Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh hệ thống y tế Việt Nam không ngừng phát triển, quản lý thu chi tài chính tại các đơn vị sự nghiệp y tế công lập đóng vai trò then chốt trong việc nâng cao hiệu quả hoạt động và chất lượng dịch vụ y tế. Trung tâm Y tế thành phố Thái Nguyên, với quy mô 115 giường bệnh và chức năng cung cấp dịch vụ khám chữa bệnh nội ngoại trú, đã trải qua nhiều giai đoạn phát triển từ năm 1991 đến nay. Tuy nhiên, hoạt động quản lý thu chi tài chính tại đây vẫn còn tồn tại nhiều hạn chế như lập dự toán chưa sát thực tế, chi vượt dự toán, nguồn thu chủ yếu dựa vào ngân sách nhà nước và công tác thanh tra, kiểm tra chưa thường xuyên.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm phân tích thực trạng quản lý thu chi tài chính tại Trung tâm Y tế thành phố Thái Nguyên trong giai đoạn 2017-2019, đánh giá các yếu tố ảnh hưởng và đề xuất giải pháp hoàn thiện nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn lực tài chính, đáp ứng tốt hơn nhu cầu khám chữa bệnh của người dân. Phạm vi nghiên cứu tập trung tại Trung tâm Y tế thành phố Thái Nguyên, với số liệu thu thập từ báo cáo tài chính, khảo sát 154 đối tượng gồm lãnh đạo, cán bộ nhân viên và bệnh nhân năm 2019.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn cho công tác quản lý tài chính tại các đơn vị y tế công lập, góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động, đảm bảo công bằng và phát triển bền vững hệ thống y tế địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý tài chính công, đặc biệt là quản lý thu chi tại các đơn vị sự nghiệp y tế công lập. Hai khung lý thuyết chính được áp dụng gồm:

  1. Lý thuyết quản lý tài chính công: Nhấn mạnh nguyên tắc quản lý theo dự toán, tiết kiệm và hiệu quả, chi trực tiếp qua Kho bạc Nhà nước, đảm bảo tính minh bạch và công bằng trong sử dụng nguồn lực tài chính công.

  2. Mô hình quản lý thu chi tài chính tại đơn vị sự nghiệp y tế công lập: Bao gồm các khái niệm về lập dự toán, thực hiện dự toán, quyết toán và thanh tra, kiểm tra thu chi tài chính. Mô hình này phản ánh quy trình quản lý tài chính toàn diện, từ kế hoạch đến giám sát và đánh giá.

Các khái niệm chuyên ngành quan trọng gồm: đơn vị sự nghiệp y tế công lập, dự toán thu chi, chi thường xuyên và không thường xuyên, cơ chế tự chủ tài chính, nguồn thu viện phí và bảo hiểm y tế (BHYT), cũng như các nhóm chi tài chính như chi cho con người, chi quản lý hành chính, chi nghiệp vụ chuyên môn và chi mua sắm tài sản cố định.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp thu thập số liệu thứ cấp và sơ cấp. Số liệu thứ cấp được khai thác từ báo cáo tài chính, các văn bản pháp luật liên quan như Nghị định 43/2006/NĐ-CP, Thông tư 71/2006/TT-BTC, Nghị định 16/2015/NĐ-CP, và các tài liệu chuyên ngành về quản lý tài chính y tế.

Số liệu sơ cấp được thu thập qua khảo sát, phỏng vấn trực tiếp 154 đối tượng gồm lãnh đạo Sở Y tế, Sở Tài chính, UBND tỉnh Thái Nguyên, cán bộ nhân viên và bệnh nhân tại Trung tâm Y tế thành phố Thái Nguyên năm 2019. Mẫu được chọn theo phương pháp phi xác suất thuận tiện nhằm đảm bảo tính khả thi và đại diện.

Phân tích số liệu sử dụng phương pháp thống kê mô tả để tổng hợp, trình bày và đánh giá các chỉ tiêu thu chi tài chính, so sánh tỷ lệ hoàn thành dự toán, cơ cấu nguồn thu và chi, cũng như các chỉ tiêu chuyên môn phản ánh hoạt động khám chữa bệnh. Phương pháp so sánh được áp dụng để đối chiếu kết quả với các đơn vị y tế tương đồng và các tiêu chuẩn quy định.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Lập dự toán thu chi chưa sát thực tế: Qua khảo sát, 65% cán bộ quản lý cho biết dự toán thu chi tại Trung tâm còn mang tính hình thức, chưa phản ánh chính xác nhu cầu thực tế. Số liệu báo cáo cho thấy dự toán chi thường xuyên bị vượt từ 10-15% trong giai đoạn 2017-2019.

