tra, đánh giá.
  • Hiệu trưởng giữ vai trò trung tâm trong việc lập kế hoạch, tổ chức và chỉ đạo xây dựng môi trường giáo dục, tuy nhiên cần nâng cao năng lực kiểm tra, giám sát.
  • Sự phối hợp giữa nhà trường, gia đình và xã hội là yếu tố then chốt để xây dựng trường học hạnh phúc hiệu quả.
  • Đề xuất các biện pháp quản lý cụ thể nhằm nâng cao chất lượng xây dựng môi trường giáo dục, trong đó tập trung vào đào tạo quản lý, cải thiện cơ sở vật chất, tăng cường phối hợp và kiểm tra đánh giá.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các biện pháp đề xuất, theo dõi đánh giá định kỳ và mở rộng nghiên cứu sang các địa phương khác nhằm nhân rộng mô hình trường học hạnh phúc.

Hành động ngay hôm nay để xây dựng môi trường giáo dục hạnh phúc, góp phần phát triển thế hệ tương lai toàn diện và bền vững!