Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh phát triển kinh tế - xã hội, ngành xây dựng cơ bản đóng vai trò then chốt trong việc tạo dựng cơ sở hạ tầng và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. Tỉnh Lào Cai, với vị trí địa lý đặc thù và tiềm năng phát triển kinh tế đa dạng, đã triển khai nhiều dự án xây dựng cơ bản trong giai đoạn 2016-2018. Theo báo cáo, trong năm 2018, Thanh tra tỉnh Lào Cai đã tiến hành thanh tra 115 công trình xây dựng với tổng vốn đầu tư lớn, phát hiện nhiều sai phạm trong công tác quản lý và thực hiện dự án. Tuy nhiên, công tác quản lý nhà nước về thanh tra xây dựng cơ bản tại địa phương vẫn còn tồn tại nhiều hạn chế như lập kế hoạch thanh tra chưa sát thực tế, công văn chỉ đạo thiếu cụ thể, và ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý còn hạn chế.

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn nhằm hệ thống hóa cơ sở lý luận và kinh nghiệm thực tiễn về quản lý nhà nước trong công tác thanh tra xây dựng cơ bản, phân tích thực trạng tại Thanh tra tỉnh Lào Cai, xác định các yếu tố ảnh hưởng và đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào hoạt động thanh tra xây dựng cơ bản tại tỉnh Lào Cai trong giai đoạn 2016-2018, với số liệu sơ cấp thu thập tháng 9-10/2019. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc hoàn thiện hệ thống pháp luật và nâng cao hiệu lực quản lý nhà nước về thanh tra xây dựng cơ bản, góp phần giảm thiểu thất thoát ngân sách và nâng cao chất lượng công trình xây dựng tại địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên hai khung lý thuyết chính: lý thuyết quản lý nhà nước và lý thuyết thanh tra xây dựng cơ bản. Quản lý nhà nước được hiểu là hoạt động có tổ chức, định hướng của chủ thể quản lý nhằm điều chỉnh hành vi và quá trình xã hội theo mục tiêu đã định, bao gồm các yếu tố chủ thể, khách thể, đối tượng và mục tiêu quản lý. Thanh tra xây dựng cơ bản là hoạt động kiểm tra, đánh giá việc thực hiện chính sách, pháp luật trong lĩnh vực xây dựng nhằm phát hiện và xử lý sai phạm, bảo vệ lợi ích nhà nước và quyền lợi hợp pháp của tổ chức, cá nhân.

Ba khái niệm chính được sử dụng gồm: dự án đầu tư xây dựng cơ bản (bao gồm mục tiêu, kết quả, hoạt động và nguồn lực dự án), quản lý nhà nước về công tác thanh tra xây dựng cơ bản (bao gồm lập kế hoạch, thực hiện, kiểm tra, xử lý vi phạm), và các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý nhà nước (bao gồm tổ chức bộ máy, nguồn nhân lực, sự tham gia của người dân). Mô hình phân cấp quản lý nhà nước về thanh tra xây dựng cơ bản được áp dụng theo Nghị định số 86/2011/NĐ-CP, phân chia trách nhiệm từ Chính phủ đến các cấp Thanh tra tỉnh, sở, huyện.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp thu thập dữ liệu thứ cấp và sơ cấp. Dữ liệu thứ cấp bao gồm các báo cáo tổng kết công tác thanh tra xây dựng cơ bản tại tỉnh Lào Cai giai đoạn 2016-2018, các văn bản pháp luật liên quan, tài liệu nghiên cứu trong ngành. Dữ liệu sơ cấp được thu thập qua khảo sát bảng câu hỏi với 54 cán bộ quản lý và thực hiện công tác thanh tra xây dựng cơ bản tại UBND tỉnh và Thanh tra tỉnh Lào Cai, sử dụng thang đo Likert 5 điểm để đánh giá mức độ đồng thuận về các nội dung quản lý.

Cỡ mẫu gồm 3 cán bộ lãnh đạo quản lý nhà nước và 51 cán bộ quản lý công tác thanh tra, được chọn theo phương pháp chọn mẫu toàn bộ nhằm đảm bảo tính đại diện. Phân tích dữ liệu sử dụng phương pháp thống kê mô tả, phân tổ thống kê, so sánh chỉ số tuyệt đối và tương đối để đánh giá thực trạng và xu hướng công tác quản lý. Các bảng thống kê và biểu đồ được sử dụng để minh họa kết quả, giúp phân tích sâu sắc các yếu tố ảnh hưởng và đề xuất giải pháp phù hợp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng lập kế hoạch thanh tra xây dựng cơ bản: Trong giai đoạn 2016-2018, Thanh tra tỉnh Lào Cai đã xây dựng và phê duyệt kế hoạch thanh tra với số lượng công trình thanh tra tăng dần, năm 2018 đạt 115 công trình. Tuy nhiên, khảo sát cho thấy 40% cán bộ đánh giá kế hoạch lập chưa sát với thực tế, thiếu cụ thể về phạm vi và nội dung thanh tra.

