Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh nền kinh tế Việt Nam phát triển mạnh mẽ, các công trình trọng điểm quốc gia, khu công nghiệp, nhà máy, tòa cao ốc và các công trình công cộng ngày càng được đầu tư xây dựng. Đặc biệt, các dự án hạ tầng giao thông, bưu chính, viễn thông và các công trình phúc lợi được Đảng và Nhà nước chú trọng phát triển. Theo ước tính, các dự án xây dựng đóng vai trò then chốt trong sự phát triển kinh tế - xã hội, đồng thời góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp trong ngành xây dựng. Tuy nhiên, không phải dự án nào cũng đạt được kết quả như mong đợi, trong đó công tác quản lý tài chính dự án là yếu tố quyết định thành công hay thất bại.

Luận văn tập trung nghiên cứu công tác quản lý tài chính các dự án tại Công ty cổ phần Đầu tư và Xây lắp Kỹ thuật Hạ tầng PIDI trong giai đoạn 2014-2017. Mục tiêu nghiên cứu nhằm phân tích thực trạng, đánh giá hiệu quả quản lý tài chính dự án và đề xuất các giải pháp hoàn thiện công tác này trong giai đoạn 2018-2022. Phạm vi nghiên cứu bao gồm các dự án trúng thầu do Công ty thực hiện, với trọng tâm là các chức năng quản lý kinh tế: lập kế hoạch, tổ chức thực hiện và kiểm tra, giám sát tài chính dự án.

Nghiên cứu có ý nghĩa thiết thực trong việc nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn lực tài chính, giảm thiểu chi phí phát sinh vượt dự toán, đảm bảo tiến độ và chất lượng dự án. Qua đó, góp phần nâng cao vị thế và uy tín của Công ty trên thị trường xây dựng trong nước và khu vực.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn vận dụng các lý thuyết và mô hình quản lý tài chính dự án, bao gồm:

  • Lý thuyết quản lý dự án: Dự án được hiểu là tập hợp các hoạt động phối hợp có mục tiêu rõ ràng, thời gian hữu hạn, nguồn lực giới hạn và có tính rủi ro cao. Quản lý dự án bao gồm các chức năng lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo và kiểm soát nhằm đạt mục tiêu đề ra.

  • Lý thuyết quản lý tài chính dự án: Quản lý tài chính dự án là quá trình ước tính, lập kế hoạch, tổ chức thực hiện và kiểm soát chi phí nhằm đảm bảo dự án hoàn thành trong phạm vi ngân sách được duyệt. Các khái niệm chính gồm: chi phí nhân công, chi phí nguyên vật liệu, chi phí máy móc thiết bị, chi phí quản lý vận hành và chi phí dự phòng.

  • Mô hình chức năng quản lý kinh tế: Bao gồm ba chức năng chính trong quản lý tài chính dự án là lập kế hoạch tài chính, tổ chức thực hiện kế hoạch và kiểm tra, giám sát tài chính dự án.

  • Tiêu chí đánh giá quản lý tài chính dự án: Tính trung thực, minh bạch, tuân thủ pháp luật, tiến độ thực hiện, chất lượng dự án, chi phí phát sinh so với dự toán và lợi nhuận dự án.

Phương pháp nghiên cứu

  • Nguồn dữ liệu: Nghiên cứu sử dụng dữ liệu thứ cấp từ hồ sơ tài chính, báo cáo dự án, hợp đồng và các tài liệu liên quan của Công ty PIDI giai đoạn 2014-2017. Dữ liệu sơ cấp được thu thập qua khảo sát 13 cán bộ, nhân viên phòng tài chính kế toán của Công ty bằng bảng hỏi thang đo Likert 5 mức độ.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng thống kê mô tả (tần số, tỷ lệ, trung bình, độ lệch chuẩn) để mô tả đặc điểm dữ liệu; thống kê suy luận để kiểm định giả thuyết; phân tích tổng hợp để làm rõ các yếu tố ảnh hưởng và thực trạng quản lý tài chính dự án; phương pháp so sánh để đánh giá sự biến động qua các năm.

  • Timeline nghiên cứu: Thu thập và phân tích dữ liệu thực trạng giai đoạn 2014-2017; đề xuất giải pháp cho giai đoạn 2018-2022.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng lập kế hoạch tài chính dự án còn hạn chế: Kế hoạch tài chính chưa đảm bảo tính khoa học và hợp lý, dẫn đến chi phí phát sinh vượt dự toán trung bình khoảng 10-15% so với kế hoạch. Việc dự phòng tài chính chưa được tính toán đầy đủ, gây khó khăn trong xử lý các phát sinh ngoài kế hoạch.

