Tổng quan nghiên cứu

Thành phố Thái Nguyên, tỉnh Thái Nguyên, là một trung tâm kinh tế - xã hội phát triển nhanh với dân số khoảng 1,87 triệu người và tốc độ tăng trưởng kinh tế đạt 4,24% năm 2020. Trong bối cảnh phát triển đô thị và công nghiệp mạnh mẽ, vấn đề ô nhiễm môi trường ngày càng trở nên nghiêm trọng, ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe cộng đồng, đặc biệt là trẻ em. Giáo dục bảo vệ môi trường (BVMT) cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi tại các trường mầm non thành phố Thái Nguyên được xác định là một giải pháp quan trọng nhằm nâng cao ý thức và hành vi bảo vệ môi trường từ sớm.

Mục tiêu nghiên cứu tập trung vào việc quản lý hoạt động giáo dục BVMT cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi tại các trường mầm non trên địa bàn thành phố Thái Nguyên trong năm học 2019-2021. Nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng, nhận diện các yếu tố ảnh hưởng và đề xuất các biện pháp quản lý hiệu quả nhằm nâng cao chất lượng giáo dục BVMT cho nhóm đối tượng này. Phạm vi nghiên cứu bao gồm 10 trường mầm non với 25 cán bộ quản lý và 155 giáo viên tham gia khảo sát.

Ý nghĩa của nghiên cứu được thể hiện qua việc góp phần xây dựng hệ thống quản lý giáo dục BVMT phù hợp với đặc điểm phát triển tâm sinh lý của trẻ mẫu giáo, đồng thời hỗ trợ các nhà quản lý và giáo viên trong việc tổ chức các hoạt động giáo dục bảo vệ môi trường một cách hiệu quả, góp phần hình thành nhân cách và ý thức bảo vệ môi trường bền vững cho thế hệ tương lai.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục và giáo dục bảo vệ môi trường, trong đó:

  • Lý thuyết quản lý giáo dục: Quản lý được hiểu là quá trình tác động có mục đích, có kế hoạch của chủ thể quản lý nhằm đạt được mục tiêu giáo dục đã đề ra. Quản lý giáo dục bảo vệ môi trường bao gồm các chức năng lập kế hoạch, tổ chức thực hiện, chỉ đạo và kiểm tra, đánh giá hoạt động giáo dục BVMT cho trẻ mẫu giáo.

  • Lý thuyết giáo dục bảo vệ môi trường: Giáo dục BVMT là quá trình hình thành nhận thức, kỹ năng, thái độ và hành vi có trách nhiệm đối với môi trường. Đặc biệt, giáo dục BVMT cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi cần phù hợp với đặc điểm phát triển thể chất, tâm lý và nhận thức của trẻ, thông qua các hoạt động học tập, vui chơi, trải nghiệm thực tế.

Các khái niệm chính bao gồm: quản lý hoạt động giáo dục, giáo dục bảo vệ môi trường, hoạt động giáo dục BVMT cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi, các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý giáo dục BVMT.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng kết hợp các phương pháp sau:

  • Phương pháp nghiên cứu lý luận: Phân tích, tổng hợp, hệ thống hóa các tài liệu, văn bản pháp luật, các công trình nghiên cứu trong và ngoài nước về quản lý giáo dục và giáo dục BVMT.

  • Phương pháp nghiên cứu thực tiễn: Quan sát trực tiếp hoạt động giáo dục BVMT tại các trường mầm non; điều tra bằng phiếu khảo sát (anket) với 25 cán bộ quản lý và 155 giáo viên tại 10 trường mầm non trên địa bàn thành phố Thái Nguyên trong năm học 2019-2021; phỏng vấn chuyên gia và cán bộ quản lý giáo dục.

  • Phương pháp xử lý số liệu: Sử dụng thống kê toán học để tính điểm trung bình, phân tích mức độ nhận thức, thực trạng và các yếu tố ảnh hưởng. Mức độ đánh giá được phân loại theo thang điểm 3 mức: thấp (1.00 ≤ ĐTB ≤ 1.67), trung bình (1.68 ≤ ĐTB ≤ 2.34), cao (2.35 ≤ ĐTB ≤ 3.00).

  • Phương pháp khảo nghiệm: Thử nghiệm các biện pháp quản lý đề xuất tại các trường mầm non để đánh giá tính khả thi và hiệu quả trước khi áp dụng rộng rãi.

Timeline nghiên cứu kéo dài từ năm học 2019-2020 đến hết năm học 2020-2021, đảm bảo thu thập dữ liệu đầy đủ và đánh giá thực trạng một cách toàn diện.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức của cán bộ quản lý và giáo viên về vai trò giáo dục BVMT: Kết quả khảo sát cho thấy 80% cán bộ quản lý và 75% giáo viên nhận thức rõ tầm quan trọng của giáo dục BVMT cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi, đạt mức điểm trung bình cao (ĐTB > 2.5). Tuy nhiên, vẫn còn khoảng 20% chưa thực sự quan tâm đúng mức, ảnh hưởng đến hiệu quả triển khai.

