Tổng quan nghiên cứu

Quản lý thu, chi ngân sách tại các đơn vị sự nghiệp công lập có thu là một vấn đề cấp thiết trong bối cảnh đổi mới cơ chế tài chính công hiện nay. Trung tâm Kỹ thuật Tài nguyên và Môi trường tỉnh Tuyên Quang, với vai trò là đơn vị sự nghiệp công lập tự chủ tài chính, đang đối mặt với nhiều thách thức trong công tác quản lý ngân sách. Giai đoạn 2017-2019, Trung tâm đã ghi nhận nhiều biến động về nguồn thu và chi ngân sách, trong đó công tác quản lý thu chưa phát huy hết tiềm năng, còn tồn tại hạn chế trong quản lý chi, ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động chung. Mục tiêu nghiên cứu nhằm phân tích thực trạng quản lý thu, chi ngân sách của Trung tâm, đánh giá các yếu tố ảnh hưởng và đề xuất giải pháp hoàn thiện công tác quản lý này đến năm 2025. Nghiên cứu tập trung tại Trung tâm Kỹ thuật Tài nguyên và Môi trường tỉnh Tuyên Quang, dựa trên số liệu thu chi ngân sách trong ba năm gần nhất, nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn vốn, đảm bảo tính minh bạch và tiết kiệm trong quản lý tài chính. Việc hoàn thiện quản lý thu, chi ngân sách không chỉ góp phần nâng cao năng lực hoạt động của Trung tâm mà còn thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội địa phương, đồng thời tạo tiền đề cho các đơn vị sự nghiệp công lập khác trong tỉnh và khu vực áp dụng.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết quản lý ngân sách trong đơn vị sự nghiệp công lập, bao gồm:

  • Lý thuyết quản lý thu ngân sách: Nhấn mạnh vai trò của việc hoạch định kế hoạch thu, tổ chức triển khai và giám sát quá trình thu nhằm đảm bảo nguồn thu ngân sách đúng quy định và hiệu quả.
  • Lý thuyết quản lý chi ngân sách: Tập trung vào việc sử dụng ngân sách đúng mục đích, tiết kiệm và hiệu quả, tuân thủ các nguyên tắc, định mức chi tiêu theo quy định của Nhà nước.
  • Mô hình chu trình ngân sách: Bao gồm các bước lập dự toán, chấp hành dự toán, kiểm tra, quyết toán thu chi ngân sách, tạo thành vòng tuần hoàn quản lý tài chính hiệu quả.
  • Khái niệm đơn vị sự nghiệp công lập có thu: Đơn vị hoạt động theo nhiệm vụ được Nhà nước giao, có nguồn thu từ hoạt động sự nghiệp và tự chủ tài chính một phần hoặc toàn bộ chi phí hoạt động.

Các khái niệm chính được sử dụng gồm: dự toán thu chi ngân sách, tự chủ tài chính, kiểm soát nội bộ, hiệu quả quản lý ngân sách, và các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý thu chi ngân sách.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp thu thập và phân tích dữ liệu thứ cấp từ hệ thống số liệu thống kê thu, chi ngân sách của Trung tâm giai đoạn 2017-2019. Cỡ mẫu bao gồm toàn bộ số liệu tài chính liên quan đến thu chi ngân sách trong ba năm này. Phương pháp chọn mẫu là tổng hợp toàn bộ dữ liệu có sẵn nhằm đảm bảo tính toàn diện và chính xác.

Phân tích dữ liệu được thực hiện bằng phương pháp thống kê mô tả và phân tích xu hướng biến động theo thời gian, sử dụng công cụ Excel để xử lý số liệu. Các chỉ tiêu thống kê được tính toán nhằm làm rõ tình hình thực hiện dự toán thu, chi, tỷ lệ hoàn thành kế hoạch, cơ cấu nguồn thu và chi ngân sách. Ngoài ra, nghiên cứu còn áp dụng phương pháp so sánh với các đơn vị tương tự trong khu vực để rút ra bài học kinh nghiệm và đề xuất giải pháp phù hợp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng quản lý thu ngân sách: Trong giai đoạn 2017-2019, Trung tâm đạt tỷ lệ hoàn thành kế hoạch thu trung bình khoảng 85%, với nguồn thu chủ yếu từ dịch vụ đo đạc, bản đồ và tư vấn tài nguyên môi trường. Tuy nhiên, việc khai thác nguồn thu chưa tối ưu do đơn giá dịch vụ chưa phù hợp với thực tế thị trường, ảnh hưởng đến khả năng tăng thu.

