Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh đổi mới giáo dục phổ thông theo chương trình năm 2018, hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp (HĐGDNGLL) được xác định là một phần thiết yếu nhằm phát triển toàn diện phẩm chất và năng lực của học sinh tiểu học. Tại thành phố Long Xuyên, tỉnh An Giang, với quy mô giáo dục tiểu học gồm 26 trường, hoạt động này đã được triển khai trong hai năm học 2021-2022 và 2022-2023. Qua khảo sát 8 trường tiểu học với 20 cán bộ quản lý và 150 giáo viên, nghiên cứu tập trung đánh giá thực trạng quản lý HĐGDNGLL, từ đó đề xuất các biện pháp nâng cao hiệu quả quản lý.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm phân tích cơ sở lý luận, khảo sát thực trạng quản lý HĐGDNGLL và đề xuất các giải pháp phù hợp với đặc thù địa phương. Phạm vi nghiên cứu bao gồm các trường tiểu học trên địa bàn thành phố Long Xuyên trong khoảng thời gian hai năm học gần nhất. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện, phát huy vai trò của hoạt động ngoài giờ lên lớp trong việc hình thành kỹ năng sống, phẩm chất đạo đức và năng lực thực tiễn cho học sinh, đồng thời hỗ trợ công tác quản lý giáo dục tại địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục hiện đại, trong đó quản lý được hiểu là quá trình tác động có tổ chức, có mục đích của chủ thể quản lý đến khách thể nhằm sử dụng hiệu quả các nguồn lực để đạt mục tiêu đề ra. Lý thuyết về hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp được xây dựng trên cơ sở tiếp cận hoạt động trải nghiệm, nhấn mạnh vai trò của việc tổ chức các hoạt động ngoài giờ học nhằm phát triển phẩm chất, năng lực và kỹ năng thực hành cho học sinh.

Ba khái niệm chính được sử dụng gồm:

  • Hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp: các hoạt động giáo dục có kế hoạch, tổ chức ngoài giờ học chính khóa nhằm phát triển toàn diện học sinh.
  • Quản lý hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp: quá trình lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra các hoạt động ngoài giờ học để đạt mục tiêu giáo dục.
  • Biện pháp quản lý: các cách thức, phương pháp được áp dụng nhằm nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp khảo sát định lượng kết hợp phân tích thống kê mô tả và phân tích nhân tố. Dữ liệu được thu thập qua ba bảng hỏi với tổng cộng 170 người tham gia gồm 20 cán bộ quản lý và 150 giáo viên tại 8 trường tiểu học trên địa bàn thành phố Long Xuyên. Các bảng hỏi tập trung vào đánh giá mục tiêu, nội dung, hình thức tổ chức, phương pháp và kiểm tra đánh giá hoạt động ngoài giờ lên lớp, cũng như thực trạng lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo và các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý.

Dữ liệu được xử lý bằng phần mềm Excel, Google Forms analytics và SPSS để phân tích mức độ nhận thức, thực trạng quản lý và các nhân tố ảnh hưởng. Thời gian thu thập dữ liệu là tháng 3 năm 2023, nghiên cứu tập trung vào hai năm học 2021-2022 và 2022-2023 nhằm đảm bảo tính cập nhật và phản ánh thực tế quản lý tại địa phương.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức về vai trò HĐGDNGLL còn hạn chế: Khoảng 65% cán bộ quản lý và giáo viên nhận thức đầy đủ về tầm quan trọng của hoạt động ngoài giờ lên lớp, trong khi 35% còn chưa nắm rõ hoặc có quan điểm phiến diện. Điều này ảnh hưởng đến chất lượng lập kế hoạch và tổ chức hoạt động.

  2. Kế hoạch hoạt động chưa thực sự khả thi và cụ thể: Chỉ khoảng 58% trường tiểu học xây dựng kế hoạch chi tiết, phù hợp với đặc thù từng trường và lứa tuổi học sinh. Các kế hoạch còn thiếu tính thực tiễn, chưa linh hoạt điều chỉnh theo điều kiện thực tế.

