Tổng quan nghiên cứu

Logistics hàng không tại Thành phố Hồ Chí Minh đóng vai trò quan trọng trong chuỗi cung ứng quốc gia và khu vực, với tỷ trọng vận chuyển hàng hóa nội địa tại Cảng hàng không quốc tế Tân Sơn Nhất chiếm 42,6% tổng lượng hàng hóa hàng không cả nước và chiếm 40,3% thị phần hàng hóa quốc tế đi/đến Việt Nam năm 2017. Thành phố Hồ Chí Minh là trung tâm phân phối lớn nhất phía Nam, kết nối các trục giao thông Đông - Tây, Bắc - Nam cùng hệ thống cảng biển và sân bay quốc tế, tạo điều kiện thuận lợi cho phát triển logistics hàng không. Tuy nhiên, lĩnh vực này vẫn còn nhiều khó khăn như hạn chế về hạ tầng, thủ tục hành chính phức tạp, và sự manh mún của các doanh nghiệp nội địa.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm xây dựng khung lý thuyết quản lý nhà nước về logistics cảng hàng không, đánh giá thực trạng quản lý tại Thành phố Hồ Chí Minh từ năm 2015 đến nay, và đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước, góp phần thúc đẩy phát triển bền vững ngành logistics hàng không. Nghiên cứu tập trung vào các hoạt động logistics hàng không mặt đất tại sân bay Tân Sơn Nhất, với tầm nhìn đến năm 2025, nhằm hỗ trợ các cơ quan quản lý và doanh nghiệp trong việc cải thiện năng lực cạnh tranh và phát triển dịch vụ logistics hàng không.

Việc nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế, khi logistics hàng không ngày càng trở thành lĩnh vực chiến lược, góp phần nâng cao hiệu quả vận tải, giảm chi phí, và tăng cường an ninh, an toàn hàng không tại Thành phố Hồ Chí Minh.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn áp dụng các lý thuyết quản lý nhà nước và mô hình logistics hiện đại để xây dựng khung quản lý nhà nước về logistics cảng hàng không. Hai lý thuyết chính bao gồm:

  1. Lý thuyết quản lý nhà nước về kinh tế: Nhấn mạnh vai trò của nhà nước trong việc sử dụng các công cụ pháp luật, chính sách và nguồn lực để điều hành và phát triển nền kinh tế, trong đó có lĩnh vực logistics hàng không. Quản lý nhà nước được hiểu là sự tác động có tổ chức và bằng pháp quyền nhằm sử dụng hiệu quả các nguồn lực kinh tế trong và ngoài nước.

  2. Mô hình logistics tích hợp: Logistics được định nghĩa là quá trình lập kế hoạch, tổ chức, thực hiện và kiểm soát lưu chuyển hàng hóa, dịch vụ và thông tin từ điểm xuất phát đến điểm tiêu thụ cuối cùng nhằm tối ưu hóa chi phí và đáp ứng yêu cầu khách hàng. Mô hình này bao gồm các khái niệm chính như vận tải hàng không, kho bãi, giao nhận, thủ tục hải quan, và dịch vụ hỗ trợ.

Các khái niệm chuyên ngành quan trọng được làm rõ gồm: logistics cảng hàng không, quản lý nhà nước về logistics, chuỗi cung ứng logistics hàng không, và các hình thức logistics (2PL, 3PL, 4PL). Ngoài ra, nghiên cứu tham khảo kinh nghiệm quản lý nhà nước về logistics hàng không của Singapore và Thái Lan để rút ra bài học phù hợp cho Thành phố Hồ Chí Minh.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp thu thập thông tin sơ cấp và thứ cấp:

  • Thu thập thông tin sơ cấp: Phỏng vấn chuyên gia logistics, lãnh đạo doanh nghiệp, và các cơ sở đào tạo chuyên ngành kinh tế quốc tế, kinh doanh xuất nhập khẩu, logistics tại Thành phố Hồ Chí Minh nhằm thu thập dữ liệu thực tiễn và ý kiến chuyên môn.

  • Thu thập thông tin thứ cấp: Tổng hợp từ các báo cáo ngành, văn bản pháp luật, số liệu thống kê của Bộ Công Thương, Bộ Giao thông Vận tải, các công trình nghiên cứu khoa học, và tài liệu tham khảo liên quan đến logistics hàng không.

