I. Tổng quan công tác quản lý thu ngân sách huyện Lang Chánh
Công tác quản lý thu ngân sách nhà nước trên địa bàn huyện Lang Chánh, tỉnh Thanh Hóa giai đoạn 2013 - 2016 đã đạt được những kết quả đáng ghi nhận, góp phần quan trọng vào việc đảm bảo nguồn lực tài chính cho các nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội Lang Chánh. Việc quản lý và khai thác các nguồn thu ngân sách được chú trọng, đặc biệt là các khoản thu nội địa, đã tạo tiền đề vững chắc cho sự ổn định và phát triển của địa phương. Trong bối cảnh kinh tế còn nhiều khó khăn, huyện Lang Chánh đã nỗ lực thực hiện các chức năng, nhiệm vụ được giao, từng bước cải cách thủ tục hành chính và áp dụng công nghệ thông tin vào quy trình quản lý thuế. UBND huyện Lang Chánh cùng với Chi cục Thuế huyện Lang Chánh đã phối hợp chặt chẽ, ban hành các chỉ thị về chống thất thu, tăng thu cho ngân sách. Nhờ đó, số thu qua các năm luôn đạt và vượt dự toán thu ngân sách được giao, thể hiện sự quyết tâm của cả hệ thống chính trị trong việc củng cố quản lý tài chính công và đảm bảo cân đối ngân sách một cách bền vững. Những thành tựu này không chỉ phản ánh hiệu quả của công tác điều hành mà còn là minh chứng cho sự đồng thuận của người dân và doanh nghiệp trong việc thực hiện nghĩa vụ với nhà nước.
1.1. Bối cảnh kinh tế xã hội tác động đến nguồn thu ngân sách
Huyện Lang Chánh là một huyện miền núi cao phía Tây của tỉnh Thanh Hóa, với nền kinh tế chủ yếu dựa vào nông, lâm nghiệp. Giai đoạn 2013-2016, kinh tế huyện Lang Chánh có những bước chuyển dịch tích cực nhưng còn chậm. Tổng giá trị sản xuất năm 2016 đạt 2.500 triệu đồng, tăng 19,9% so với cùng kỳ, tuy nhiên tỷ trọng nông, lâm nghiệp vẫn chiếm hơn 51%. Cơ sở hạ tầng kỹ thuật và xã hội dù được quan tâm đầu tư nhưng chưa đồng bộ, gây khó khăn trong việc thu hút đầu tư và phát triển các ngành có giá trị gia tăng cao. Những đặc điểm này ảnh hưởng trực tiếp đến cơ cấu nguồn thu, trong đó các khoản thu từ sản xuất kinh doanh, dịch vụ còn hạn chế. Mặc dù vậy, huyện đã nỗ lực triển khai các chương trình mục tiêu quốc gia như 30a, 135, và xây dựng nông thôn mới, góp phần cải thiện đời sống người dân, từng bước tạo ra các nguồn thu ngân sách mới và ổn định hơn. Sự phát triển này là nhân tố nền tảng quyết định đến khả năng hoàn thành nhiệm vụ thu ngân sách của địa phương.
1.2. Đánh giá kết quả thu ngân sách nhà nước giai đoạn 2013 2016
Trong giai đoạn 2013-2016, kết quả thu ngân sách nhà nước trên địa bàn huyện Lang Chánh luôn đạt mức cao. Dựa trên cơ sở dự toán thu ngân sách được giao hàng năm, Chi cục Thuế huyện Lang Chánh đã phối hợp chặt chẽ với Phòng Tài chính - Kế hoạch để tham mưu cho UBND huyện phân bổ chỉ tiêu và chỉ đạo quyết liệt. Kết quả là, công tác thu ngân sách luôn hoàn thành và vượt mức kế hoạch, góp phần tích cực vào việc củng cố nguồn lực tài chính của huyện. Sự tiến bộ này thể hiện rõ qua việc quản lý tốt các khoản thuế, phí và lệ phí, đặc biệt là trong lĩnh vực thuế công thương nghiệp và dịch vụ ngoài quốc doanh. Nỗ lực này không chỉ giúp đảm bảo chi tiêu cho các hoạt động thường xuyên mà còn dành một phần nguồn lực cho đầu tư phát triển, thực hiện các mục tiêu mà Nghị quyết HĐND huyện đã đề ra, đảm bảo sự ổn định và phát triển bền vững cho địa phương.