  3. Thiếu hụt nhân lực và tài chính hỗ trợ: 70% giáo viên phản ánh thiếu nhân lực chuyên trách và kinh phí để tổ chức các hoạt động đa dạng, phong phú. Cơ sở vật chất phục vụ hoạt động ngoài giờ lên lớp còn hạn chế, ảnh hưởng đến hiệu quả tổ chức.

  4. Phương pháp tổ chức và kiểm tra đánh giá còn đơn điệu: Hơn 60% giáo viên sử dụng phương pháp truyền thống, chưa đa dạng hóa hình thức tổ chức như trò chơi, đóng vai, câu lạc bộ. Việc kiểm tra, đánh giá kết quả hoạt động chủ yếu dựa vào quan sát và nhận xét chủ quan, thiếu công cụ đánh giá khách quan và toàn diện.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các hạn chế trên xuất phát từ nhận thức chưa đồng bộ giữa các cấp quản lý và giáo viên về vai trò của HĐGDNGLL, dẫn đến việc lập kế hoạch và tổ chức hoạt động chưa hiệu quả. So với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, kết quả này tương đồng với thực trạng chung tại nhiều địa phương khi nguồn lực và sự quan tâm chưa được đầu tư đúng mức.

Việc thiếu nhân lực và kinh phí là rào cản lớn, làm giảm khả năng tổ chức các hoạt động đa dạng, sáng tạo, từ đó ảnh hưởng đến sự hứng thú và tham gia của học sinh. Phương pháp tổ chức và kiểm tra đánh giá chưa đổi mới cũng làm giảm hiệu quả giáo dục ngoài giờ lên lớp, chưa phát huy hết tiềm năng phát triển phẩm chất và năng lực của học sinh.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ nhận thức đúng về HĐGDNGLL, biểu đồ tròn phân bố mức độ chi tiết của kế hoạch hoạt động, và bảng so sánh các hình thức tổ chức hoạt động được sử dụng tại các trường. Những biểu đồ này giúp minh họa rõ nét các điểm mạnh và hạn chế trong quản lý hoạt động ngoài giờ lên lớp.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao nhận thức cho cán bộ quản lý và giáo viên
    Tổ chức các khóa tập huấn, hội thảo chuyên đề về vai trò và phương pháp quản lý HĐGDNGLL nhằm nâng cao nhận thức và kỹ năng cho đội ngũ quản lý và giáo viên. Mục tiêu đạt 90% cán bộ quản lý và giáo viên có nhận thức đúng đắn trong vòng 12 tháng. Chủ thể thực hiện: Phòng Giáo dục và Đào tạo thành phố Long Xuyên phối hợp với các trường.

  2. Xây dựng kế hoạch hoạt động cụ thể, khả thi và linh hoạt
    Hướng dẫn các trường xây dựng kế hoạch chi tiết, phù hợp với đặc điểm từng trường và lứa tuổi học sinh, có tính khả thi và điều chỉnh linh hoạt theo điều kiện thực tế. Mục tiêu 100% trường tiểu học có kế hoạch hoạt động ngoài giờ lên lớp được phê duyệt và thực hiện hiệu quả trong năm học tiếp theo. Chủ thể thực hiện: Ban giám hiệu các trường.

  3. Tăng cường nguồn lực về nhân sự và tài chính
    Đề xuất cấp trên tăng cường kinh phí hỗ trợ, đồng thời xây dựng đội ngũ giáo viên chuyên trách hoặc phụ trách hoạt động ngoài giờ lên lớp. Mục tiêu tăng ít nhất 30% kinh phí và nhân lực trong vòng 2 năm. Chủ thể thực hiện: Sở Giáo dục và Đào tạo, UBND thành phố Long Xuyên.

