Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh hội nhập quốc tế và toàn cầu hóa, ngành Giáo dục Việt Nam đang đối mặt với nhiều thách thức trong việc xây dựng và phát triển văn hóa học đường. Theo báo cáo của ngành, việc xây dựng văn hóa học đường là một trong những yếu tố quyết định chất lượng giáo dục và sự phát triển bền vững của nhà trường. Luận văn tập trung nghiên cứu quản lý xây dựng văn hóa học đường tại Trường Tiểu học Xuân Ninh, huyện Xuân Trường, tỉnh Nam Định trong hai năm học 2020-2021 và 2021-2022, theo định hướng trường học hạnh phúc. Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng, nhận diện các yếu tố ảnh hưởng và đề xuất các biện pháp quản lý phù hợp để xây dựng môi trường học đường lành mạnh, thân thiện, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục tiểu học. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc phát triển văn hóa học đường, tạo môi trường học tập tích cực, đồng thời hỗ trợ phát triển toàn diện về đức, trí, thể, mỹ cho học sinh. Qua đó, góp phần thực hiện hiệu quả các chủ trương, chính sách của Bộ Giáo dục và Đào tạo về xây dựng văn hóa ứng xử trong trường học giai đoạn 2018-2025 và chương trình tăng cường giáo dục lý tưởng cách mạng, đạo đức, lối sống cho thanh thiếu niên giai đoạn 2021-2030.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên hai mô hình cấu trúc văn hóa học đường tiêu biểu: mô hình tảng băng của Frank Gonzales và mô hình ba tầng bậc của Edgar H. Schein. Mô hình tảng băng phân biệt văn hóa học đường thành phần nổi (các yếu tố hữu hình như cơ sở vật chất, trang phục, nghi thức) và phần chìm (giá trị, niềm tin, thái độ). Mô hình của Schein bổ sung thêm tầng sâu nhất là các giả định cơ bản, ảnh hưởng đến hành vi và quyết định của các thành viên trong nhà trường. Ngoài ra, luận văn áp dụng lý thuyết trường học hạnh phúc của UNESCO với ba yếu tố cốt lõi: Con người (People), Quá trình (Process) và Môi trường (Place). Các khái niệm chính bao gồm: văn hóa học đường, trường học hạnh phúc, quản lý xây dựng văn hóa học đường, tiêu chí trường học hạnh phúc, và các yếu tố ảnh hưởng đến văn hóa học đường như nhận thức, cơ sở vật chất, tài chính, nhân lực.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp kết hợp nghiên cứu lý thuyết và thực tiễn. Phương pháp lý thuyết gồm phân tích, tổng hợp các tài liệu, công trình nghiên cứu trong và ngoài nước về văn hóa học đường và quản lý giáo dục. Phương pháp thực tiễn gồm khảo sát điều tra bằng phiếu hỏi với đối tượng là cán bộ quản lý, giáo viên, nhân viên và cha mẹ học sinh tại Trường Tiểu học Xuân Ninh. Cỡ mẫu khảo sát khoảng 150 người, được chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện. Phương pháp quan sát được áp dụng để thu thập thông tin thực tế về môi trường học đường và các hoạt động xây dựng văn hóa. Dữ liệu thu thập được xử lý bằng thống kê mô tả và phân tích định lượng để đánh giá thực trạng và mức độ ảnh hưởng của các yếu tố. Timeline nghiên cứu kéo dài trong hai năm học 2020-2022, bao gồm giai đoạn khảo sát, phân tích và đề xuất biện pháp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức về vai trò văn hóa học đường: Khoảng 85% cán bộ quản lý và giáo viên tại trường nhận thức rõ vai trò quan trọng của văn hóa học đường trong việc xây dựng môi trường giáo dục lành mạnh. Tuy nhiên, chỉ khoảng 60% cha mẹ học sinh có nhận thức đầy đủ về vấn đề này.

  2. Thực trạng xây dựng văn hóa học đường: Kết quả khảo sát cho thấy 70% các hoạt động xây dựng văn hóa học đường được tổ chức thường xuyên, nhưng chỉ có 55% hoạt động đạt hiệu quả cao theo đánh giá của cán bộ quản lý. Cơ sở vật chất phục vụ cho hoạt động này mới đáp ứng khoảng 65% nhu cầu.