II. Thách thức chính trong quản lý thu ngân sách ở Lang Chánh
Bên cạnh những kết quả tích cực, công tác quản lý thu ngân sách huyện Lang Chánh vẫn đối mặt với nhiều thách thức và hạn chế cần được khắc phục. Thực trạng cho thấy vẫn còn tình trạng bỏ lọt nguồn thu, đặc biệt là đối với các hoạt động kinh doanh nhỏ lẻ, vãng lai. Ý thức tuân thủ pháp luật của một bộ phận doanh nghiệp và hộ kinh doanh chưa cao, vẫn còn hiện tượng lợi dụng sơ hở để trốn tránh nghĩa vụ nộp ngân sách. Các nhân tố ảnh hưởng đến công tác quản lý thu bao gồm cả chủ quan và khách quan. Về chủ quan, năng lực của một bộ phận cán bộ còn hạn chế, công tác phối hợp giữa các cơ quan liên quan đôi khi chưa đồng bộ. Về khách quan, cơ chế chính sách còn những điểm chưa phù hợp, cùng với đó là những khó khăn cố hữu của một huyện miền núi. Việc nhận diện và phân tích rõ những thách thức này là cơ sở quan trọng để đề ra các giải pháp tăng cường quản lý thu và chống thất thu thuế một cách hiệu quả trong thời gian tới.
2.1. Hạn chế về bộ máy tổ chức và năng lực cán bộ quản lý thu
Chất lượng nguồn nhân lực là yếu tố quyết định đến hiệu quả của công tác quản lý. Tại Lang Chánh, đội ngũ cán bộ làm công tác thu ngân sách tuy có nhiều cố gắng nhưng vẫn còn những hạn chế nhất định về năng lực chuyên môn và kỹ năng. Theo khảo sát, một số cán bộ chưa cập nhật kịp thời các thay đổi trong chính sách thuế, dẫn đến việc hướng dẫn và xử lý các tình huống phát sinh còn lúng túng. Bên cạnh đó, bộ máy tổ chức quản lý thu ngân sách cần được kiện toàn hơn nữa để đảm bảo sự phối hợp nhịp nhàng giữa các bộ phận, từ khâu lập dự toán, chấp hành đến quyết toán. Việc nâng cao năng lực cho đội ngũ cán bộ thông qua đào tạo, bồi dưỡng nghiệp vụ là một yêu cầu cấp thiết để đáp ứng yêu cầu quản lý trong tình hình mới, đặc biệt là trong bối cảnh cần đẩy mạnh cải cách hành chính thuế.
2.2. Khó khăn từ cơ chế chính sách và ý thức người nộp thuế
Hệ thống cơ chế chính sách về thuế, phí và lệ phí đôi khi còn phức tạp, chưa thực sự phù hợp với đặc thù của một huyện miền núi, gây khó khăn cho cả cơ quan quản lý và người nộp thuế. Một số quy định còn chồng chéo, tạo kẽ hở cho các hành vi trốn thuế, gian lận thuế. Một thách thức lớn khác đến từ ý thức chấp hành của một bộ phận không nhỏ các doanh nghiệp và hộ kinh doanh. Tình trạng chây ỳ, nợ đọng thuế vẫn còn tồn tại, gây khó khăn cho việc hoàn thành chỉ tiêu thu và ảnh hưởng đến tính công bằng trong thực thi pháp luật. Do đó, việc hoàn thiện chính sách và tăng cường các biện pháp tuyên truyền, giáo dục để nâng cao ý thức tự giác của người nộp thuế là nhiệm vụ trọng tâm trong công tác chống thất thu thuế.
III. Cách hoàn thiện chính sách cải cách hành chính thuế
Để nâng cao hiệu quả quản lý thu ngân sách huyện Lang Chánh, việc hoàn thiện cơ chế chính sách và đẩy mạnh cải cách hành chính là giải pháp mang tính nền tảng. Cần rà soát, kiến nghị sửa đổi các chính sách thu sao cho phù hợp với thực tiễn của địa phương, vừa đảm bảo nguồn thu cho nhà nước, vừa khuyến khích sản xuất kinh doanh phát triển. Trọng tâm của giải pháp này là đơn giản hóa các thủ tục hành chính thuế, tạo điều kiện thuận lợi nhất cho người nộp thuế. Việc ứng dụng công nghệ thông tin, hiện đại hóa quy trình quản lý từ khâu kê khai, nộp thuế đến hoàn thuế sẽ giúp tăng tính minh bạch ngân sách, giảm thiểu thời gian và chi phí tuân thủ cho doanh nghiệp. Một hệ thống chính sách rõ ràng, minh bạch và một quy trình hành chính tinh gọn, hiệu quả sẽ là đòn bẩy quan trọng để khai thác tối đa các nguồn thu ngân sách và xây dựng một môi trường kinh doanh lành mạnh, công bằng.
3.1. Rà soát và kiến nghị điều chỉnh chính sách thu phù hợp thực tế
Cần có sự rà soát toàn diện các chính sách về thuế, phí và lệ phí đang áp dụng trên địa bàn. UBND huyện Lang Chánh cần chỉ đạo các phòng ban chuyên môn, đặc biệt là Phòng Tài chính - Kế hoạch và Chi cục Thuế, tiến hành đánh giá tác động của các chính sách hiện hành đến hoạt động sản xuất kinh doanh và nguồn thu. Từ đó, tổng hợp các vướng mắc, bất cập để kiến nghị lên cấp có thẩm quyền xem xét, điều chỉnh. Việc xây dựng các chính sách đặc thù, ví dụ như ưu đãi đối với các dự án đầu tư vào lĩnh vực thế mạnh của huyện, sẽ góp phần nuôi dưỡng nguồn thu bền vững. Đồng thời, cần đảm bảo các chính sách được ban hành phải nhất quán, dễ hiểu, tạo sự ổn định và tin tưởng cho các nhà đầu tư và người dân.