  2. Nguồn thu chủ yếu từ ngân sách nhà nước: Cơ cấu nguồn thu cho thấy khoảng 70% tổng thu đến từ ngân sách nhà nước, trong khi thu từ viện phí và BHYT chỉ chiếm khoảng 25%, các nguồn thu khác chiếm 5%. Điều này làm hạn chế tính tự chủ tài chính và khả năng mở rộng dịch vụ.

  3. Chi thường xuyên vượt dự toán, chi không thường xuyên hạn chế: Tổng chi thường xuyên chiếm 85% tổng chi, trong đó chi cho con người chiếm 40%, chi nghiệp vụ chuyên môn 30%, chi quản lý hành chính 15%, chi mua sắm tài sản cố định 10%. Chi không thường xuyên chỉ chiếm khoảng 15%, chưa đáp ứng đủ nhu cầu đầu tư phát triển.

  4. Công tác thanh tra, kiểm tra còn hạn chế: 60% cán bộ quản lý đánh giá hoạt động thanh tra, kiểm tra thu chi chưa thường xuyên và chưa kịp thời, dẫn đến một số sai sót chưa được phát hiện và xử lý triệt để.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các tồn tại trên xuất phát từ việc lập dự toán chưa dựa trên cơ sở khoa học và dữ liệu thực tế, dẫn đến khó khăn trong cân đối thu chi và quản lý nguồn lực. Việc phụ thuộc lớn vào ngân sách nhà nước làm giảm động lực tăng thu từ các nguồn dịch vụ, ảnh hưởng đến khả năng tự chủ và phát triển của Trung tâm.

So sánh với kinh nghiệm của Trung tâm Y tế thành phố Móng Cái và Vĩnh Yên, nơi đã áp dụng hiệu quả các biện pháp đa dạng hóa nguồn thu, ứng dụng công nghệ thông tin và tăng cường quản lý chi tiêu, Trung tâm Y tế thành phố Thái Nguyên còn nhiều dư địa để cải thiện. Việc tăng cường thanh tra, kiểm tra sẽ giúp nâng cao tính minh bạch và hiệu quả sử dụng nguồn lực tài chính.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cơ cấu nguồn thu và chi tài chính, bảng so sánh tỷ lệ hoàn thành dự toán thu chi qua các năm, cũng như biểu đồ đánh giá mức độ hài lòng của cán bộ và bệnh nhân về công tác quản lý tài chính.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường công tác lập dự toán dựa trên dữ liệu thực tế: Áp dụng phương pháp phân tích số liệu chuyên sâu, phối hợp giữa các phòng ban để xây dựng dự toán sát với nhu cầu thực tế, giảm thiểu sai lệch dự toán thu chi. Thời gian thực hiện: từ năm 2024, chủ thể: Ban Giám đốc và Phòng Kế hoạch - Tài chính.

  2. Đa dạng hóa nguồn thu, nâng cao tỷ lệ tự chủ tài chính: Phát triển các dịch vụ y tế có thu, mở rộng hợp tác với các đơn vị bảo hiểm, tăng cường thu viện phí và BHYT, đồng thời khai thác các nguồn thu khác như dịch vụ hỗ trợ. Mục tiêu tăng tỷ trọng thu ngoài ngân sách lên 40% trong 3 năm tới. Chủ thể: Ban Giám đốc, Phòng Kế toán.

  3. Tối ưu hóa chi tiêu, thực hiện tiết kiệm và hiệu quả: Xây dựng và thực hiện các tiêu chuẩn, định mức chi tiêu nội bộ, giao khoán chi tiết cho các khoa phòng, đồng thời đảm bảo chi trả thu nhập hợp lý để tạo động lực làm việc. Thời gian: triển khai ngay trong năm 2024. Chủ thể: Ban Giám đốc, Phòng Tài chính.

  4. Nâng cao hiệu quả công tác thanh tra, kiểm tra tài chính: Thiết lập kế hoạch thanh tra định kỳ, phối hợp với các cơ quan kiểm toán độc lập để phát hiện và xử lý kịp thời các sai phạm, đảm bảo tính minh bạch và tuân thủ quy định. Chủ thể: Ban Thanh tra, Phòng Kế toán, thời gian: liên tục hàng năm.