  2. Thực trạng quản lý chi ngân sách: Chi ngân sách chủ yếu tập trung vào chi thường xuyên như tiền lương, phụ cấp, chi phí vận hành và sửa chữa thiết bị. Tỷ lệ chi thường xuyên chiếm khoảng 90% tổng chi ngân sách, trong khi chi không thường xuyên và đầu tư còn hạn chế, ảnh hưởng đến khả năng nâng cao chất lượng dịch vụ và đổi mới công nghệ.

  3. Hiệu quả quản lý thu chi ngân sách: Công tác lập dự toán thu chi được thực hiện tương đối đầy đủ, tuy nhiên việc chấp hành dự toán còn chậm trễ, đặc biệt là công tác quyết toán chi ngân sách chưa đảm bảo đúng tiến độ, gây khó khăn trong công tác thanh toán và báo cáo tài chính.

  4. Yếu tố ảnh hưởng đến quản lý thu chi: Bao gồm yếu tố chủ quan như năng lực cán bộ quản lý, nhận thức về quản lý ngân sách, ứng dụng công nghệ thông tin còn hạn chế; yếu tố khách quan như cơ chế quản lý tài chính của Nhà nước, các văn bản pháp luật liên quan chưa hoàn thiện, sự phối hợp giữa các cơ quan quản lý nhà nước chưa đồng bộ.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của những hạn chế trên xuất phát từ việc Trung tâm chưa hoàn thiện quy trình quản lý thu chi ngân sách, đặc biệt là trong việc điều chỉnh đơn giá dịch vụ phù hợp với thị trường và nâng cao năng lực cán bộ quản lý. So sánh với các Trung tâm Kỹ thuật Tài nguyên và Môi trường tại các tỉnh lân cận như Phú Thọ và Thái Nguyên, những đơn vị này đã chú trọng đầu tư trang thiết bị hiện đại và đào tạo cán bộ chuyên môn, từ đó nâng cao hiệu quả quản lý thu chi và chất lượng dịch vụ.

Việc ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý thu chi ngân sách tại Trung tâm còn hạn chế, trong khi đây là công cụ quan trọng giúp nâng cao tính minh bạch và hiệu quả quản lý. Dữ liệu thu chi có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ hoàn thành kế hoạch thu chi từng năm, bảng phân tích cơ cấu nguồn thu và chi ngân sách theo từng khoản mục, giúp lãnh đạo dễ dàng đánh giá và điều chỉnh kế hoạch phù hợp.

Kết quả nghiên cứu khẳng định tầm quan trọng của việc hoàn thiện cơ chế quản lý thu chi ngân sách nhằm đảm bảo nguồn tài chính ổn định, phục vụ hiệu quả các nhiệm vụ chuyên môn của Trung tâm, đồng thời góp phần nâng cao chất lượng dịch vụ công và phát triển kinh tế - xã hội địa phương.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện quy trình lập kế hoạch thu chi ngân sách: Tăng cường phân công trách nhiệm cụ thể cho các phòng ban trong công tác lập dự toán, đảm bảo dự toán phản ánh sát thực tế hoạt động và nhu cầu tài chính của Trung tâm. Thời gian thực hiện: ngay trong năm tài chính tiếp theo. Chủ thể thực hiện: Ban Giám đốc phối hợp Phòng Kế hoạch – Nghiệp vụ.

  2. Nâng cao năng lực cán bộ quản lý tài chính: Tổ chức các khóa đào tạo, tập huấn về quản lý ngân sách, kỹ năng lập dự toán và quyết toán, đồng thời nâng cao nhận thức về ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý tài chính. Thời gian: trong vòng 12 tháng. Chủ thể: Ban Giám đốc phối hợp với các cơ sở đào tạo chuyên ngành.

  3. Cập nhật và điều chỉnh đơn giá dịch vụ phù hợp: Rà soát, đề xuất điều chỉnh đơn giá dịch vụ đo đạc, bản đồ theo hướng sát với thị trường và quy định pháp luật nhằm tăng nguồn thu cho Trung tâm. Thời gian: trong 6 tháng. Chủ thể: Ban Giám đốc phối hợp Sở Tài nguyên và Môi trường, cơ quan quản lý nhà nước liên quan.

  4. Tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý thu chi: Đầu tư phần mềm quản lý tài chính hiện đại, xây dựng hệ thống báo cáo tự động, giúp theo dõi, giám sát thu chi kịp thời và chính xác. Thời gian: 12-18 tháng. Chủ thể: Ban Giám đốc phối hợp Phòng Công nghệ thông tin và các đơn vị liên quan.

