Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục phổ thông theo Nghị quyết số 29-NQ/TW (2013), hoạt động tổ chuyên môn (TCM) tại các trường tiểu học giữ vai trò then chốt trong nâng cao chất lượng dạy và học. Thành phố Kon Tum, với đặc thù đa dân tộc và điều kiện kinh tế xã hội còn nhiều khó khăn, đang đối mặt với thách thức trong quản lý và phát triển hoạt động TCM nhằm đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục phổ thông. Năm học 2020-2021, toàn thành phố có 18 trường tiểu học với 17.165 học sinh, trong đó 38,9% là học sinh dân tộc thiểu số, cùng 787 giáo viên, tỷ lệ bình quân 1,46 giáo viên/lớp. Mặc dù 82,8% giáo viên đạt chuẩn và trên chuẩn đào tạo, năng lực chuyên môn và nghiệp vụ vẫn còn hạn chế, đặc biệt trong việc đổi mới phương pháp dạy học và quản lý hoạt động chuyên môn.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm khảo sát thực trạng quản lý hoạt động tổ chuyên môn tại các trường tiểu học trên địa bàn thành phố Kon Tum trong năm học 2021-2022, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý phù hợp, nâng cao hiệu quả hoạt động tổ chuyên môn đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục phổ thông. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào 7/18 trường tiểu học trên địa bàn thành phố, với đối tượng là cán bộ quản lý, tổ trưởng chuyên môn và giáo viên. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học cho công tác quản lý tổ chuyên môn, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục tiểu học, đặc biệt trong điều kiện đổi mới chương trình giáo dục phổ thông 2018.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục và quản lý hoạt động tổ chuyên môn trong trường tiểu học. Hai mô hình chính được áp dụng gồm:

  1. Lý thuyết quản lý giáo dục: Quản lý giáo dục được hiểu là hệ thống các tác động có mục đích, có kế hoạch và hợp quy luật của chủ thể quản lý nhằm điều hành, phối hợp các lực lượng xã hội để thúc đẩy công tác đào tạo thế hệ trẻ theo yêu cầu xã hội. Quản lý giáo dục cấp vi mô tập trung vào quản lý nhà trường và các tổ chức trực thuộc như tổ chuyên môn.

  2. Lý thuyết quản lý hoạt động tổ chuyên môn: Tổ chuyên môn là đơn vị cơ sở trong trường tiểu học, chịu trách nhiệm triển khai các hoạt động chuyên môn, bồi dưỡng giáo viên, tổ chức sinh hoạt chuyên môn theo hướng nghiên cứu bài học, đổi mới phương pháp dạy học và đánh giá giáo viên theo chuẩn nghề nghiệp. Quản lý hoạt động tổ chuyên môn bao gồm xây dựng kế hoạch, tổ chức thực hiện, phân công nhiệm vụ, kiểm tra, đánh giá và điều chỉnh hoạt động nhằm nâng cao chất lượng giáo dục.

Các khái niệm chính bao gồm: quản lý giáo dục, tổ chuyên môn, sinh hoạt chuyên môn theo nghiên cứu bài học, đổi mới giáo dục phổ thông, chuẩn nghề nghiệp giáo viên.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa nghiên cứu lý thuyết và thực tiễn:

  • Nguồn dữ liệu: Thu thập từ 7 trường tiểu học trên địa bàn thành phố Kon Tum, với 17 cán bộ quản lý, 29 tổ trưởng chuyên môn và 152 giáo viên tham gia khảo sát bằng phiếu điều tra ý kiến, phỏng vấn sâu và quan sát thực tế hoạt động tổ chuyên môn.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng thống kê mô tả (điểm trung bình, độ lệch chuẩn) để đánh giá mức độ nhận thức, thực trạng quản lý và hiệu quả hoạt động tổ chuyên môn. Phân tích so sánh các chỉ số quản lý, nhận thức và thực hiện nhiệm vụ giữa các nhóm đối tượng khảo sát.

  • Timeline nghiên cứu: Khảo sát thực trạng từ tháng 10 đến tháng 12 năm 2021; khảo nghiệm tính khả thi các biện pháp đề xuất trong tháng 12/2021; đề xuất giải pháp cho giai đoạn 2022-2025.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức về vai trò tổ chuyên môn: 100% cán bộ quản lý và tổ trưởng chuyên môn, 87% giáo viên đánh giá tổ chuyên môn là rất quan trọng hoặc quan trọng trong nhà trường. Tuy nhiên, còn khoảng 13% giáo viên chưa nhận thức đúng mức, ảnh hưởng đến sự tham gia tích cực trong sinh hoạt chuyên môn.