  5. Ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý tài chính: Đầu tư hệ thống phần mềm quản lý tài chính hiện đại, đào tạo cán bộ sử dụng thành thạo, nhằm nâng cao hiệu quả quản lý, giảm thiểu sai sót và tăng cường minh bạch. Thời gian: kế hoạch 2 năm, chủ thể: Ban Giám đốc, Phòng CNTT.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Lãnh đạo và quản lý các Trung tâm Y tế, bệnh viện công lập: Nhận diện các vấn đề thực tiễn trong quản lý thu chi tài chính, áp dụng các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý tài chính, từ đó cải thiện chất lượng dịch vụ y tế.

  2. Cán bộ tài chính, kế toán trong ngành y tế: Nắm bắt các quy trình, nguyên tắc quản lý thu chi tài chính, học hỏi kinh nghiệm thực tiễn và áp dụng các phương pháp phân tích số liệu trong công tác kế toán tài chính y tế.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Quản lý kinh tế, Quản lý y tế: Tài liệu tham khảo bổ ích về cơ sở lý luận, phương pháp nghiên cứu và thực trạng quản lý tài chính trong đơn vị sự nghiệp y tế công lập tại Việt Nam.

  4. Cơ quan quản lý nhà nước về y tế và tài chính: Cung cấp thông tin thực tiễn để xây dựng chính sách, quy định phù hợp nhằm nâng cao hiệu quả quản lý tài chính trong lĩnh vực y tế công lập.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý thu chi tài chính tại đơn vị sự nghiệp y tế công lập có điểm gì đặc biệt?
    Quản lý thu chi tại đơn vị sự nghiệp y tế công lập phải đảm bảo nguyên tắc công bằng, hiệu quả và tuân thủ dự toán ngân sách nhà nước, đồng thời phải cân đối giữa nguồn thu từ ngân sách và các nguồn thu dịch vụ để đảm bảo hoạt động bền vững.

  2. Tại sao việc lập dự toán thu chi lại quan trọng?
    Lập dự toán giúp xác định kế hoạch tài chính, phân bổ nguồn lực hợp lý, tránh chi tiêu vượt mức và tạo cơ sở pháp lý cho việc quản lý, giám sát thu chi trong năm tài chính.

  3. Các nguồn thu chính của Trung tâm Y tế thành phố Thái Nguyên là gì?
    Nguồn thu chủ yếu gồm ngân sách nhà nước cấp (khoảng 70%), thu viện phí và BHYT (khoảng 25%), cùng các nguồn thu khác như dịch vụ hỗ trợ, thu từ hoạt động sản xuất kinh doanh chiếm khoảng 5%.

  4. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả công tác thanh tra, kiểm tra tài chính?
    Cần thiết lập kế hoạch thanh tra định kỳ, phối hợp với các cơ quan kiểm toán độc lập, tăng cường đào tạo cán bộ và áp dụng công nghệ thông tin để giám sát chặt chẽ các hoạt động thu chi.

  5. Ứng dụng công nghệ thông tin có tác động thế nào đến quản lý thu chi tài chính?
    Ứng dụng công nghệ giúp tự động hóa quy trình kế toán, giảm sai sót, tăng tính minh bạch, hỗ trợ phân tích số liệu nhanh chóng và chính xác, từ đó nâng cao hiệu quả quản lý tài chính.

Kết luận

  • Quản lý thu chi tài chính tại Trung tâm Y tế thành phố Thái Nguyên còn nhiều hạn chế như lập dự toán chưa sát thực tế, chi vượt dự toán và phụ thuộc lớn vào ngân sách nhà nước.
  • Nguồn thu chủ yếu từ ngân sách chiếm khoảng 70%, trong khi thu từ viện phí và BHYT chỉ chiếm 25%, ảnh hưởng đến tính tự chủ tài chính.
  • Công tác thanh tra, kiểm tra thu chi chưa thường xuyên, chưa phát huy hiệu quả trong việc phát hiện và xử lý sai phạm.
  • Đề xuất các giải pháp trọng tâm gồm tăng cường lập dự toán chính xác, đa dạng hóa nguồn thu, tối ưu hóa chi tiêu, nâng cao công tác thanh tra và ứng dụng công nghệ thông tin.
  • Nghiên cứu cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn quan trọng cho công tác quản lý tài chính tại các đơn vị y tế công lập, hướng tới nâng cao hiệu quả hoạt động và chất lượng dịch vụ y tế.

Hành động tiếp theo: Ban Giám đốc Trung tâm Y tế thành phố Thái Nguyên cần triển khai ngay các giải pháp đề xuất, phối hợp với các cơ quan quản lý để nâng cao hiệu quả quản lý tài chính, đồng thời tiếp tục nghiên cứu, cập nhật các mô hình quản lý tiên tiến nhằm phát triển bền vững trong tương lai.