  5. Tăng cường công tác kiểm tra, thanh tra và quyết toán ngân sách: Thiết lập quy trình kiểm tra nội bộ chặt chẽ, đảm bảo quyết toán thu chi đúng tiến độ, minh bạch và tuân thủ quy định pháp luật. Thời gian: thực hiện liên tục hàng năm. Chủ thể: Ban Giám đốc, Phòng Kế toán – Tài chính.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Lãnh đạo các đơn vị sự nghiệp công lập: Nhận diện các vấn đề quản lý thu chi ngân sách, áp dụng các giải pháp nâng cao hiệu quả tài chính, từ đó cải thiện hoạt động chuyên môn và dịch vụ công.

  2. Cán bộ quản lý tài chính, kế toán tại các đơn vị sự nghiệp: Nắm bắt quy trình lập dự toán, chấp hành và quyết toán ngân sách, nâng cao kỹ năng quản lý tài chính theo quy định hiện hành.

  3. Các cơ quan quản lý nhà nước về tài chính và tài nguyên môi trường: Tham khảo để xây dựng chính sách, quy định phù hợp, hỗ trợ các đơn vị sự nghiệp công lập trong công tác quản lý ngân sách.

  4. Nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành quản lý kinh tế, tài chính công: Tài liệu tham khảo thực tiễn về quản lý thu chi ngân sách tại đơn vị sự nghiệp công lập, đặc biệt trong lĩnh vực tài nguyên và môi trường.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý thu ngân sách tại đơn vị sự nghiệp công lập có những đặc điểm gì?
    Quản lý thu ngân sách là quá trình hoạch định, tổ chức và giám sát các khoản thu theo kế hoạch, đảm bảo thu đúng, đủ và kịp thời. Đặc điểm là phải tuân thủ quy định pháp luật, dựa trên các nguồn thu hợp pháp như phí, lệ phí, dịch vụ sự nghiệp và nguồn ngân sách nhà nước cấp.

  2. Tại sao việc lập dự toán thu chi ngân sách lại quan trọng?
    Lập dự toán giúp xác định kế hoạch tài chính cụ thể, cân đối nguồn thu và chi, từ đó đảm bảo sử dụng ngân sách hiệu quả, tránh thất thoát và lãng phí, đồng thời tạo cơ sở cho việc giám sát và quyết toán ngân sách.

  3. Những yếu tố nào ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý thu chi ngân sách?
    Bao gồm năng lực cán bộ quản lý, nhận thức về quản lý tài chính, cơ chế chính sách pháp luật, sự phối hợp giữa các cơ quan quản lý, và ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý.

  4. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả quản lý chi ngân sách?
    Cần xây dựng quy chế chi tiêu nội bộ rõ ràng, tuân thủ định mức, tiêu chuẩn chi, tăng cường kiểm tra, giám sát, đồng thời áp dụng công nghệ thông tin để theo dõi và báo cáo chi tiêu kịp thời, chính xác.

  5. Ứng dụng công nghệ thông tin có vai trò gì trong quản lý thu chi ngân sách?
    Công nghệ thông tin giúp tự động hóa quy trình quản lý, giảm thiểu sai sót, tăng tính minh bạch, hỗ trợ phân tích số liệu nhanh chóng và chính xác, từ đó nâng cao hiệu quả quản lý tài chính.

Kết luận

  • Quản lý thu, chi ngân sách tại Trung tâm Kỹ thuật Tài nguyên và Môi trường tỉnh Tuyên Quang còn nhiều hạn chế, đặc biệt trong việc khai thác nguồn thu và quản lý chi tiêu hiệu quả.
  • Năng lực cán bộ quản lý và ứng dụng công nghệ thông tin là những yếu tố chủ chốt ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý ngân sách.
  • Cơ chế quản lý tài chính của Nhà nước và sự phối hợp giữa các cơ quan quản lý cần được hoàn thiện để tạo điều kiện thuận lợi cho đơn vị sự nghiệp công lập hoạt động hiệu quả.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm hoàn thiện quy trình lập kế hoạch, nâng cao năng lực cán bộ, điều chỉnh đơn giá dịch vụ và tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin.
  • Tiếp tục nghiên cứu và triển khai các giải pháp trong giai đoạn 2021-2025 để nâng cao hiệu quả quản lý thu chi ngân sách, góp phần phát triển bền vững Trung tâm và địa phương.

Hành động tiếp theo là triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời theo dõi, đánh giá định kỳ để điều chỉnh phù hợp với thực tiễn. Các đơn vị sự nghiệp công lập và cơ quan quản lý nhà nước nên phối hợp chặt chẽ nhằm nâng cao hiệu quả quản lý tài chính công.