Tổng quan nghiên cứu

Quản lý tài chính trong các đơn vị sự nghiệp công lập ngành y tế là một lĩnh vực quan trọng, góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn lực công và đảm bảo sự phát triển bền vững của các đơn vị này. Theo báo cáo của ngành, các đơn vị sự nghiệp công lập không có thu dịch vụ khám chữa bệnh chiếm một phần không nhỏ trong hệ thống y tế, đóng vai trò thiết yếu trong việc cung cấp dịch vụ công về giáo dục, truyền thông và nghiên cứu y tế. Báo Gia đình và Xã hội, trực thuộc Tổng cục Dân số - Kế hoạch hóa gia đình, Bộ Y tế, là một đơn vị sự nghiệp công lập có thu, tự đảm bảo toàn bộ chi phí thường xuyên, hoạt động trong lĩnh vực truyền thông dân số và kế hoạch hóa gia đình.

Nghiên cứu tập trung vào giai đoạn 2013-2015, phân tích thực trạng quản lý tài chính tại Báo Gia đình và Xã hội, đồng thời đề xuất các giải pháp hoàn thiện cho giai đoạn 2016-2018. Mục tiêu chính là nâng cao hiệu quả quản lý tài chính, đảm bảo sự minh bạch, tiết kiệm và phát huy tối đa nguồn lực tài chính của đơn vị. Phạm vi nghiên cứu bao gồm các hoạt động thu chi, cơ cấu tổ chức quản lý tài chính, cũng như các nhân tố ảnh hưởng đến công tác quản lý tài chính tại đơn vị.

Ý nghĩa của nghiên cứu được thể hiện qua việc cung cấp luận cứ khoa học cho việc hoàn thiện cơ chế quản lý tài chính trong các đơn vị sự nghiệp công lập ngành y tế, góp phần thúc đẩy cải cách hành chính và nâng cao chất lượng dịch vụ công. Các chỉ số tài chính như doanh thu quảng cáo tăng từ khoảng 3-5 triệu đồng năm đầu thành khoảng 300 triệu đồng năm 2011 cho thấy tiềm năng phát triển nguồn thu của Báo. Đồng thời, việc áp dụng các nghị định về cơ chế tự chủ tài chính như Nghị định 16/2015/NĐ-CP tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động tài chính của đơn vị.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết quản lý tài chính công và quản lý đơn vị sự nghiệp công lập, trong đó:

  • Lý thuyết quản lý tài chính công: Nhấn mạnh nguyên tắc tập trung dân chủ, hiệu quả, thống nhất và minh bạch trong quản lý tài chính các đơn vị công lập. Quản lý tài chính công là quá trình sử dụng các công cụ, phương pháp để tổ chức, huy động, phân phối và sử dụng nguồn lực tài chính nhằm đạt mục tiêu chung của đơn vị và xã hội.

  • Mô hình quản lý tài chính đơn vị sự nghiệp công lập: Bao gồm các nội dung như lập dự toán thu chi, tổ chức chấp hành dự toán, quyết toán ngân sách, kiểm tra, thanh tra và đánh giá hiệu quả tài chính. Mô hình này cũng đề cập đến các công cụ quản lý như hệ thống pháp luật, quy chế chi tiêu nội bộ, kế toán, kiểm toán và hệ thống kiểm soát nội bộ.

  • Khái niệm chính: Đơn vị sự nghiệp công lập, tự chủ tài chính, dự toán thu chi, quy chế chi tiêu nội bộ, kiểm soát nội bộ, báo cáo tài chính, hiệu quả tài chính.

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng phương pháp luận chủ nghĩa duy vật biện chứng và duy vật lịch sử, kết hợp các phương pháp nghiên cứu cụ thể:

  • Phương pháp hệ thống: Xem xét toàn diện các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý tài chính tại Báo Gia đình và Xã hội.

  • Phân tích và tổng hợp: Thu thập, xử lý và phân tích số liệu tài chính từ năm 2013 đến 2015, bao gồm dự toán thu chi, doanh thu quảng cáo, chi phí hoạt động và chênh lệch thu chi.

