Tổng quan nghiên cứu

Trong giai đoạn 2012-2016, huyện Lệ Thủy, tỉnh Quảng Bình đã triển khai nhiều dự án đầu tư xây dựng cơ bản (XDCB) sử dụng nguồn vốn ngân sách nhà nước (NSNN) với quy mô vốn đầu tư ngày càng tăng. Tổng vốn đầu tư XDCB từ NSNN được bố trí cho các dự án trên địa bàn huyện đạt hàng chục tỷ đồng mỗi năm, góp phần quan trọng vào phát triển cơ sở hạ tầng, chuyển dịch cơ cấu kinh tế và nâng cao đời sống nhân dân. Tuy nhiên, công tác quản lý vốn đầu tư xây dựng cơ bản từ NSNN tại huyện vẫn còn nhiều hạn chế như kế hoạch vốn chưa sát thực tế, phân bổ vốn dàn trải, tiến độ giải ngân chậm và công tác quyết toán vốn đầu tư kéo dài. Những tồn tại này ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả sử dụng vốn và tiến độ hoàn thành các công trình, gây lãng phí nguồn lực nhà nước.

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là phân tích thực trạng công tác quản lý vốn đầu tư xây dựng cơ bản từ NSNN tại huyện Lệ Thủy, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện nhằm nâng cao hiệu quả quản lý và sử dụng vốn trong giai đoạn 2018-2020. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các dự án đầu tư xây dựng cơ bản trên địa bàn huyện trong giai đoạn 2012-2016, đồng thời đề xuất định hướng quản lý phù hợp với điều kiện kinh tế - xã hội và đặc thù địa phương. Nghiên cứu có ý nghĩa thiết thực trong việc hỗ trợ chính quyền địa phương nâng cao hiệu quả đầu tư công, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội bền vững.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý vốn đầu tư xây dựng cơ bản từ ngân sách nhà nước, bao gồm:

  • Lý thuyết về vốn đầu tư xây dựng cơ bản (XDCB): Đầu tư XDCB là quá trình bỏ vốn nhằm xây dựng, mở rộng, hiện đại hóa tài sản cố định phục vụ phát triển kinh tế - xã hội. Vốn đầu tư XDCB từ NSNN là nguồn vốn cấp phát trực tiếp, không hoàn lại, có đặc điểm dễ bị thất thoát, lãng phí nên cần quản lý chặt chẽ.

  • Lý thuyết quản lý vốn đầu tư công: Quản lý vốn đầu tư công là quá trình điều chỉnh, kiểm soát việc sử dụng vốn nhằm đảm bảo hiệu quả, chống thất thoát, lãng phí. Quản lý vốn đầu tư XDCB từ NSNN phải tuân thủ quy trình dự án đầu tư, từ lập kế hoạch, thẩm định, đấu thầu, giải ngân đến quyết toán và thanh tra, kiểm tra.

  • Khái niệm và đặc điểm quản lý vốn đầu tư XDCB từ NSNN: Quản lý vốn đầu tư XDCB từ NSNN có đặc thù như quy mô vốn lớn, tính không ổn định, phân cấp quản lý nhiều cấp, người quản lý và người sử dụng vốn có thể tách rời, đòi hỏi quy trình và trách nhiệm rõ ràng.

Các khái niệm chính được sử dụng gồm: vốn đầu tư xây dựng cơ bản, vốn đầu tư từ ngân sách nhà nước, quản lý vốn đầu tư xây dựng cơ bản, kế hoạch vốn đầu tư, thẩm định dự án, đấu thầu, kiểm soát thanh toán, quyết toán vốn đầu tư, thanh tra giám sát.

Phương pháp nghiên cứu

  • Nguồn dữ liệu: Nghiên cứu sử dụng cả số liệu thứ cấp và sơ cấp. Số liệu thứ cấp được thu thập từ các báo cáo tài chính, quyết định của UBND huyện, sở Tài chính tỉnh Quảng Bình và các cơ quan liên quan giai đoạn 2012-2016. Số liệu sơ cấp được thu thập qua khảo sát, phỏng vấn 71 người thuộc các ban quản lý dự án, doanh nghiệp xây dựng và các đơn vị hưởng lợi trên địa bàn huyện.

  • Phương pháp chọn mẫu: Mẫu khảo sát gồm 71 người từ hơn 43 đơn vị cơ sở, được lựa chọn theo phương pháp chọn mẫu phi xác suất nhằm đảm bảo đại diện cho các nhóm đối tượng liên quan đến quản lý và sử dụng vốn đầu tư xây dựng cơ bản.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phương pháp thống kê mô tả (tần suất, giá trị trung bình), kiểm định sự khác biệt trong đánh giá, phương pháp so sánh ý kiến các đối tượng điều tra và phương pháp chuyên gia để thu thập ý kiến các nhà quản lý, chuyên gia trong lĩnh vực đầu tư xây dựng.