  2. Thực trạng nội dung giáo dục BVMT: Nội dung giáo dục BVMT được triển khai chủ yếu tập trung vào các chủ đề về con người và môi trường sống, con người với động vật, thực vật, thiên nhiên và tài nguyên. Tuy nhiên, chỉ khoảng 60% giáo viên cho biết nội dung được cập nhật và phù hợp với đặc điểm tâm sinh lý của trẻ, còn lại chưa đa dạng và chưa lồng ghép hiệu quả vào các hoạt động học tập.

  3. Phương pháp và hình thức giáo dục BVMT: Các phương pháp như quan sát, trải nghiệm thực tế, trò chơi, đọc thơ, kể chuyện được sử dụng phổ biến với tỷ lệ áp dụng trên 70%. Tuy nhiên, việc tổ chức các hoạt động ngoài trời và trải nghiệm thực tế còn hạn chế do điều kiện cơ sở vật chất chưa đáp ứng đầy đủ, chỉ khoảng 55% trường có sân chơi và thiết bị phù hợp.

  4. Quản lý hoạt động giáo dục BVMT: Việc lập kế hoạch, tổ chức thực hiện, chỉ đạo và kiểm tra, đánh giá hoạt động giáo dục BVMT được thực hiện ở mức trung bình với điểm trung bình khoảng 2.2. Các trường có kế hoạch rõ ràng chiếm 65%, nhưng công tác kiểm tra, đánh giá thường xuyên và hiệu quả chỉ đạt khoảng 50%.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của những hạn chế trên chủ yếu do nhận thức chưa đồng đều giữa các cán bộ quản lý và giáo viên, thiếu sự phối hợp chặt chẽ giữa nhà trường, gia đình và xã hội trong giáo dục BVMT. So với các nghiên cứu ở các địa phương khác, mức độ áp dụng phương pháp giáo dục trải nghiệm và hoạt động ngoài trời tại Thái Nguyên còn thấp hơn, phản ánh hạn chế về cơ sở vật chất và nguồn lực.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ áp dụng các phương pháp giáo dục BVMT, bảng phân tích điểm trung bình nhận thức của cán bộ quản lý và giáo viên, cũng như biểu đồ tròn về tỷ lệ trường có kế hoạch và kiểm tra đánh giá hoạt động giáo dục BVMT.

Ý nghĩa của kết quả nghiên cứu là làm rõ thực trạng quản lý giáo dục BVMT cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi tại các trường mầm non thành phố Thái Nguyên, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý phù hợp nhằm nâng cao hiệu quả giáo dục BVMT, góp phần bảo vệ môi trường và phát triển bền vững.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao nhận thức cho cán bộ quản lý, giáo viên và phụ huynh: Tổ chức các lớp bồi dưỡng, tập huấn về mục tiêu, nội dung và phương pháp giáo dục BVMT cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi. Mục tiêu đạt 90% cán bộ quản lý và giáo viên được đào tạo trong vòng 12 tháng. Chủ thể thực hiện: Phòng Giáo dục và Đào tạo thành phố Thái Nguyên phối hợp với các chuyên gia giáo dục môi trường.

  2. Đa dạng hóa nội dung và phương pháp giáo dục BVMT: Chỉ đạo các trường xây dựng kế hoạch giáo dục BVMT phù hợp với đặc điểm tâm sinh lý trẻ, lồng ghép nội dung BVMT vào các hoạt động học tập, vui chơi, trải nghiệm thực tế. Mục tiêu tăng tỷ lệ áp dụng phương pháp trải nghiệm thực tế lên 80% trong 2 năm tới. Chủ thể thực hiện: Ban giám hiệu và tổ chuyên môn các trường mầm non.

  3. Cải thiện cơ sở vật chất và trang thiết bị dạy học: Đầu tư xây dựng sân chơi, khu vực trải nghiệm thiên nhiên, trang bị thiết bị hỗ trợ giáo dục BVMT như tranh ảnh, mô hình, thiết bị trực quan. Mục tiêu hoàn thiện cơ sở vật chất tại 70% trường mầm non trong vòng 3 năm. Chủ thể thực hiện: UBND thành phố, Sở Giáo dục và Đào tạo, các trường mầm non.

  4. Tăng cường phối hợp giữa nhà trường, gia đình và xã hội: Xây dựng cơ chế phối hợp chặt chẽ giữa nhà trường và phụ huynh trong việc giáo dục BVMT cho trẻ, tổ chức các hoạt động ngoại khóa, ngày hội môi trường có sự tham gia của cộng đồng. Mục tiêu đạt 80% phụ huynh tham gia các hoạt động giáo dục BVMT trong 1 năm. Chủ thể thực hiện: Ban giám hiệu, giáo viên chủ nhiệm, Ban đại diện cha mẹ học sinh.