  • So sánh: Đối chiếu số liệu thực tế với kế hoạch, so sánh với các đơn vị sự nghiệp công lập khác trong ngành y tế và các nghiên cứu tương tự trong nước và quốc tế.

  • Phương pháp dự báo: Đưa ra các giải pháp và định hướng phát triển quản lý tài chính cho giai đoạn 2016-2018 dựa trên kết quả phân tích thực trạng.

  • Nguồn dữ liệu: Số liệu thu chi tài chính của Báo Gia đình và Xã hội giai đoạn 2013-2015, các văn bản pháp luật liên quan như Nghị định 16/2015/NĐ-CP, Nghị định 43/2006/NĐ-CP, các báo cáo tài chính, quy chế chi tiêu nội bộ và các tài liệu tham khảo chuyên ngành.

  • Cỡ mẫu và chọn mẫu: Nghiên cứu tập trung vào Báo Gia đình và Xã hội là đơn vị sự nghiệp công lập có thu thuộc Tổng cục Dân số - Kế hoạch hóa gia đình, Bộ Y tế, với 78 nhân sự và các phòng ban liên quan đến quản lý tài chính.

  • Timeline nghiên cứu: Thu thập và phân tích dữ liệu từ năm 2013 đến 2015, xây dựng giải pháp cho giai đoạn 2016-2018.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng quản lý tài chính tại Báo Gia đình và Xã hội: Báo đã thực hiện cơ chế tự chủ tài chính theo Nghị định 43/2006/NĐ-CP và Nghị định 16/2015/NĐ-CP, tự đảm bảo toàn bộ chi phí thường xuyên. Doanh thu từ hoạt động quảng cáo tăng trưởng mạnh, từ khoảng 3-5 triệu đồng năm đầu lên khoảng 300 triệu đồng năm 2011, chiếm tỷ trọng lớn trong tổng nguồn thu. Tuy nhiên, doanh thu quảng cáo trên báo mạng còn thấp so với báo giấy, dù có xu hướng tăng.

  2. Cơ cấu tổ chức và quản lý tài chính: Phòng Kế toán - Tài vụ với đội ngũ từ trung cấp đến thạc sĩ kế toán tài chính chịu trách nhiệm quản lý tài chính. Tổng biên tập chịu trách nhiệm trước pháp luật và cơ quan quản lý cấp trên. Quy chế chi tiêu nội bộ được xây dựng và thực hiện nghiêm túc, phù hợp với các quy định của Bộ Tài chính và Bộ Y tế.

  3. Hạn chế trong quản lý tài chính: Mặc dù Báo đã đạt được một số kết quả nhất định, vẫn còn tồn tại các hạn chế như chưa tối ưu hóa việc lập dự toán theo kết quả đầu ra, chưa xây dựng hệ thống đánh giá năng lực và hiệu quả công việc liên quan đến tài chính, và việc quản lý chi tiêu chưa hoàn toàn minh bạch và hiệu quả. Việc quản lý chi phí đầu tư, mua sắm tài sản cố định và kiểm soát nội bộ còn nhiều bất cập.

  4. So sánh với các đơn vị sự nghiệp công lập khác: Các nghiên cứu về quản lý tài chính tại Đài Tiếng nói Việt Nam và Đài Truyền hình Việt Nam cho thấy các đơn vị này đã áp dụng các giải pháp như mở rộng nguồn thu, hoàn thiện cơ chế chi trả thu nhập tăng thêm, phân cấp quyền tự chủ và tăng cường kiểm tra giám sát. Báo Gia đình và Xã hội có thể học hỏi các kinh nghiệm này để nâng cao hiệu quả quản lý tài chính.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của những hạn chế trên xuất phát từ đặc thù của đơn vị sự nghiệp công lập ngành y tế không có thu dịch vụ khám chữa bệnh, hoạt động trong lĩnh vực truyền thông dân số - kế hoạch hóa gia đình, đòi hỏi sự kết hợp giữa quản lý tài chính và chuyên môn báo chí. Việc áp dụng các nghị định về cơ chế tự chủ tài chính đã tạo điều kiện thuận lợi nhưng cũng đặt ra thách thức trong việc cân đối nguồn thu và chi tiêu, đảm bảo hiệu quả và minh bạch.