  2. Thực trạng quản lý hoạt động tổ chuyên môn: Việc xây dựng kế hoạch tổ chuyên môn được thực hiện khá tốt với điểm trung bình 4,2/5; phân công giáo viên giảng dạy phù hợp năng lực đạt 4,0/5; quản lý sinh hoạt chuyên môn theo nghiên cứu bài học đạt 3,8/5. Tuy nhiên, việc đổi mới sinh hoạt chuyên môn chưa đồng bộ, còn mang tính hình thức, chưa đi sâu vào phân tích bài học và áp dụng hiệu quả vào thực tiễn giảng dạy.

  3. Cơ sở vật chất và thiết bị dạy học: Các trường được trang bị phòng máy tính cơ bản, tuy nhiên phòng học tiếng Anh, phòng nghệ thuật còn thiếu. Diện tích sân chơi, bãi tập nhỏ hẹp, thiết bị dạy học chưa đảm bảo chất lượng, gây khó khăn cho đổi mới phương pháp dạy học.

  4. Đánh giá giáo viên theo chuẩn nghề nghiệp: Công tác đánh giá được thực hiện theo quy định với sự tham gia của tổ chuyên môn, cán bộ quản lý và giáo viên. Tuy nhiên, việc đánh giá còn mang tính hình thức, chưa phản ánh đầy đủ năng lực thực tế của giáo viên.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy nhận thức của cán bộ quản lý và giáo viên về vai trò tổ chuyên môn tương đối tích cực, phù hợp với các nghiên cứu trong nước và quốc tế về tầm quan trọng của tổ chuyên môn trong nâng cao chất lượng giáo dục. Tuy nhiên, sự chưa đồng đều trong nhận thức và thực hiện sinh hoạt chuyên môn theo nghiên cứu bài học phản ánh hạn chế trong công tác bồi dưỡng, hướng dẫn và quản lý của nhà trường.

Việc quản lý hoạt động tổ chuyên môn còn dựa nhiều vào kinh nghiệm cá nhân, thiếu sự thống nhất và khoa học, dẫn đến hiệu quả chưa cao. Cơ sở vật chất và thiết bị dạy học chưa đáp ứng đầy đủ yêu cầu đổi mới giáo dục phổ thông, ảnh hưởng đến việc áp dụng phương pháp dạy học tích cực và đổi mới sinh hoạt chuyên môn.

So sánh với các nghiên cứu ở các địa phương khác, tình hình tại Kon Tum có những điểm tương đồng về khó khăn trong quản lý và đổi mới hoạt động tổ chuyên môn, đặc biệt trong điều kiện vùng dân tộc thiểu số và kinh tế còn hạn chế. Việc đánh giá giáo viên theo chuẩn nghề nghiệp cần được nâng cao tính khách quan và thực chất hơn để thúc đẩy phát triển chuyên môn.

Dữ liệu có thể được trình bày qua các biểu đồ cột thể hiện mức độ nhận thức, điểm trung bình các tiêu chí quản lý và thực hiện nhiệm vụ tổ chuyên môn, bảng tổng hợp số liệu về cơ sở vật chất và tỷ lệ giáo viên đạt chuẩn.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao nhận thức và năng lực quản lý cho cán bộ quản lý và tổ trưởng chuyên môn
    Tổ chức các lớp bồi dưỡng, tập huấn chuyên sâu về quản lý hoạt động tổ chuyên môn, đổi mới sinh hoạt chuyên môn theo nghiên cứu bài học. Mục tiêu nâng điểm trung bình nhận thức lên trên 4,5 trong 2 năm tới. Chủ thể thực hiện: Sở Giáo dục và Đào tạo phối hợp Phòng Giáo dục thành phố Kon Tum.

  2. Đổi mới sinh hoạt chuyên môn theo hướng nghiên cứu bài học
    Xây dựng kế hoạch sinh hoạt chuyên môn cụ thể, tăng cường dự giờ, rút kinh nghiệm, áp dụng phương pháp dạy học tích cực. Thực hiện ít nhất 2 buổi sinh hoạt chuyên môn theo nghiên cứu bài học mỗi tháng. Chủ thể thực hiện: Hiệu trưởng và tổ trưởng chuyên môn các trường tiểu học.

  3. Tăng cường đầu tư cơ sở vật chất và thiết bị dạy học
    Ưu tiên đầu tư phòng học tiếng Anh, phòng nghệ thuật, sân chơi, thiết bị dạy học hiện đại phục vụ đổi mới phương pháp dạy học. Mục tiêu hoàn thành trong 3 năm tới. Chủ thể thực hiện: UBND thành phố, Sở Giáo dục và Đào tạo, các nhà trường.