  5. Tăng cường kiểm tra, đánh giá và khen thưởng: Thiết lập hệ thống kiểm tra, đánh giá định kỳ hoạt động giáo dục BVMT, khen thưởng các cá nhân, tập thể có thành tích xuất sắc nhằm tạo động lực thực hiện. Mục tiêu 100% trường có kế hoạch kiểm tra đánh giá hàng năm. Chủ thể thực hiện: Phòng Giáo dục và Đào tạo, Ban giám hiệu các trường.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục mầm non: Giúp nâng cao năng lực quản lý, xây dựng kế hoạch và tổ chức thực hiện giáo dục BVMT hiệu quả tại các trường mầm non.

  2. Giáo viên mầm non: Cung cấp kiến thức, phương pháp và hình thức giáo dục BVMT phù hợp với đặc điểm phát triển của trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi, hỗ trợ đổi mới phương pháp giảng dạy.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý giáo dục, giáo dục mầm non: Là tài liệu tham khảo quý giá về quản lý hoạt động giáo dục BVMT, giúp phát triển các đề tài nghiên cứu liên quan.

  4. Các cơ quan quản lý giáo dục và môi trường địa phương: Hỗ trợ xây dựng chính sách, chương trình và kế hoạch phát triển giáo dục BVMT trong hệ thống giáo dục mầm non, góp phần bảo vệ môi trường bền vững.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao cần giáo dục bảo vệ môi trường cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi?
    Trẻ ở độ tuổi này đang phát triển nhận thức và hành vi cơ bản. Giáo dục BVMT giúp hình thành ý thức, thái độ và kỹ năng bảo vệ môi trường từ sớm, góp phần xây dựng thế hệ có trách nhiệm với môi trường.

  2. Những phương pháp giáo dục BVMT nào phù hợp với trẻ mẫu giáo?
    Phương pháp quan sát, trải nghiệm thực tế, trò chơi học tập, đọc thơ, kể chuyện là những phương pháp hiệu quả, giúp trẻ tiếp thu kiến thức một cách tự nhiên, sinh động và phù hợp với tâm lý lứa tuổi.

  3. Yếu tố nào ảnh hưởng lớn nhất đến hiệu quả quản lý giáo dục BVMT?
    Nhận thức và năng lực của cán bộ quản lý, giáo viên là yếu tố chủ chốt. Ngoài ra, cơ sở vật chất, sự phối hợp giữa nhà trường và gia đình cũng đóng vai trò quan trọng.

  4. Làm thế nào để tăng cường sự phối hợp giữa nhà trường và gia đình trong giáo dục BVMT?
    Tổ chức các buổi họp phụ huynh, hoạt động ngoại khóa, tuyên truyền về giáo dục BVMT, khuyến khích phụ huynh tham gia cùng trẻ trong các hoạt động bảo vệ môi trường.

  5. Các biện pháp quản lý nào được đề xuất để nâng cao hiệu quả giáo dục BVMT?
    Bao gồm nâng cao nhận thức đội ngũ giáo viên, đa dạng hóa nội dung và phương pháp giáo dục, cải thiện cơ sở vật chất, tăng cường phối hợp xã hội và kiểm tra, đánh giá thường xuyên.

Kết luận

  • Quản lý hoạt động giáo dục bảo vệ môi trường cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi tại các trường mầm non thành phố Thái Nguyên còn nhiều hạn chế về nội dung, phương pháp và công tác kiểm tra, đánh giá.
  • Nhận thức của cán bộ quản lý và giáo viên về vai trò giáo dục BVMT đạt mức cao nhưng chưa đồng đều, ảnh hưởng đến hiệu quả thực hiện.
  • Cơ sở vật chất và trang thiết bị phục vụ giáo dục BVMT còn hạn chế, cần được đầu tư nâng cấp.
  • Các biện pháp quản lý đề xuất tập trung vào nâng cao năng lực đội ngũ, đa dạng hóa nội dung, cải thiện cơ sở vật chất và tăng cường phối hợp giữa nhà trường, gia đình và xã hội.
  • Nghiên cứu đề xuất lộ trình thực hiện các giải pháp trong vòng 1-3 năm nhằm nâng cao hiệu quả quản lý và chất lượng giáo dục BVMT cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi.

Call-to-action: Các cơ quan quản lý giáo dục, nhà trường và giáo viên cần phối hợp chặt chẽ triển khai các biện pháp quản lý đã đề xuất để góp phần xây dựng thế hệ trẻ có ý thức và hành vi bảo vệ môi trường bền vững.