Phân tích dữ liệu được thực hiện bằng phương pháp định tính và định lượng, sử dụng số liệu thống kê về khối lượng hàng hóa vận chuyển, thị phần doanh nghiệp, và các chỉ số kinh tế liên quan từ năm 2015 đến 2019. Cỡ mẫu khảo sát gồm các doanh nghiệp logistics hàng không tại Thành phố Hồ Chí Minh, với lựa chọn mẫu theo phương pháp phi xác suất nhằm đảm bảo tính đại diện cho các nhóm doanh nghiệp lớn, vừa và nhỏ.

Timeline nghiên cứu kéo dài từ năm 2019 đến 2020, tập trung phân tích thực trạng và đề xuất giải pháp cho giai đoạn phát triển đến năm 2025.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tăng trưởng mạnh mẽ của logistics hàng không tại Thành phố Hồ Chí Minh: Thị trường vận tải hàng hóa bằng đường hàng không tăng trưởng trung bình 15,6%/năm giai đoạn 2011-2017, với tổng sản lượng đạt khoảng 1,13 triệu tấn năm 2017, tăng 25,9% so với năm trước. Năm 2019, kim ngạch xuất khẩu hàng hóa qua cảng đạt 39,68 tỷ USD, tăng 17,3% so năm 2018.

  2. Cơ cấu doanh nghiệp logistics đa dạng nhưng manh mún: Các doanh nghiệp tư nhân chiếm 57% thị phần, doanh nghiệp nước ngoài 35%, doanh nghiệp nhà nước chỉ chiếm 4%. Tình trạng nhỏ lẻ, phân tán khiến chi phí logistics tăng cao và hạn chế đầu tư công nghệ hiện đại.

  3. Hạ tầng và thủ tục hành chính còn nhiều hạn chế: Sân bay Tân Sơn Nhất có công suất thiết kế 28 triệu lượt khách/năm nhưng đã quá tải với 38 triệu lượt khách năm 2018, ảnh hưởng đến hiệu quả vận chuyển hàng hóa. Giao thông quanh sân bay chưa đồng bộ, kho bãi thiếu diện tích và trang thiết bị hiện đại, thủ tục hải quan và an ninh hàng không phức tạp gây chậm trễ.

  4. Nguồn nhân lực logistics hàng không còn thiếu hụt và chưa đáp ứng yêu cầu: Mặc dù có các chương trình đào tạo, nhưng chất lượng và kỹ năng chuyên môn của nhân lực chưa đồng đều, ảnh hưởng đến năng suất và chất lượng dịch vụ.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của các hạn chế trên xuất phát từ sự phát triển nhanh nhưng thiếu đồng bộ của ngành logistics hàng không, đặc biệt là sự thiếu hụt về hạ tầng và nguồn lực quản lý. So với kinh nghiệm của Singapore và Thái Lan, Thành phố Hồ Chí Minh còn thiếu các chính sách ưu đãi, hệ thống pháp lý đồng bộ và đầu tư công nghệ thông tin hiện đại trong quản lý logistics hàng không.

Biểu đồ thể hiện sự tăng trưởng khối lượng hàng hóa vận chuyển hàng không qua sân bay Tân Sơn Nhất từ năm 2015 đến 2019 sẽ minh họa rõ xu hướng phát triển nhanh nhưng chưa tương xứng với năng lực hạ tầng. Bảng so sánh tỷ lệ doanh nghiệp theo loại hình cũng cho thấy sự chiếm ưu thế của doanh nghiệp tư nhân và nước ngoài, phản ánh sự phân mảnh thị trường.

Kết quả nghiên cứu khẳng định vai trò thiết yếu của quản lý nhà nước trong việc điều phối, quy hoạch và hỗ trợ phát triển logistics hàng không, nhằm nâng cao hiệu quả vận hành, giảm chi phí và tăng sức cạnh tranh cho doanh nghiệp nội địa.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện khung pháp lý và chính sách ưu đãi: Ban hành các chính sách hỗ trợ doanh nghiệp logistics hàng không, bao gồm ưu đãi thuế, trợ cấp đầu tư công nghệ và đào tạo nhân lực, nhằm thu hút đầu tư và nâng cao năng lực cạnh tranh. Thời gian thực hiện: 2021-2023. Chủ thể: Ủy ban nhân dân Thành phố, Sở Công Thương, Bộ Giao thông Vận tải.

  2. Đầu tư nâng cấp hạ tầng logistics hàng không: Mở rộng diện tích kho bãi, trang bị thiết bị hiện đại, cải thiện kết nối giao thông quanh sân bay Tân Sơn Nhất và đẩy nhanh tiến độ xây dựng sân bay Long Thành với công suất dự kiến 5 triệu tấn hàng hóa/năm. Thời gian: 2020-2025. Chủ thể: Tổng công ty Cảng hàng không Việt Nam, Bộ Giao thông Vận tải.

