Tổng quan nghiên cứu

Quản lý tài sản công (TSC) là một trong những nhiệm vụ trọng yếu của các đơn vị sự nghiệp công lập, đặc biệt trong bối cảnh đổi mới cơ chế tự chủ đại học. Tại Trường Đại học Y Hà Nội, với quy mô tài sản công khoảng 4 nghìn tỷ đồng tính đến năm 2020, trong đó quyền sử dụng đất chiếm tới 84,51%, công tác quản lý tài sản công đóng vai trò then chốt trong việc đảm bảo hiệu quả sử dụng nguồn lực, phục vụ đào tạo, nghiên cứu khoa học và chăm sóc sức khỏe nhân dân. Tuy nhiên, thực trạng quản lý tài sản công tại trường còn tồn tại nhiều hạn chế như việc chiếm dụng đất, sử dụng tài sản chưa đúng mục đích, thiếu cơ sở khoa học trong quản lý trụ sở làm việc và trang thiết bị y tế.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm phân tích thực trạng công tác quản lý tài sản công tại Trường Đại học Y Hà Nội trong giai đoạn 2016-2020, từ đó đề xuất các giải pháp tăng cường hiệu quả quản lý tài sản công giai đoạn 2021-2025. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các loại tài sản công chủ yếu gồm tài sản là nhà, quyền sử dụng đất, phương tiện vận tải và tài sản có nguyên giá từ 500 triệu đồng trở lên. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả sử dụng tài sản công, góp phần phát triển bền vững Trường Đại học Y Hà Nội, đồng thời làm cơ sở tham khảo cho các đơn vị sự nghiệp công lập khác trong lĩnh vực y tế và giáo dục.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết quản lý tài sản công trong đơn vị sự nghiệp công lập, bao gồm:

  • Lý thuyết quản lý tài sản công: Tài sản công là tài sản thuộc sở hữu toàn dân do Nhà nước đại diện quản lý, bao gồm tài sản phục vụ hoạt động quản lý, cung cấp dịch vụ công, bảo đảm quốc phòng, an ninh và các tài sản kết cấu hạ tầng phục vụ lợi ích quốc gia. Quản lý tài sản công nhằm đảm bảo tiết kiệm, chống lãng phí, sử dụng đúng mục đích và hiệu quả theo quy định pháp luật.

  • Mô hình quản lý tài sản công theo chu trình: Quản lý tài sản công được thực hiện qua ba giai đoạn chính gồm quá trình hình thành tài sản (đầu tư, mua sắm, bàn giao), quá trình khai thác, sử dụng (bảo dưỡng, kiểm kê, giám sát) và quá trình kết thúc sử dụng (thanh lý, điều chuyển).

  • Khái niệm đơn vị sự nghiệp công lập: Là tổ chức do cơ quan nhà nước thành lập, có tư cách pháp nhân, cung cấp dịch vụ công, hoạt động theo cơ chế tự chủ tài chính hoặc chưa tự chủ, chịu sự quản lý của Nhà nước về tài sản công.

Các khái niệm chính bao gồm: tài sản công, đơn vị sự nghiệp công lập, quản lý tài sản công, chu trình quản lý tài sản, hiệu quả sử dụng tài sản.

Phương pháp nghiên cứu

  • Nguồn dữ liệu: Nghiên cứu sử dụng dữ liệu thứ cấp thu thập từ các văn bản pháp luật như Luật Quản lý, sử dụng tài sản công số 15/2017/QH14, Nghị định 167/2017/NĐ-CP, các quyết định, thông tư hướng dẫn của Bộ Tài chính, Bộ Y tế; báo cáo tài chính, báo cáo quản lý tài sản của Trường Đại học Y Hà Nội giai đoạn 2016-2020; tài liệu tham khảo từ các trường đại học y dược khác và ý kiến chuyên gia.

  • Phương pháp phân tích: Phân tích định tính và định lượng dựa trên số liệu tài chính, cơ cấu tài sản, báo cáo kiểm kê; so sánh thực trạng quản lý tài sản công tại Trường Đại học Y Hà Nội với các trường đại học y dược khác; áp dụng phương pháp chuyên gia để đánh giá các yếu tố ảnh hưởng và đề xuất giải pháp.

  • Cỡ mẫu và chọn mẫu: Dữ liệu tập trung vào toàn bộ tài sản công của Trường Đại học Y Hà Nội trong giai đoạn 2016-2020, không giới hạn mẫu nhỏ nhằm đảm bảo tính toàn diện và chính xác.

  • Timeline nghiên cứu: Thu thập và phân tích dữ liệu từ năm 2016 đến 2020, đề xuất giải pháp cho giai đoạn 2021-2025.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Quy mô và cơ cấu tài sản công: Tổng giá trị tài sản công của Trường Đại học Y Hà Nội khoảng 4 nghìn tỷ đồng năm 2020, trong đó quyền sử dụng đất chiếm 3.571 tỷ đồng, tương đương 84,51%. Tài sản cố định hữu hình chiếm 15,49%, khoảng 621 tỷ đồng, bao gồm nhà cửa, vật kiến trúc, trang thiết bị y tế và phương tiện vận tải.