  2. Cơ cấu tổ chức quản lý tài chính dự án chưa tối ưu: Bộ máy quản lý tài chính dự án tại Công ty gồm các bộ phận chuyên trách nhưng quy trình phối hợp còn lỏng lẻo, dẫn đến việc kiểm soát chi phí chưa chặt chẽ. Số lượng cán bộ chuyên môn còn hạn chế, ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý.

  3. Công tác kiểm tra, giám sát tài chính dự án chưa được chú trọng: Việc kiểm tra chủ yếu mang tính hình thức, thực hiện định kỳ và chưa kịp thời phát hiện sai phạm. Tỷ lệ chi phí phát sinh vượt dự toán trong các dự án chiếm khoảng 20%, ảnh hưởng đến lợi nhuận và tiến độ dự án.

  4. Nguồn nhân lực quản lý tài chính còn yếu về trình độ và kinh nghiệm: Đội ngũ cán bộ tài chính kế toán chủ yếu có trình độ trung cấp và cao đẳng, thiếu kỹ năng chuyên sâu về quản lý tài chính dự án. Điều này làm giảm khả năng dự báo và xử lý các tình huống phát sinh.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các hạn chế trên xuất phát từ việc lập kế hoạch tài chính dự án chưa dựa trên các phân tích rủi ro đầy đủ và chưa cập nhật kịp thời các biến động thị trường nguyên vật liệu, nhân công và thiết bị. So với một số doanh nghiệp cùng ngành, như Công ty cổ phần xây lắp điện máy Hà Tây và Công ty cổ phần lắp máy và xây dựng điện IEC, PIDI còn thiếu sự đầu tư bài bản vào đào tạo nhân lực và xây dựng quy trình quản lý tài chính dự án chuyên nghiệp.

Việc kiểm tra, giám sát tài chính dự án chưa được thực hiện thường xuyên và sâu sát khiến các sai lệch chi phí không được phát hiện sớm, dẫn đến chi phí phát sinh vượt mức dự toán. Điều này ảnh hưởng trực tiếp đến lợi nhuận dự án, trong khi lợi nhuận sau thuế của Công ty giai đoạn 2015-2017 tăng trưởng trung bình 10%/năm, vẫn còn tiềm ẩn rủi ro tài chính nếu không kiểm soát tốt chi phí.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ so sánh chi phí dự toán và chi phí thực tế từng dự án, bảng phân tích tỷ lệ chi phí phát sinh theo từng loại chi phí (nhân công, nguyên vật liệu, máy móc) và bảng đánh giá năng lực nhân sự quản lý tài chính dự án.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện công tác lập kế hoạch tài chính dự án

    • Áp dụng các phương pháp phân tích rủi ro tài chính và dự báo biến động giá nguyên vật liệu, nhân công.
    • Xây dựng kế hoạch tài chính chi tiết, bao gồm dự phòng tài chính hợp lý.
    • Thời gian thực hiện: 2018-2019.
    • Chủ thể thực hiện: Phòng Tài chính - Kế toán phối hợp Phòng Dự án.

  2. Tối ưu hóa cơ cấu tổ chức bộ máy quản lý tài chính dự án

    • Rà soát, phân công lại nhiệm vụ, tăng cường phối hợp giữa các bộ phận quản lý chi phí nhân công, thiết bị, nguyên vật liệu.
    • Tuyển dụng và đào tạo thêm cán bộ chuyên môn về quản lý tài chính dự án.
    • Thời gian thực hiện: 2018-2020.
    • Chủ thể thực hiện: Ban Giám đốc, Phòng Tổ chức - Lao động.

  3. Nâng cao chất lượng công tác kiểm tra, giám sát tài chính dự án

    • Thiết lập quy trình kiểm tra, giám sát thường xuyên, kịp thời và chuyên sâu.
    • Ứng dụng phần mềm quản lý tài chính dự án để theo dõi chi phí và tiến độ.
    • Thời gian thực hiện: 2018-2021.
    • Chủ thể thực hiện: Phòng Tài chính - Kế toán, Ban Giám đốc.

  4. Đào tạo nâng cao năng lực nguồn nhân lực quản lý tài chính dự án

    • Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về quản lý tài chính dự án, kỹ năng phân tích và xử lý tình huống.
    • Khuyến khích cán bộ tham gia các hội thảo, khóa học bên ngoài.
    • Thời gian thực hiện: 2018-2022.
    • Chủ thể thực hiện: Phòng Tổ chức - Lao động phối hợp Phòng Tài chính - Kế toán.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban lãnh đạo các doanh nghiệp xây dựng và đầu tư hạ tầng

    • Lợi ích: Nắm bắt các giải pháp quản lý tài chính dự án hiệu quả, nâng cao năng lực quản trị tài chính.
    • Use case: Áp dụng mô hình quản lý tài chính dự án phù hợp với quy mô và đặc thù doanh nghiệp.