  • Timeline nghiên cứu: Phân tích thực trạng giai đoạn 2012-2016, đề xuất giải pháp và định hướng quản lý giai đoạn 2018-2020.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Lập kế hoạch vốn đầu tư còn nhiều hạn chế: Mặc dù công tác lập kế hoạch vốn đầu tư XDCB được huyện quan tâm, nhưng kế hoạch vốn còn dàn trải, chưa sát với thực tế. Ví dụ, dự án mở rộng trụ sở UBND xã Phú Thủy được giao kế hoạch vốn 120 triệu đồng năm 2012 nhưng đến năm 2014 mới khởi công với tổng mức đầu tư điều chỉnh lên 3,478 tỷ đồng, gây lãng phí và kéo dài tiến độ. Số dự án phải điều chỉnh tổng mức đầu tư trong giai đoạn 2012-2016 lên tới 70 dự án, với tổng vốn điều chỉnh tăng thêm khoảng 25 tỷ đồng.

  2. Phân bổ vốn đầu tư chưa tập trung, tiến độ giải ngân chậm: Bình quân vốn bố trí cho mỗi dự án có xu hướng giảm từ 749 triệu đồng năm 2012 xuống còn 572 triệu đồng năm 2016. Nhiều dự án kéo dài thời gian thực hiện, dẫn đến vốn bị ứ đọng ở khối lượng xây dựng dở dang. Ví dụ, dự án sửa chữa cống lấy nước hồ Văn Minh còn thiếu vốn 241 triệu đồng sau nhiều năm đầu tư.

  3. Công tác thẩm định và phê duyệt dự án có chuyển biến tích cực nhưng vẫn còn nhiều dự án phải điều chỉnh: Việc thẩm định dự án được thực hiện theo quy định, tuy nhiên chất lượng hồ sơ thiết kế, dự toán còn hạn chế do năng lực tư vấn chưa cao, dẫn đến sai sót và điều chỉnh dự án nhiều lần.

  4. Đấu thầu và lựa chọn nhà thầu cơ bản tuân thủ quy định pháp luật: Công tác đấu thầu đã tạo được sự cạnh tranh, nâng cao trách nhiệm nhà thầu, hạn chế phát sinh chủ quan. Từ năm 2014, việc lựa chọn nhà thầu áp dụng Luật Đấu thầu mới, góp phần minh bạch và hiệu quả hơn trong quản lý vốn đầu tư.

Thảo luận kết quả

Các kết quả trên phản ánh thực trạng quản lý vốn đầu tư xây dựng cơ bản từ NSNN tại huyện Lệ Thủy còn nhiều bất cập, chủ yếu do nguồn lực hạn chế, năng lực quản lý và chuyên môn của cán bộ còn yếu, quy trình lập kế hoạch và thẩm định dự án chưa chặt chẽ. So với các địa phương như Phú Thọ, Đồng Hới, Vĩnh Linh, huyện Lệ Thủy còn nhiều điểm cần cải thiện trong việc tập trung vốn, đẩy nhanh tiến độ giải ngân và nâng cao chất lượng thẩm định dự án.

Việc kéo dài thời gian thực hiện dự án không chỉ làm tăng chi phí do trượt giá vật liệu mà còn làm giảm hiệu quả sử dụng vốn, gây lãng phí nguồn lực xã hội. Các biểu đồ thể hiện tiến độ giải ngân vốn theo năm và tỷ lệ dự án phải điều chỉnh tổng mức đầu tư sẽ minh họa rõ nét các tồn tại này. Đồng thời, bảng so sánh tỷ lệ vốn đầu tư phân bổ theo lĩnh vực cho thấy ưu tiên đầu tư cho nông nghiệp, thủy lợi và giáo dục, y tế, phù hợp với định hướng phát triển kinh tế - xã hội của huyện.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện công tác lập kế hoạch vốn đầu tư xây dựng cơ bản: Cần xây dựng kế hoạch vốn sát với nhu cầu thực tế, ưu tiên các dự án trọng điểm, tránh dàn trải vốn. Thời gian: ngay trong năm 2018-2019. Chủ thể thực hiện: UBND huyện phối hợp với các phòng ban liên quan.

  2. Nâng cao chất lượng thẩm định và phê duyệt dự án đầu tư: Tăng cường đào tạo, nâng cao năng lực chuyên môn cho cán bộ thẩm định; áp dụng các tiêu chí đánh giá hiệu quả kinh tế - xã hội khách quan. Thời gian: 2018-2020. Chủ thể: Phòng Tài chính - Kế hoạch, Ban quản lý dự án.

  3. Tăng cường quản lý lựa chọn nhà thầu và kiểm soát thanh toán vốn đầu tư: Áp dụng nghiêm túc Luật Đấu thầu, minh bạch quy trình lựa chọn nhà thầu; kiểm soát chặt chẽ hồ sơ thanh toán, tránh thất thoát. Thời gian: liên tục. Chủ thể: Ban quản lý dự án, Kho bạc Nhà nước.

  4. Đẩy nhanh công tác quyết toán vốn đầu tư dự án hoàn thành: Xây dựng quy trình quyết toán rõ ràng, gắn trách nhiệm người đứng đầu; tăng cường thanh tra, giám sát việc sử dụng vốn. Thời gian: 2018-2020. Chủ thể: UBND huyện, các cơ quan thanh tra.