  3. Phát triển nguồn nhân lực chuyên ngành logistics hàng không: Tăng cường hợp tác với các tổ chức đào tạo quốc tế, xây dựng chương trình đào tạo chuyên sâu, nâng cao kỹ năng thực hành và quản lý cho nhân viên logistics. Thời gian: 2020-2024. Chủ thể: Các trường đại học, Sở Lao động - Thương binh và Xã hội.

  4. Ứng dụng công nghệ thông tin và tự động hóa trong quản lý logistics: Triển khai hệ thống quản lý thông tin điện tử, tự động hóa quy trình khai thác hàng hóa, thủ tục hải quan điện tử nhằm giảm thời gian và chi phí vận hành. Thời gian: 2021-2025. Chủ thể: Sở Thông tin và Truyền thông, các doanh nghiệp logistics.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cơ quan quản lý nhà nước: Giúp hoạch định chính sách, quy hoạch phát triển logistics hàng không phù hợp với thực tiễn và xu hướng quốc tế, nâng cao hiệu quả quản lý.

  2. Doanh nghiệp logistics và vận tải hàng không: Cung cấp thông tin về thực trạng thị trường, các giải pháp nâng cao năng lực cạnh tranh và phát triển bền vững.

  3. Các trường đại học và viện nghiên cứu: Là tài liệu tham khảo cho nghiên cứu khoa học, đào tạo chuyên ngành logistics và quản lý nhà nước.

  4. Nhà đầu tư và tổ chức tài chính: Hỗ trợ đánh giá tiềm năng đầu tư, rủi ro và cơ hội phát triển trong lĩnh vực logistics hàng không tại Thành phố Hồ Chí Minh.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý nhà nước về logistics cảng hàng không là gì?
    Là hoạt động của Nhà nước sử dụng pháp luật và công cụ quản lý để điều hành, phát triển và kiểm soát các hoạt động logistics tại cảng hàng không nhằm đảm bảo hiệu quả kinh tế và an ninh quốc gia.

  2. Tại sao logistics hàng không tại Thành phố Hồ Chí Minh lại quan trọng?
    Thành phố là trung tâm phân phối lớn nhất phía Nam, chiếm hơn 40% thị phần hàng hóa hàng không quốc gia, đóng góp lớn vào tăng trưởng kinh tế và hội nhập quốc tế.

  3. Những khó khăn chính trong quản lý logistics hàng không hiện nay là gì?
    Bao gồm hạ tầng chưa đồng bộ, thủ tục hành chính phức tạp, nguồn nhân lực thiếu chuyên môn và sự phân mảnh của doanh nghiệp logistics.

  4. Kinh nghiệm quốc tế nào có thể áp dụng cho Thành phố Hồ Chí Minh?
    Singapore và Thái Lan đã thành công với việc xây dựng khung pháp lý đồng bộ, đầu tư hạ tầng hiện đại, đào tạo nhân lực chất lượng và ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý logistics hàng không.

  5. Giải pháp nào giúp nâng cao hiệu quả quản lý logistics hàng không?
    Hoàn thiện chính sách ưu đãi, đầu tư hạ tầng, phát triển nguồn nhân lực và ứng dụng công nghệ thông tin là các giải pháp thiết thực và cần thiết.

Kết luận

  • Luận văn đã xây dựng được khung lý thuyết quản lý nhà nước về logistics cảng hàng không, làm rõ nội dung và vai trò của quản lý nhà nước trong lĩnh vực này.
  • Thực trạng logistics hàng không tại Thành phố Hồ Chí Minh phát triển nhanh nhưng còn nhiều hạn chế về hạ tầng, nhân lực và quản lý.
  • Đề xuất các giải pháp đồng bộ về chính sách, hạ tầng, nhân lực và công nghệ nhằm nâng cao hiệu quả quản lý và phát triển bền vững logistics hàng không.
  • Nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn cao, hỗ trợ các cơ quan quản lý, doanh nghiệp và nhà đầu tư trong việc hoạch định chiến lược phát triển ngành.
  • Tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi và cập nhật dữ liệu để theo dõi tiến độ thực hiện các giải pháp đến năm 2025 và xa hơn.

Hành động ngay hôm nay để góp phần xây dựng hệ thống logistics hàng không hiện đại, hiệu quả và cạnh tranh tại Thành phố Hồ Chí Minh!