  2. Hiệu quả thực hiện quản lý nhà nước về thanh tra: Các hoạt động tuyên truyền, hướng dẫn pháp luật về thanh tra xây dựng cơ bản được thực hiện đa dạng với hơn 5 hình thức khác nhau, góp phần nâng cao nhận thức cho các đơn vị thực hiện. Tỷ lệ đồng thuận về hiệu quả quản lý đạt mức khá (trung bình 3.8/5). Tuy nhiên, việc ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý còn hạn chế, chỉ khoảng 30% cán bộ đánh giá tốt.

  3. Kết quả thanh tra và xử lý vi phạm: Qua thanh tra, phát hiện nhiều sai phạm với tổng số tiền vi phạm lên đến hàng tỷ đồng, trong đó tỷ lệ thu hồi sau thanh tra đạt khoảng 70%. Tỷ lệ dự án sai phạm so với kế hoạch thanh tra giảm từ 15% năm 2016 xuống còn 10% năm 2018, cho thấy hiệu quả quản lý có cải thiện.

  4. Yếu tố ảnh hưởng đến quản lý nhà nước: Ba yếu tố chính tác động đến công tác quản lý gồm tổ chức bộ máy (được 85% cán bộ đánh giá ảnh hưởng lớn), chất lượng nguồn nhân lực (chiếm 78%), và sự tham gia, ủng hộ của người dân (khoảng 65%). Các yếu tố này có mối liên hệ chặt chẽ, ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả công tác thanh tra.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy công tác quản lý nhà nước về thanh tra xây dựng cơ bản tại Thanh tra tỉnh Lào Cai đã đạt được những tiến bộ rõ rệt, đặc biệt trong việc xây dựng kế hoạch và tổ chức thanh tra. Tuy nhiên, hạn chế trong việc lập kế hoạch chưa sát thực tế và ứng dụng công nghệ thông tin còn yếu kém là nguyên nhân chính làm giảm hiệu quả quản lý. So sánh với kinh nghiệm tại Hà Nội và Quảng Ninh, nơi có hệ thống quản lý chặt chẽ và ứng dụng công nghệ cao hơn, Lào Cai cần tăng cường đổi mới công tác quản lý.

Việc thu hồi tiền vi phạm đạt tỷ lệ 70% là kết quả tích cực, nhưng vẫn còn khoảng 30% chưa được xử lý kịp thời, ảnh hưởng đến uy tín và hiệu quả quản lý. Sự phối hợp giữa các cơ quan quản lý và sự tham gia của người dân được đánh giá là yếu tố then chốt, phù hợp với lý thuyết quản lý nhà nước và thực tiễn các địa phương khác. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện số lượng công trình thanh tra và tỷ lệ sai phạm qua các năm, bảng phân tích mức độ ảnh hưởng của các yếu tố đến quản lý nhà nước.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện công tác xây dựng kế hoạch thanh tra: Đề nghị Thanh tra tỉnh Lào Cai xây dựng kế hoạch thanh tra dựa trên chiến lược phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh, tăng cường thu thập thông tin thực tiễn để lập kế hoạch sát với tình hình thực tế. Thời gian thực hiện: hàng năm trước tháng 11; chủ thể thực hiện: Thanh tra tỉnh phối hợp UBND tỉnh.

  2. Tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin: Đẩy mạnh đầu tư cơ sở vật chất kỹ thuật và phần mềm quản lý thanh tra, xây dựng hệ thống dữ liệu điện tử phục vụ công tác theo dõi, giám sát và báo cáo. Thời gian thực hiện: 2021-2023; chủ thể: Thanh tra tỉnh phối hợp Sở Thông tin và Truyền thông.

  3. Nâng cao chất lượng nguồn nhân lực: Tổ chức đào tạo, bồi dưỡng chuyên sâu về nghiệp vụ thanh tra xây dựng cơ bản, kỹ năng ứng dụng công nghệ và pháp luật liên quan. Thời gian: liên tục hàng năm; chủ thể: Thanh tra tỉnh phối hợp các cơ sở đào tạo.