  2. Đầu tư cơ sở vật chất và trang thiết bị: Giai đoạn 2016-2020, giá trị đầu tư cơ sở vật chất tăng mạnh, ví dụ năm 2017 tăng hơn 50% so với năm 2016, đạt 30.513 triệu đồng. Trang thiết bị chuyên dụng có giá trị từ 500 triệu đồng trở lên chiếm tỷ trọng 27-36% trong tổng tài sản cố định, phục vụ giảng dạy và nghiên cứu khoa học.

  3. Thực trạng quản lý tài sản công: Công tác quản lý tài sản công tại Trường còn nhiều tồn tại như việc chiếm dụng đất trái phép khoảng gần 10.000 m² tại cơ sở số 1 Tôn Thất Tùng, chưa cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất cho nhiều cơ sở làm việc, sử dụng đất chưa hiệu quả, một số tài sản bị mượn hoặc chiếm dụng không đúng quy định.

  4. Năng lực quản lý và tổ chức bộ máy: Phòng Quản trị và Vật tư - Trang thiết bị và Phòng Tài chính Kế toán là hai đơn vị chủ trì quản lý tài sản công với đội ngũ cán bộ có trình độ chuyên môn cao, gồm 1 tiến sĩ, 4 thạc sĩ và nhiều cử nhân, kỹ sư có kinh nghiệm từ 3 đến 15 năm. Tuy nhiên, việc phối hợp giữa các phòng ban trong quản lý tài sản còn chưa đồng bộ, dẫn đến hiệu quả quản lý chưa tối ưu.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các tồn tại trong quản lý tài sản công tại Trường Đại học Y Hà Nội xuất phát từ nhiều yếu tố khách quan và chủ quan. Về khách quan, sự phức tạp trong quản lý nhiều cơ sở làm việc phân tán, sự thay đổi chính sách pháp luật và cơ chế tự chủ đại học tạo ra thách thức trong việc cập nhật và thực thi các quy định. Về chủ quan, việc thiếu hệ thống thông tin quản lý tài sản đồng bộ, chưa có quy trình kiểm soát chặt chẽ, cùng với việc chưa cụ thể hóa các tiêu chuẩn, định mức sử dụng tài sản dẫn đến tình trạng sử dụng không hiệu quả, chiếm dụng đất và tài sản.

So sánh với các trường đại học y dược khác như Trường Đại học Y Dược Thái Nguyên và Thái Bình, Trường Đại học Y Hà Nội còn hạn chế trong việc xây dựng quy trình quản lý tài sản công chặt chẽ và hệ thống báo cáo minh bạch. Các trường này đã áp dụng phần mềm kế toán quản lý tài sản, quy định rõ ràng về định mức sử dụng và có cơ chế điều chuyển tài sản hiệu quả, góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng tài sản công.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cơ cấu tài sản công theo loại, bảng tổng hợp số liệu đầu tư cơ sở vật chất và trang thiết bị qua các năm, cũng như bảng thống kê diện tích đất bị chiếm dụng và tình trạng cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất tại các cơ sở làm việc.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Xây dựng và hoàn thiện hệ thống quản lý tài sản công đồng bộ: Áp dụng phần mềm quản lý tài sản hiện đại, tích hợp dữ liệu từ các phòng ban liên quan để theo dõi, kiểm kê, bảo dưỡng và điều chuyển tài sản kịp thời. Mục tiêu nâng cao độ chính xác và minh bạch trong quản lý tài sản, hoàn thành trong giai đoạn 2021-2023, do Ban Giám hiệu và Phòng Quản trị và Vật tư chủ trì.

  2. Củng cố pháp lý và quy trình quản lý tài sản công: Rà soát, cập nhật và ban hành các quy định, tiêu chuẩn, định mức sử dụng tài sản phù hợp với đặc thù của Trường Đại học Y Hà Nội, đảm bảo tuân thủ Luật Quản lý, sử dụng tài sản công và các văn bản hướng dẫn. Thời gian thực hiện 2021-2022, do Phòng Tổ chức cán bộ phối hợp với Phòng Quản trị và Vật tư thực hiện.

  3. Giải quyết dứt điểm tình trạng chiếm dụng đất và tài sản: Phối hợp với các cơ quan chức năng để xử lý các trường hợp chiếm dụng đất trái phép, hoàn thiện thủ tục cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất cho các cơ sở làm việc, bảo vệ quyền lợi hợp pháp của Nhà trường. Thời gian ưu tiên 2021-2023, do Ban Giám hiệu và Phòng Hành chính chủ trì.