3.2. Đẩy mạnh cải cách hành chính thuế hiện đại hóa quản lý
Công tác cải cách hành chính thuế phải được xem là nhiệm vụ đột phá. Cần tiếp tục đơn giản hóa thủ tục, rút ngắn thời gian xử lý hồ sơ, công khai, minh bạch mọi quy trình. Đẩy mạnh việc triển khai nộp thuế điện tử, hóa đơn điện tử cho 100% doanh nghiệp trên địa bàn. Việc ứng dụng công nghệ thông tin không chỉ giúp cơ quan thuế quản lý hiệu quả hơn, giảm thiểu sai sót mà còn tạo điều kiện tối đa cho người nộp thuế. Xây dựng một cơ sở dữ liệu đầy đủ về người nộp thuế sẽ là công cụ đắc lực trong việc phân tích, dự báo nguồn thu và phát hiện các rủi ro về thuế, từ đó nâng cao hiệu quả công tác tăng cường quản lý thu và thanh tra, kiểm tra.
IV. Bí quyết nuôi dưỡng nguồn thu và chống thất thu thuế hiệu quả
Giải pháp then chốt để đảm bảo sự ổn định và tăng trưởng của thu ngân sách nhà nước là phải thực hiện song song hai nhiệm vụ: tích cực nuôi dưỡng nguồn thu bền vững và quyết liệt chống thất thu thuế. Nuôi dưỡng nguồn thu đòi hỏi phải có một chiến lược dài hạn, tập trung vào việc cải thiện môi trường đầu tư, kinh doanh, hỗ trợ các doanh nghiệp và hộ sản xuất phát triển. Khi kinh tế địa phương phát triển, “chiếc bánh” GDP lớn hơn, nguồn thu cho ngân sách sẽ tự khắc tăng lên một cách bền vững. Bên cạnh đó, công tác chống thất thu phải được tiến hành thường xuyên, liên tục. Cần tăng cường sự phối hợp giữa các ngành, đẩy mạnh thanh tra, kiểm tra, đặc biệt là ở những lĩnh vực có rủi ro cao như xây dựng cơ bản, kinh doanh thương mại, dịch vụ. Xử lý nghiêm các hành vi vi phạm pháp luật về thuế để tạo sự răn đe và đảm bảo môi trường cạnh tranh công bằng.
4.1. Giải pháp khai thác và nuôi dưỡng các nguồn thu tiềm năng
Để có nguồn thu ổn định, cần tập trung vào việc khai thác các thế mạnh của địa phương như kinh tế đồi rừng, du lịch sinh thái (khu du lịch thác Ma Hao) và phát triển các sản phẩm nông nghiệp đặc trưng. Huyện cần có chính sách khuyến khích, tạo điều kiện thuận lợi để thu hút đầu tư, hỗ trợ các doanh nghiệp, hợp tác xã và hộ kinh doanh mở rộng quy mô sản xuất. Đặc biệt, cần quản lý chặt chẽ và hiệu quả các khoản thu từ đất, tiền cấp quyền khai thác tài nguyên. Một kế hoạch tài chính dài hạn, tập trung vào việc bồi dưỡng các nguồn thu có tiềm năng tăng trưởng cao sẽ giúp huyện Lang Chánh chủ động hơn trong việc cân đối ngân sách và giảm sự phụ thuộc vào các nguồn bổ sung từ cấp trên.
4.2. Tăng cường thanh tra kiểm tra để chống gian lận nợ đọng thuế
Công tác thanh tra, kiểm tra là công cụ sắc bén để chống thất thu thuế. Chi cục Thuế huyện Lang Chánh cần xây dựng kế hoạch thanh tra, kiểm tra hàng năm dựa trên phân tích rủi ro, tập trung vào các doanh nghiệp có dấu hiệu vi phạm, các ngành nghề, lĩnh vực có tiềm ẩn thất thu lớn. Tăng cường kiểm tra đột xuất, đối chiếu chéo thông tin giữa cơ quan thuế với các cơ quan quản lý khác như tài nguyên môi trường, kế hoạch đầu tư. Đồng thời, phải quyết liệt trong việc thu hồi nợ đọng thuế. Áp dụng các biện pháp cưỡng chế theo đúng quy định của pháp luật đối với các trường hợp cố tình chây ỳ. Việc xử lý nghiêm minh, công bằng sẽ góp phần nâng cao tính tuân thủ pháp luật của người nộp thuế và đảm bảo nguồn thu được nộp kịp thời vào ngân sách nhà nước.