  5. Nâng cao trình độ cán bộ quản lý dự án đầu tư xây dựng cơ bản: Tổ chức đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ quản lý đầu tư công. Thời gian: 2018-2020. Chủ thể: UBND huyện, các cơ quan đào tạo.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý nhà nước cấp huyện, xã: Nghiên cứu giúp nâng cao năng lực lập kế hoạch, thẩm định dự án và quản lý vốn đầu tư xây dựng cơ bản, từ đó nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách địa phương.

  2. Ban quản lý dự án và các đơn vị thi công xây dựng: Hiểu rõ quy trình quản lý vốn đầu tư, các yêu cầu pháp lý và kỹ thuật trong đấu thầu, thanh toán, quyết toán để thực hiện dự án đúng tiến độ, chất lượng.

  3. Các nhà nghiên cứu, sinh viên chuyên ngành quản lý kinh tế, quản lý đầu tư công: Tài liệu tham khảo thực tiễn về quản lý vốn đầu tư xây dựng cơ bản tại địa phương, phương pháp nghiên cứu và đề xuất giải pháp quản lý.

  4. Các cơ quan thanh tra, kiểm toán, kiểm soát tài chính công: Cung cấp cơ sở dữ liệu và phân tích thực trạng để xây dựng các chương trình kiểm tra, giám sát hiệu quả và minh bạch trong quản lý vốn đầu tư công.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý vốn đầu tư xây dựng cơ bản từ ngân sách nhà nước là gì?
    Quản lý vốn đầu tư XDCB từ NSNN là quá trình điều chỉnh, kiểm soát việc sử dụng vốn nhằm đảm bảo vốn được sử dụng hiệu quả, đúng mục đích, chống thất thoát lãng phí trong các dự án xây dựng cơ bản do Nhà nước đầu tư.

  2. Những khó khăn chính trong quản lý vốn đầu tư XDCB tại huyện Lệ Thủy là gì?
    Khó khăn gồm kế hoạch vốn chưa sát thực tế, phân bổ vốn dàn trải, tiến độ giải ngân chậm, công tác thẩm định dự án còn hạn chế, năng lực cán bộ quản lý chưa cao và quy trình quyết toán kéo dài.

  3. Tại sao việc điều chỉnh tổng mức đầu tư dự án lại phổ biến?
    Do biến động giá vật liệu xây dựng, sai sót trong khảo sát, thiết kế, dự toán và năng lực tư vấn còn yếu, dẫn đến dự án phải điều chỉnh tổng mức đầu tư nhiều lần, ảnh hưởng tiến độ và hiệu quả vốn.

  4. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả quản lý vốn đầu tư XDCB?
    Cần hoàn thiện lập kế hoạch vốn, nâng cao chất lượng thẩm định dự án, minh bạch đấu thầu, kiểm soát thanh toán chặt chẽ, đẩy nhanh quyết toán và đào tạo nâng cao năng lực cán bộ quản lý.

  5. Vai trò của vốn đầu tư XDCB từ NSNN trong phát triển kinh tế - xã hội địa phương?
    Vốn đầu tư XDCB từ NSNN là công cụ quan trọng để xây dựng cơ sở hạ tầng, thúc đẩy phát triển kinh tế, cải thiện đời sống nhân dân, tạo điều kiện thu hút đầu tư xã hội và phát triển bền vững.

Kết luận

  • Quản lý vốn đầu tư xây dựng cơ bản từ ngân sách nhà nước tại huyện Lệ Thủy đã đạt được những kết quả nhất định, góp phần phát triển cơ sở hạ tầng và kinh tế - xã hội địa phương trong giai đoạn 2012-2016.
  • Tuy nhiên, còn tồn tại nhiều hạn chế như kế hoạch vốn chưa sát thực tế, phân bổ vốn dàn trải, tiến độ giải ngân chậm và công tác quyết toán kéo dài, ảnh hưởng đến hiệu quả sử dụng vốn.
  • Nguyên nhân chủ yếu do năng lực quản lý, trình độ chuyên môn cán bộ còn hạn chế, quy trình thẩm định và quản lý dự án chưa chặt chẽ, nguồn lực tài chính hạn chế.
  • Đề xuất các giải pháp đồng bộ gồm hoàn thiện lập kế hoạch vốn, nâng cao chất lượng thẩm định, tăng cường quản lý đấu thầu, kiểm soát thanh toán và đẩy nhanh quyết toán dự án.
  • Các bước tiếp theo cần tập trung triển khai các giải pháp đề xuất trong giai đoạn 2018-2020, đồng thời nâng cao năng lực cán bộ quản lý để đảm bảo hiệu quả đầu tư công, góp phần phát triển bền vững huyện Lệ Thủy.

Hành động ngay hôm nay để nâng cao hiệu quả quản lý vốn đầu tư xây dựng cơ bản tại địa phương, góp phần phát triển kinh tế - xã hội bền vững!