  4. Nâng cao năng lực và trách nhiệm của đội ngũ quản lý tài sản: Tổ chức đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ quản lý tài sản công cho cán bộ quản lý, tăng cường ý thức trách nhiệm và kỹ năng ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý. Kế hoạch thực hiện từ 2021-2025, do Phòng Tổ chức cán bộ phối hợp với các đơn vị liên quan đảm nhiệm.

  5. Tăng cường kiểm tra, giám sát và báo cáo công khai tài sản công: Thiết lập cơ chế kiểm tra định kỳ và đột xuất, công khai kết quả quản lý tài sản công để nâng cao tính minh bạch và trách nhiệm giải trình. Thực hiện liên tục từ 2021, do Phòng Thanh tra - Pháp chế phối hợp với Phòng Quản trị và Vật tư thực hiện.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban Giám hiệu và lãnh đạo các trường đại học y dược: Nhận diện các vấn đề quản lý tài sản công, tham khảo các giải pháp nâng cao hiệu quả sử dụng tài sản trong bối cảnh tự chủ đại học.

  2. Phòng Quản trị và Vật tư, Phòng Tài chính Kế toán các đơn vị sự nghiệp công lập: Áp dụng các phương pháp quản lý tài sản công đồng bộ, xây dựng quy trình kiểm kê, bảo dưỡng và thanh lý tài sản hiệu quả.

  3. Cán bộ quản lý tài sản công và chuyên gia tư vấn quản lý tài sản: Nắm bắt các khung lý thuyết, mô hình quản lý tài sản công, đồng thời tham khảo kinh nghiệm thực tiễn và các đề xuất giải pháp cụ thể.

  4. Các cơ quan quản lý nhà nước về tài sản công và chính sách tài chính công: Sử dụng kết quả nghiên cứu để hoàn thiện chính sách, quy định quản lý tài sản công phù hợp với thực tiễn các đơn vị sự nghiệp công lập.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tài sản công là gì và tại sao phải quản lý chặt chẽ?
    Tài sản công là tài sản thuộc sở hữu toàn dân do Nhà nước đại diện quản lý, bao gồm đất đai, nhà cửa, thiết bị phục vụ hoạt động công. Quản lý chặt chẽ nhằm đảm bảo sử dụng tiết kiệm, hiệu quả, tránh thất thoát, lãng phí và phục vụ tốt các nhiệm vụ công.

  2. Phân biệt đơn vị sự nghiệp công lập và cơ quan hành chính nhà nước như thế nào?
    Đơn vị sự nghiệp công lập cung cấp dịch vụ công, có thể tự chủ tài chính hoặc chưa, trong khi cơ quan hành chính thực hiện chức năng quản lý nhà nước và được cấp 100% kinh phí hoạt động.

  3. Những khó khăn chính trong quản lý tài sản công tại Trường Đại học Y Hà Nội là gì?
    Bao gồm việc chiếm dụng đất trái phép, chưa hoàn thiện thủ tục pháp lý về quyền sử dụng đất, thiếu hệ thống quản lý tài sản đồng bộ, và chưa có quy trình kiểm soát, bảo dưỡng tài sản hiệu quả.

  4. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả quản lý tài sản công trong các đơn vị sự nghiệp công lập?
    Cần xây dựng hệ thống quản lý tài sản đồng bộ, hoàn thiện quy trình, đào tạo cán bộ quản lý, tăng cường kiểm tra giám sát và công khai minh bạch thông tin tài sản.

  5. Tại sao việc cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất lại quan trọng đối với đơn vị sự nghiệp công lập?
    Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất là cơ sở pháp lý để đơn vị quản lý, sử dụng, bảo vệ tài sản đất đai, tránh tranh chấp, chiếm dụng trái phép và tạo điều kiện thuận lợi cho đầu tư, phát triển cơ sở vật chất.

Kết luận

  • Luận văn đã hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý tài sản công trong đơn vị sự nghiệp công lập, đặc biệt tại Trường Đại học Y Hà Nội.
  • Phân tích thực trạng cho thấy quy mô tài sản công lớn, nhưng còn nhiều tồn tại như chiếm dụng đất, thiếu minh bạch và hiệu quả quản lý chưa cao.
  • Đề xuất các giải pháp đồng bộ về hoàn thiện hệ thống quản lý, củng cố pháp lý, nâng cao năng lực cán bộ và tăng cường kiểm tra giám sát.
  • Nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn quan trọng, góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng tài sản công, phục vụ phát triển bền vững Trường Đại học Y Hà Nội trong giai đoạn 2021-2025.
  • Khuyến nghị các đơn vị sự nghiệp công lập và cơ quan quản lý nhà nước tham khảo để hoàn thiện công tác quản lý tài sản công, hướng tới phát triển hiệu quả và bền vững.

Hành động tiếp theo: Ban Giám hiệu Trường Đại học Y Hà Nội và các phòng ban liên quan cần triển khai ngay các giải pháp đề xuất, đồng thời xây dựng kế hoạch đào tạo và nâng cấp hệ thống quản lý tài sản công trong năm 2024.