  2. Cán bộ quản lý tài chính, kế toán dự án

    • Lợi ích: Hiểu rõ các chức năng, quy trình quản lý tài chính dự án, nâng cao kỹ năng lập kế hoạch và kiểm soát chi phí.
    • Use case: Cải thiện công tác lập kế hoạch tài chính và giám sát chi phí dự án.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành quản lý kinh tế, quản lý dự án

    • Lợi ích: Tham khảo cơ sở lý luận, phương pháp nghiên cứu và kết quả thực tiễn về quản lý tài chính dự án trong doanh nghiệp xây dựng.
    • Use case: Phát triển đề tài nghiên cứu, luận văn liên quan đến quản lý tài chính dự án.

  4. Cơ quan quản lý nhà nước về xây dựng và đầu tư

    • Lợi ích: Hiểu rõ thực trạng và các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý tài chính dự án tại doanh nghiệp, từ đó hoàn thiện chính sách, quy định.
    • Use case: Xây dựng các văn bản pháp luật, hướng dẫn quản lý tài chính dự án hiệu quả hơn.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý tài chính dự án là gì và tại sao quan trọng?
    Quản lý tài chính dự án là quá trình lập kế hoạch, tổ chức thực hiện và kiểm soát chi phí dự án nhằm đảm bảo dự án hoàn thành trong phạm vi ngân sách. Đây là yếu tố quyết định thành công của dự án, giúp tiết kiệm chi phí và đảm bảo tiến độ.

  2. Những yếu tố nào ảnh hưởng đến quản lý tài chính dự án?
    Bao gồm yếu tố khách quan như môi trường kinh tế, pháp lý và yếu tố chủ quan như năng lực cán bộ, chất lượng thông tin, hệ thống trang thiết bị và tổ chức bộ máy quản lý.

  3. Làm thế nào để lập kế hoạch tài chính dự án hiệu quả?
    Cần dựa trên phân tích chi tiết các hoạt động dự án, ước tính chi phí chính xác, tính toán dự phòng rủi ro và cập nhật kịp thời các biến động thị trường.

  4. Công tác kiểm tra, giám sát tài chính dự án nên được thực hiện như thế nào?
    Kiểm tra, giám sát cần thường xuyên, kịp thời, có quy trình rõ ràng và sử dụng công nghệ hỗ trợ để phát hiện và xử lý sai lệch chi phí nhanh chóng.

  5. Làm sao nâng cao năng lực quản lý tài chính dự án cho cán bộ?
    Thông qua đào tạo chuyên môn, tham gia hội thảo, cập nhật kiến thức mới và thực hành quản lý dự án thực tế để tích lũy kinh nghiệm.

Kết luận

  • Quản lý tài chính dự án tại Công ty cổ phần Đầu tư và Xây lắp Kỹ thuật Hạ tầng PIDI còn tồn tại nhiều hạn chế như lập kế hoạch chưa khoa học, kiểm soát chi phí chưa chặt chẽ và nguồn nhân lực chưa đáp ứng yêu cầu.
  • Các yếu tố khách quan và chủ quan đều ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý tài chính dự án, đòi hỏi sự phối hợp đồng bộ giữa các bộ phận và sự đầu tư nâng cao năng lực.
  • Đề xuất các giải pháp trọng tâm gồm hoàn thiện lập kế hoạch tài chính, tối ưu hóa bộ máy quản lý, nâng cao công tác kiểm tra giám sát và đào tạo nguồn nhân lực.
  • Nghiên cứu có thể được áp dụng trong giai đoạn 2018-2022 nhằm nâng cao hiệu quả quản lý tài chính dự án, góp phần tăng lợi nhuận và uy tín doanh nghiệp.
  • Khuyến khích các doanh nghiệp xây dựng, cán bộ quản lý tài chính, nhà nghiên cứu và cơ quan quản lý nhà nước tham khảo để phát triển công tác quản lý tài chính dự án hiệu quả hơn.

Hành động tiếp theo: Ban lãnh đạo Công ty và các phòng ban liên quan nên triển khai ngay các giải pháp đề xuất, đồng thời theo dõi, đánh giá định kỳ để điều chỉnh phù hợp với thực tế.