So với các nghiên cứu trong nước và kinh nghiệm quốc tế, Báo Gia đình và Xã hội cần tăng cường áp dụng phương pháp lập dự toán theo kết quả đầu ra, xây dựng hệ thống đánh giá năng lực và hiệu quả công việc, đồng thời hoàn thiện quy chế chi tiêu nội bộ và hệ thống kiểm soát nội bộ. Việc này không chỉ giúp nâng cao hiệu quả tài chính mà còn góp phần tăng cường trách nhiệm giải trình và minh bạch trong quản lý.

Dữ liệu tài chính có thể được trình bày qua các biểu đồ so sánh doanh thu kế hoạch và thực tế, chi phí kế hoạch và thực tế giai đoạn 2013-2015, cũng như bảng đối chiếu số liệu thu chi hoạt động sự nghiệp của Báo. Các biểu đồ này giúp minh họa rõ ràng sự chênh lệch và xu hướng phát triển tài chính của đơn vị.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường lập dự toán theo kết quả đầu ra: Áp dụng phương pháp lập dự toán dựa trên kết quả đầu ra nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn lực tài chính, đảm bảo các hoạt động của Báo đạt được mục tiêu đề ra. Thời gian thực hiện: 2016-2018. Chủ thể thực hiện: Ban lãnh đạo Báo và Phòng Kế toán - Tài vụ.

  2. Hoàn thiện quy chế chi tiêu nội bộ: Xây dựng và cập nhật quy chế chi tiêu nội bộ phù hợp với tình hình thực tế, đảm bảo minh bạch, tiết kiệm và hiệu quả trong chi tiêu. Thời gian: Triển khai ngay và rà soát định kỳ hàng năm. Chủ thể: Phòng Tổ chức - Hành chính phối hợp Phòng Kế toán.

  3. Xây dựng hệ thống đánh giá năng lực và hiệu quả công việc: Thiết lập hệ thống đánh giá dựa trên các chỉ số tài chính và chuyên môn, gắn kết với chính sách thu nhập và khen thưởng nhằm nâng cao trách nhiệm và động lực làm việc. Thời gian: 2016-2017. Chủ thể: Ban lãnh đạo và Phòng Nhân sự.

  4. Tăng cường công tác kiểm soát nội bộ và kiểm toán: Nâng cao năng lực kiểm soát nội bộ, thực hiện kiểm toán định kỳ để phát hiện và xử lý kịp thời các sai phạm, đảm bảo sử dụng nguồn lực tài chính hiệu quả. Thời gian: Liên tục hàng năm. Chủ thể: Phòng Kế toán - Tài vụ phối hợp với các cơ quan kiểm toán.

  5. Đa dạng hóa nguồn thu: Mở rộng các hoạt động kinh doanh như quảng cáo, tổ chức sự kiện, phát hành báo điện tử nhằm tăng nguồn thu, giảm phụ thuộc vào ngân sách nhà nước. Thời gian: 2016-2018. Chủ thể: Ban Biên tập và Phòng Kinh doanh.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý tài chính các đơn vị sự nghiệp công lập ngành y tế: Nghiên cứu cung cấp các giải pháp thực tiễn để nâng cao hiệu quả quản lý tài chính, giúp họ áp dụng vào công tác quản lý tại đơn vị mình.

  2. Nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành quản lý công, tài chính công: Luận văn là tài liệu tham khảo quý giá về lý thuyết và thực tiễn quản lý tài chính trong đơn vị sự nghiệp công lập, đặc biệt trong lĩnh vực y tế và truyền thông.

  3. Cơ quan quản lý nhà nước về tài chính và y tế: Các cơ quan này có thể sử dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng chính sách, hướng dẫn và kiểm tra công tác quản lý tài chính tại các đơn vị sự nghiệp công lập.