  3. Phương thức tổ chức và quản lý: Hiệu trưởng và ban chỉ đạo xây dựng văn hóa học đường đã thực hiện tốt công tác kế hoạch hóa và chỉ đạo, nhưng công tác kiểm tra, giám sát còn hạn chế, chỉ đạt 50% mức độ hiệu quả mong muốn. Việc phối hợp giữa nhà trường và gia đình trong xây dựng văn hóa học đường đạt khoảng 60%.

  4. Yếu tố ảnh hưởng: Các yếu tố khách quan như điều kiện kinh tế - xã hội địa phương và chính sách ngành giáo dục có ảnh hưởng tích cực đến quản lý xây dựng văn hóa học đường với mức độ ảnh hưởng khoảng 75%. Yếu tố chủ quan như năng lực quản lý, nhận thức của cán bộ giáo viên và sự tham gia của cha mẹ học sinh có mức độ ảnh hưởng khoảng 70%.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu phản ánh thực trạng quản lý xây dựng văn hóa học đường tại Trường Tiểu học Xuân Ninh còn nhiều hạn chế, đặc biệt trong công tác kiểm tra, giám sát và sự phối hợp với gia đình. Nguyên nhân chủ yếu do nguồn lực về nhân lực và tài chính chưa được đảm bảo đầy đủ, cũng như nhận thức của một bộ phận cha mẹ học sinh còn hạn chế. So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, mức độ nhận thức và tổ chức hoạt động tại trường tương đối phù hợp với các trường tiểu học ở vùng nông thôn, tuy nhiên cần nâng cao hơn nữa hiệu quả quản lý và sự tham gia của cộng đồng. Việc áp dụng mô hình trường học hạnh phúc giúp tạo ra môi trường học tập tích cực, thân thiện, góp phần phát triển toàn diện học sinh. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ nhận thức và hiệu quả hoạt động theo từng nhóm đối tượng, bảng tổng hợp mức độ ảnh hưởng của các yếu tố khách quan và chủ quan.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường công tác tuyên truyền, giáo dục nâng cao nhận thức: Thực hiện các chương trình tập huấn, sinh hoạt chuyên đề cho cán bộ quản lý, giáo viên, nhân viên và cha mẹ học sinh nhằm nâng cao nhận thức về vai trò và tầm quan trọng của văn hóa học đường. Mục tiêu đạt 90% cán bộ và 80% phụ huynh có nhận thức đúng đắn trong vòng 1 năm. Chủ thể thực hiện: Ban giám hiệu phối hợp với Phòng Giáo dục và Đào tạo.

  2. Hoàn thiện kế hoạch và tổ chức hoạt động xây dựng văn hóa học đường: Xây dựng kế hoạch chi tiết, cụ thể hóa các tiêu chí trường học hạnh phúc vào hoạt động giáo dục, tăng cường các hoạt động ngoại khóa, thể thao, văn nghệ nhằm phát triển toàn diện học sinh. Mục tiêu nâng cao hiệu quả hoạt động lên 80% trong 2 năm. Chủ thể thực hiện: Ban chỉ đạo xây dựng văn hóa học đường của trường.

  3. Nâng cao năng lực quản lý và kiểm tra, giám sát: Tổ chức các lớp bồi dưỡng kỹ năng quản lý, kiểm tra, đánh giá cho cán bộ quản lý và giáo viên, đồng thời xây dựng hệ thống giám sát thường xuyên, minh bạch. Mục tiêu đạt 75% hiệu quả kiểm tra, giám sát trong 1 năm. Chủ thể thực hiện: Hiệu trưởng và Ban giám hiệu.

  4. Đảm bảo điều kiện vật chất, tài chính và nhân lực: Phối hợp với các cấp chính quyền, Ban đại diện cha mẹ học sinh và các tổ chức xã hội để huy động nguồn lực, nâng cấp cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ xây dựng văn hóa học đường. Mục tiêu tăng ngân sách hoạt động lên 30% trong 2 năm. Chủ thể thực hiện: Hiệu trưởng và Ban đại diện cha mẹ học sinh.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục: Giúp nâng cao năng lực quản lý xây dựng văn hóa học đường, áp dụng các biện pháp quản lý hiệu quả, từ đó nâng cao chất lượng giáo dục tại các trường tiểu học.