  4. Nâng cao chất lượng đánh giá giáo viên theo chuẩn nghề nghiệp
    Xây dựng quy trình đánh giá minh bạch, khách quan, gắn với kết quả thực tế giảng dạy và sinh hoạt chuyên môn. Tổ chức tập huấn cho cán bộ đánh giá và giáo viên về quy trình, tiêu chí đánh giá. Chủ thể thực hiện: Phòng Giáo dục và Đào tạo, các trường tiểu học.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục các cấp
    Giúp hiểu rõ vai trò, phương pháp quản lý hoạt động tổ chuyên môn, từ đó nâng cao hiệu quả quản lý nhà trường.

  2. Hiệu trưởng và phó hiệu trưởng các trường tiểu học
    Cung cấp cơ sở khoa học để xây dựng kế hoạch, tổ chức và kiểm tra hoạt động tổ chuyên môn phù hợp với yêu cầu đổi mới giáo dục.

  3. Tổ trưởng chuyên môn và giáo viên tiểu học
    Hỗ trợ nâng cao nhận thức, kỹ năng tổ chức sinh hoạt chuyên môn theo nghiên cứu bài học, đổi mới phương pháp dạy học.

  4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý giáo dục
    Là tài liệu tham khảo quý giá về quản lý hoạt động tổ chuyên môn trong bối cảnh đổi mới giáo dục phổ thông tại vùng dân tộc thiểu số.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tổ chuyên môn là gì và vai trò của nó trong trường tiểu học?
    Tổ chuyên môn là đơn vị cơ sở trong trường tiểu học, chịu trách nhiệm triển khai các hoạt động chuyên môn, bồi dưỡng giáo viên và tổ chức sinh hoạt chuyên môn. Vai trò chính là nâng cao chất lượng dạy và học, hỗ trợ giáo viên phát triển năng lực chuyên môn.

  2. Quản lý hoạt động tổ chuyên môn gồm những nội dung chính nào?
    Bao gồm xây dựng kế hoạch hoạt động, phân công nhiệm vụ, tổ chức sinh hoạt chuyên môn, quản lý việc sử dụng đồ dùng, thiết bị dạy học, đánh giá giáo viên theo chuẩn nghề nghiệp và điều chỉnh hoạt động phù hợp với yêu cầu đổi mới giáo dục.

  3. Sinh hoạt chuyên môn theo nghiên cứu bài học là gì?
    Là hình thức sinh hoạt chuyên môn tập trung vào việc phân tích, rút kinh nghiệm từ các bài học thực tế, nhằm đổi mới phương pháp dạy học và nâng cao hiệu quả giảng dạy.

  4. Những khó khăn chính trong quản lý hoạt động tổ chuyên môn tại Kon Tum là gì?
    Bao gồm nhận thức chưa đồng đều của giáo viên, cơ sở vật chất thiếu thốn, thiết bị dạy học chưa đảm bảo, quản lý còn mang tính hình thức và thiếu khoa học, ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động tổ chuyên môn.

  5. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả hoạt động tổ chuyên môn?
    Cần nâng cao nhận thức và năng lực quản lý cho cán bộ quản lý và tổ trưởng chuyên môn, đổi mới sinh hoạt chuyên môn theo nghiên cứu bài học, đầu tư cơ sở vật chất, thiết bị dạy học, đồng thời nâng cao chất lượng đánh giá giáo viên theo chuẩn nghề nghiệp.

Kết luận

  • Hoạt động tổ chuyên môn tại các trường tiểu học thành phố Kon Tum giữ vai trò quan trọng trong đổi mới giáo dục phổ thông, nhưng còn nhiều hạn chế về quản lý và thực hiện.
  • Nhận thức của cán bộ quản lý và giáo viên về vai trò tổ chuyên môn tương đối tích cực, song vẫn còn tỷ lệ nhỏ chưa nhận thức đúng mức.
  • Quản lý hoạt động tổ chuyên môn chưa đồng bộ, đổi mới sinh hoạt chuyên môn còn mang tính hình thức, cơ sở vật chất và thiết bị dạy học chưa đáp ứng đầy đủ yêu cầu.
  • Đề xuất các biện pháp nâng cao nhận thức, đổi mới sinh hoạt chuyên môn, đầu tư cơ sở vật chất và nâng cao chất lượng đánh giá giáo viên là cần thiết và khả thi.
  • Nghiên cứu là cơ sở khoa học quan trọng cho việc nâng cao hiệu quả quản lý tổ chuyên môn tại Kon Tum, đồng thời có thể mở rộng áp dụng cho các địa phương khác trong giai đoạn 2022-2025.

Call to action: Các cơ quan quản lý giáo dục, nhà trường và tổ chuyên môn cần phối hợp chặt chẽ triển khai các giải pháp đề xuất nhằm nâng cao chất lượng giáo dục tiểu học, đáp ứng yêu cầu đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục phổ thông.