  4. Các đơn vị báo chí, truyền thông công lập: Tham khảo để hoàn thiện cơ chế quản lý tài chính, nâng cao hiệu quả hoạt động kinh doanh và phát triển bền vững trong bối cảnh tự chủ tài chính.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý tài chính đơn vị sự nghiệp công lập ngành y tế có điểm gì đặc biệt?
    Quản lý tài chính trong đơn vị sự nghiệp công lập ngành y tế không chỉ đảm bảo hiệu quả sử dụng nguồn lực công mà còn phải tuân thủ các nguyên tắc công khai, minh bạch và phục vụ lợi ích cộng đồng. Đặc biệt, các đơn vị không có thu dịch vụ khám chữa bệnh còn phải cân đối giữa nhiệm vụ chính trị và hoạt động tài chính.

  2. Phương pháp lập dự toán theo kết quả đầu ra là gì?
    Đây là phương pháp lập dự toán dựa trên các kết quả cụ thể mà đơn vị hướng tới, giúp phân bổ nguồn lực tài chính hiệu quả hơn, tập trung vào việc đạt được mục tiêu chiến lược thay vì chỉ dựa vào số liệu quá khứ.

  3. Những khó khăn chính trong quản lý tài chính tại Báo Gia đình và Xã hội là gì?
    Khó khăn bao gồm việc chưa hoàn thiện hệ thống đánh giá hiệu quả công việc, quản lý chi tiêu chưa tối ưu, và chưa đa dạng hóa nguồn thu một cách hiệu quả, dẫn đến hạn chế trong phát triển tài chính bền vững.

  4. Làm thế nào để tăng cường kiểm soát nội bộ trong đơn vị sự nghiệp công lập?
    Cần xây dựng hệ thống kiểm soát nội bộ chặt chẽ, đào tạo cán bộ chuyên môn, thực hiện kiểm toán định kỳ và áp dụng các quy trình kiểm tra, giám sát nghiêm ngặt nhằm phát hiện và xử lý kịp thời các sai phạm.

  5. Kinh nghiệm quốc tế nào có thể áp dụng cho quản lý tài chính đơn vị sự nghiệp công lập ở Việt Nam?
    Kinh nghiệm từ Trung Quốc về cải cách cơ chế tự chủ, từ Mỹ, Úc và Nam Phi về áp dụng chuẩn mực kế toán công (IPSAS) giúp nâng cao minh bạch và hiệu quả báo cáo tài chính là những bài học quý giá cho Việt Nam trong quá trình cải cách quản lý tài chính công.

Kết luận

  • Luận văn đã hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn quản lý tài chính tại đơn vị sự nghiệp công lập ngành y tế, tập trung nghiên cứu Báo Gia đình và Xã hội giai đoạn 2013-2015.
  • Phân tích thực trạng cho thấy Báo đã đạt được nhiều kết quả tích cực nhưng vẫn còn tồn tại hạn chế trong quản lý dự toán, chi tiêu và kiểm soát nội bộ.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao hiệu quả quản lý tài chính, bao gồm lập dự toán theo kết quả đầu ra, hoàn thiện quy chế chi tiêu, xây dựng hệ thống đánh giá năng lực và tăng cường kiểm soát nội bộ.
  • Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn quan trọng, góp phần thúc đẩy cải cách quản lý tài chính đơn vị sự nghiệp công lập ngành y tế trong giai đoạn tiếp theo.
  • Khuyến nghị các cơ quan quản lý và đơn vị sự nghiệp công lập áp dụng các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi và đối tượng để nâng cao hiệu quả quản lý tài chính công.

Hành động tiếp theo là triển khai các giải pháp đề xuất trong giai đoạn 2016-2018 và đánh giá hiệu quả thực hiện để điều chỉnh phù hợp. Các nhà quản lý và nghiên cứu được khuyến khích tham khảo và áp dụng kết quả nghiên cứu nhằm nâng cao chất lượng quản lý tài chính trong đơn vị sự nghiệp công lập.