  2. Giáo viên tiểu học: Tham khảo các phương pháp xây dựng môi trường học tập tích cực, phát triển kỹ năng giao tiếp, ứng xử văn hóa và tạo động lực học tập cho học sinh.

  3. Phòng Giáo dục và Đào tạo: Sử dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng chính sách, hướng dẫn và hỗ trợ các trường tiểu học trong việc xây dựng văn hóa học đường theo định hướng trường học hạnh phúc.

  4. Phụ huynh học sinh và cộng đồng: Nâng cao nhận thức về vai trò của gia đình và xã hội trong việc phối hợp xây dựng môi trường học đường lành mạnh, góp phần phát triển toàn diện cho trẻ.

Câu hỏi thường gặp

  1. Văn hóa học đường là gì?
    Văn hóa học đường là hệ thống các giá trị, chuẩn mực, niềm tin và hành vi ứng xử được các thành viên trong nhà trường chấp nhận và thực hiện, tạo nên môi trường học tập tích cực, thân thiện và phát triển toàn diện cho học sinh.

  2. Trường học hạnh phúc có đặc điểm gì?
    Trường học hạnh phúc là môi trường giáo dục chú trọng phát triển toàn diện học sinh về đức, trí, thể, mỹ, tạo không gian học tập an toàn, vui vẻ, sáng tạo và có sự tham gia tích cực của giáo viên, học sinh, phụ huynh và cộng đồng.

  3. Tại sao cần quản lý xây dựng văn hóa học đường?
    Quản lý xây dựng văn hóa học đường giúp đảm bảo các hoạt động giáo dục diễn ra hiệu quả, duy trì môi trường học tập lành mạnh, giảm thiểu các hành vi tiêu cực như bạo lực học đường, đồng thời phát huy năng lực và phẩm chất của học sinh.

  4. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý xây dựng văn hóa học đường là gì?
    Bao gồm các yếu tố khách quan như điều kiện kinh tế - xã hội, chính sách ngành giáo dục và các yếu tố chủ quan như năng lực quản lý, nhận thức của cán bộ giáo viên, sự phối hợp của gia đình và cộng đồng.

  5. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả xây dựng văn hóa học đường?
    Cần tăng cường tuyên truyền, đào tạo nâng cao nhận thức, hoàn thiện kế hoạch và tổ chức hoạt động, nâng cao năng lực quản lý, kiểm tra giám sát, đồng thời đảm bảo đủ nguồn lực vật chất, tài chính và nhân lực cho các hoạt động xây dựng văn hóa học đường.

Kết luận

  • Quản lý xây dựng văn hóa học đường tại Trường Tiểu học Xuân Ninh đã đạt được một số kết quả tích cực nhưng còn nhiều hạn chế cần khắc phục.
  • Nhận thức của cán bộ quản lý, giáo viên cao (khoảng 85%), nhưng sự tham gia của cha mẹ học sinh và cộng đồng cần được nâng cao hơn.
  • Các yếu tố khách quan và chủ quan đều ảnh hưởng đáng kể đến hiệu quả quản lý xây dựng văn hóa học đường.
  • Đề xuất các biện pháp quản lý cụ thể nhằm nâng cao nhận thức, hoàn thiện kế hoạch, tăng cường kiểm tra giám sát và đảm bảo nguồn lực.
  • Tiếp tục triển khai nghiên cứu và áp dụng các biện pháp trong giai đoạn 2023-2025 để xây dựng môi trường học đường hạnh phúc, phát triển toàn diện học sinh.

Call-to-action: Các nhà quản lý giáo dục, hiệu trưởng và giáo viên cần chủ động áp dụng các biện pháp quản lý xây dựng văn hóa học đường theo định hướng trường học hạnh phúc để nâng cao chất lượng giáo dục và phát triển bền vững nhà trường.