  4. Tăng cường kiểm tra, giám sát và xử lý sau thanh tra: Thiết lập quy trình theo dõi, đôn đốc việc thực hiện kết luận thanh tra, xử lý nghiêm các vi phạm, nâng cao tỷ lệ thu hồi tiền sai phạm. Thời gian: ngay lập tức và thường xuyên; chủ thể: Thanh tra tỉnh, UBND các cấp.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cơ quan quản lý nhà nước về xây dựng và thanh tra: Giúp nâng cao hiệu quả quản lý, xây dựng kế hoạch và tổ chức thanh tra phù hợp với thực tiễn địa phương.

  2. Các đơn vị thanh tra chuyên ngành: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn để cải tiến quy trình, nâng cao năng lực và ứng dụng công nghệ trong công tác thanh tra.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý nhà nước, xây dựng: Là tài liệu tham khảo khoa học, giúp hiểu sâu về quản lý nhà nước và thanh tra xây dựng cơ bản tại địa phương miền núi.

  4. Các tổ chức xã hội và cộng đồng dân cư: Nâng cao nhận thức về vai trò tham gia giám sát, góp phần tăng cường sự minh bạch và hiệu quả quản lý nhà nước.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý nhà nước về thanh tra xây dựng cơ bản là gì?
    Là hoạt động có tổ chức, định hướng của cơ quan nhà nước nhằm kiểm tra, đánh giá việc thực hiện chính sách, pháp luật trong lĩnh vực xây dựng cơ bản, nhằm phát hiện và xử lý sai phạm, bảo vệ lợi ích nhà nước và quyền lợi hợp pháp của tổ chức, cá nhân.

  2. Tại sao công tác lập kế hoạch thanh tra lại quan trọng?
    Kế hoạch thanh tra giúp xác định phạm vi, nội dung, thời gian và đối tượng thanh tra, đảm bảo hoạt động thanh tra có trọng tâm, hiệu quả, tránh chồng chéo và lãng phí nguồn lực.

  3. Yếu tố nào ảnh hưởng lớn nhất đến hiệu quả quản lý nhà nước về thanh tra xây dựng cơ bản?
    Theo nghiên cứu, tổ chức bộ máy và chất lượng nguồn nhân lực là hai yếu tố ảnh hưởng lớn nhất, quyết định khả năng thực thi và hiệu quả công tác thanh tra.

  4. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả thu hồi tiền vi phạm sau thanh tra?
    Cần tăng cường kiểm tra, giám sát việc thực hiện kết luận thanh tra, xử lý nghiêm các vi phạm, phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan liên quan và áp dụng các biện pháp pháp lý phù hợp.

  5. Vai trò của công nghệ thông tin trong quản lý nhà nước về thanh tra xây dựng cơ bản là gì?
    Công nghệ thông tin giúp nâng cao hiệu quả quản lý, theo dõi, báo cáo và xử lý thông tin nhanh chóng, chính xác, giảm thiểu sai sót và tăng tính minh bạch trong hoạt động thanh tra.

Kết luận

  • Luận văn đã hệ thống hóa cơ sở lý luận và kinh nghiệm thực tiễn về quản lý nhà nước trong công tác thanh tra xây dựng cơ bản, tập trung nghiên cứu tại Thanh tra tỉnh Lào Cai giai đoạn 2016-2018.
  • Thực trạng công tác quản lý nhà nước về thanh tra xây dựng cơ bản tại Lào Cai đã đạt được nhiều kết quả tích cực nhưng còn tồn tại hạn chế về lập kế hoạch, ứng dụng công nghệ và xử lý sau thanh tra.
  • Các yếu tố ảnh hưởng chính gồm tổ chức bộ máy, nguồn nhân lực và sự tham gia của người dân, có tác động trực tiếp đến hiệu quả quản lý.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm hoàn thiện công tác quản lý nhà nước về thanh tra xây dựng cơ bản, bao gồm hoàn thiện kế hoạch, ứng dụng công nghệ, nâng cao chất lượng cán bộ và tăng cường kiểm tra, giám sát.
  • Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học cho các cơ quan quản lý nhà nước và các đơn vị liên quan trong việc nâng cao hiệu lực, hiệu quả công tác thanh tra xây dựng cơ bản tại địa phương.

Hành động tiếp theo: Các cơ quan quản lý nhà nước tại tỉnh Lào Cai cần triển khai ngay các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi và nâng cao chất lượng công tác thanh tra xây dựng cơ bản trong các giai đoạn tiếp theo.