  4. Đổi mới phương pháp tổ chức và kiểm tra đánh giá
    Khuyến khích áp dụng đa dạng hình thức tổ chức như trò chơi, câu lạc bộ, đóng vai, hoạt động trải nghiệm thực tế. Xây dựng bộ công cụ kiểm tra, đánh giá kết quả hoạt động khách quan, toàn diện, kết hợp đánh giá của giáo viên, học sinh và phụ huynh. Mục tiêu áp dụng phương pháp mới tại 80% trường trong 18 tháng tới. Chủ thể thực hiện: Các trường tiểu học phối hợp với Phòng Giáo dục và Đào tạo.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục
    Giúp nâng cao năng lực quản lý hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp, từ đó cải thiện chất lượng giáo dục toàn diện tại các trường tiểu học.

  2. Giáo viên tiểu học
    Cung cấp kiến thức và phương pháp tổ chức hoạt động ngoài giờ lên lớp hiệu quả, giúp phát huy vai trò chủ thể của học sinh trong quá trình học tập và rèn luyện.

  3. Nhà nghiên cứu giáo dục
    Là tài liệu tham khảo quý giá về quản lý hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp, góp phần phát triển lý luận và thực tiễn quản lý giáo dục tại Việt Nam.

  4. Phòng Giáo dục và Đào tạo địa phương
    Hỗ trợ xây dựng chính sách, kế hoạch và hướng dẫn các trường tiểu học trong việc tổ chức và quản lý hoạt động ngoài giờ lên lớp phù hợp với điều kiện thực tế.

Câu hỏi thường gặp

  1. Hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp là gì?
    Là các hoạt động giáo dục được tổ chức ngoài giờ học chính khóa nhằm phát triển phẩm chất, năng lực và kỹ năng thực hành cho học sinh, góp phần giáo dục toàn diện.

  2. Tại sao cần quản lý hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp?
    Quản lý giúp đảm bảo hoạt động được tổ chức có kế hoạch, hiệu quả, phù hợp với mục tiêu giáo dục, đồng thời phát huy vai trò của giáo viên và học sinh trong quá trình giáo dục.

  3. Những khó khăn chính trong quản lý hoạt động ngoài giờ lên lớp hiện nay là gì?
    Bao gồm nhận thức chưa đồng bộ, kế hoạch chưa khả thi, thiếu nhân lực và kinh phí, phương pháp tổ chức và kiểm tra đánh giá còn đơn điệu.

  4. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động ngoài giờ lên lớp?
    Cần nâng cao nhận thức, xây dựng kế hoạch cụ thể, tăng cường nguồn lực, đổi mới phương pháp tổ chức và kiểm tra đánh giá, đồng thời phối hợp chặt chẽ giữa các lực lượng giáo dục.

  5. Ai là người chịu trách nhiệm chính trong quản lý hoạt động ngoài giờ lên lớp?
    Hiệu trưởng là người chịu trách nhiệm chính, phối hợp với các bộ phận như giáo viên chủ nhiệm, tổ chuyên môn, ban chỉ đạo hoạt động ngoài giờ lên lớp và các tổ chức đoàn thể trong trường.

Kết luận

  • Hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp là yếu tố quan trọng trong giáo dục tiểu học, góp phần phát triển toàn diện phẩm chất và năng lực học sinh.
  • Thực trạng quản lý tại các trường tiểu học thành phố Long Xuyên còn nhiều hạn chế về nhận thức, kế hoạch, nguồn lực và phương pháp tổ chức.
  • Nghiên cứu đã đề xuất các biện pháp thiết thực nhằm nâng cao hiệu quả quản lý, bao gồm nâng cao nhận thức, xây dựng kế hoạch khả thi, tăng cường nguồn lực và đổi mới phương pháp tổ chức, kiểm tra đánh giá.
  • Các giải pháp được đánh giá cao về tính cần thiết và khả thi, phù hợp với điều kiện thực tế địa phương.
  • Đề nghị các cấp quản lý giáo dục và các trường tiểu học triển khai thực hiện các biện pháp trong thời gian tới để nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện.

Hành động tiếp theo: Phòng Giáo dục và Đào tạo thành phố Long Xuyên cần tổ chức các khóa tập huấn, hướng dẫn xây dựng kế hoạch và triển khai các biện pháp quản lý hiệu quả. Các trường tiểu học cần chủ động áp dụng đổi mới phương pháp tổ chức và kiểm tra đánh giá hoạt động ngoài giờ lên lớp.