Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh hội nhập quốc tế sâu rộng và cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư, việc nâng cao chất lượng giáo dục ngoại ngữ, đặc biệt là môn Tiếng Anh, trở thành yêu cầu cấp thiết nhằm đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao, đáp ứng nhu cầu thị trường lao động hiện đại. Tỉnh Bắc Giang, với huyện Hiệp Hòa là một trong những địa phương có sự phát triển kinh tế - xã hội ổn định, đã chú trọng đầu tư cho giáo dục, trong đó có công tác quản lý hoạt động dạy học môn Tiếng Anh tại các trường trung học cơ sở (THCS). Tuy nhiên, thực trạng dạy học Tiếng Anh tại các trường THCS huyện Hiệp Hòa vẫn còn nhiều hạn chế, chưa thực sự đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục theo chương trình giáo dục phổ thông mới.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng quản lý hoạt động dạy học môn Tiếng Anh tại các trường THCS huyện Hiệp Hòa, tỉnh Bắc Giang, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý phù hợp, nâng cao hiệu quả dạy học đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục. Nghiên cứu được tiến hành trong giai đoạn từ tháng 10/2019 đến tháng 4/2020, khảo sát 27 trường THCS với tổng số 15.295 học sinh và 90 giáo viên Tiếng Anh. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học cho công tác quản lý giáo dục ngoại ngữ, góp phần nâng cao năng lực giao tiếp Tiếng Anh cho học sinh, đồng thời hỗ trợ các nhà quản lý giáo dục trong việc xây dựng và triển khai các chính sách, kế hoạch dạy học hiệu quả.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục và lý thuyết dạy học ngoại ngữ hiện đại. Lý thuyết quản lý giáo dục nhấn mạnh quá trình tác động có mục đích, có hệ thống của cán bộ quản lý đến hoạt động dạy học nhằm đạt được mục tiêu giáo dục. Lý thuyết dạy học ngoại ngữ tập trung vào phương pháp giao tiếp, phát triển đồng thời bốn kỹ năng nghe, nói, đọc, viết, phù hợp với đặc điểm tâm sinh lý học sinh trung học cơ sở.

Các khái niệm chính bao gồm:

  • Quản lý hoạt động dạy học: quá trình tác động của cán bộ quản lý nhằm tổ chức và điều hành hoạt động dạy học hiệu quả.
  • Đổi mới giáo dục: thay đổi tích cực, tiến bộ trong mục tiêu, nội dung, phương pháp và quản lý giáo dục.
  • Năng lực giao tiếp Tiếng Anh: khả năng sử dụng kiến thức ngôn ngữ để tham gia các hoạt động giao tiếp trong các tình huống thực tế.
  • Phương pháp dạy học giao tiếp: phương pháp tập trung phát triển kỹ năng sử dụng ngôn ngữ trong giao tiếp thực tiễn.
  • Yếu tố ảnh hưởng quản lý: năng lực cán bộ quản lý, năng lực giáo viên, cơ sở vật chất, đặc điểm vùng miền.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa nghiên cứu lý luận và thực tiễn.

  • Nguồn dữ liệu:
    • Dữ liệu thứ cấp từ các văn bản pháp luật, nghị quyết, chương trình giáo dục phổ thông mới, báo cáo ngành giáo dục tỉnh Bắc Giang.
    • Dữ liệu sơ cấp thu thập qua khảo sát, phỏng vấn, quan sát tại 27 trường THCS huyện Hiệp Hòa.
  • Phương pháp phân tích:
    • Phân tích định tính qua phỏng vấn sâu cán bộ quản lý, giáo viên và học sinh.
    • Phân tích định lượng qua phiếu khảo sát với 52 cán bộ quản lý, 54 giáo viên Tiếng Anh và 540 học sinh, sử dụng thống kê mô tả, tính tần suất, tỷ lệ phần trăm và hệ số tương quan Spearman.
  • Timeline nghiên cứu:
    • Tháng 10/2019: Chuẩn bị và thiết kế công cụ nghiên cứu.
    • Tháng 11/2019 - 3/2020: Thu thập dữ liệu khảo sát, phỏng vấn, quan sát.
    • Tháng 4/2020: Phân tích dữ liệu, tổng hợp kết quả và đề xuất biện pháp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng học tập môn Tiếng Anh của học sinh:

    • Tỷ lệ học sinh đạt loại Giỏi chiếm 14,6%, Khá 39%, Trung bình 40,9%, Yếu 5,4%, Kém 0,1%.
    • Tuy nhiên, hơn 50% học sinh tự đánh giá kỹ năng nghe và nói còn yếu, với điểm trung bình lần lượt là 0,67 và 0,57 trên thang điểm 3, phản ánh sự thiếu tự tin và hạn chế trong giao tiếp.

  2. Thực trạng quản lý hoạt động dạy học môn Tiếng Anh:

    • 65% lớp học áp dụng chương trình Tiếng Anh 10 năm, còn lại 35% vẫn học chương trình 7 năm, gây khó khăn trong quản lý và triển khai đồng bộ.
    • Tỷ lệ giáo viên Tiếng Anh đạt chuẩn năng lực ngoại ngữ là 98%, nhưng chỉ 53% có chứng chỉ tin học cơ bản, ảnh hưởng đến việc ứng dụng công nghệ trong dạy học.
    • Sĩ số trung bình mỗi lớp là 39,7 học sinh, vượt mức lý tưởng, gây khó khăn trong tổ chức các hoạt động giao tiếp hiệu quả.

  3. Yếu tố ảnh hưởng đến quản lý hoạt động dạy học:

    • Năng lực cán bộ quản lý và giáo viên còn hạn chế trong việc đổi mới phương pháp dạy học và quản lý theo hướng giao tiếp.
    • Cơ sở vật chất, thiết bị dạy học và ứng dụng công nghệ thông tin chưa đồng bộ, chưa đáp ứng yêu cầu đổi mới.
    • Đặc điểm vùng miền, kinh tế xã hội ảnh hưởng đến sự quan tâm và nguồn lực đầu tư cho giáo dục ngoại ngữ.

  4. Đánh giá về công tác chỉ đạo, kiểm tra, đánh giá:

    • Việc xây dựng kế hoạch, phân công nhiệm vụ và kiểm tra, đánh giá hoạt động dạy học còn mang tính hình thức, chưa thực sự hiệu quả.
    • Các hình thức kiểm tra, đánh giá kỹ năng nói và thực hành Tiếng Anh chưa được tổ chức thường xuyên và nghiêm túc.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy mặc dù có sự quan tâm đầu tư từ các cấp quản lý và đội ngũ giáo viên có trình độ chuyên môn tương đối tốt, nhưng việc quản lý hoạt động dạy học môn Tiếng Anh tại các trường THCS huyện Hiệp Hòa vẫn còn nhiều bất cập. Sự phân hóa về chương trình học (10 năm và 7 năm) tạo ra sự không đồng nhất trong quản lý và giảng dạy, ảnh hưởng đến chất lượng dạy học. Sĩ số lớp học lớn làm giảm hiệu quả tổ chức các hoạt động giao tiếp, vốn là trọng tâm của đổi mới phương pháp dạy học ngoại ngữ.

So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, những hạn chế về năng lực quản lý, ứng dụng công nghệ và cơ sở vật chất là những yếu tố phổ biến ảnh hưởng đến chất lượng dạy học ngoại ngữ. Việc thiếu các hoạt động kiểm tra, đánh giá kỹ năng thực hành cũng làm giảm động lực và hiệu quả học tập của học sinh.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ phân bố kết quả học tập, bảng đánh giá kỹ năng nghe, nói của học sinh, và biểu đồ so sánh tỷ lệ giáo viên có chứng chỉ tin học. Những biểu đồ này giúp minh họa rõ ràng các điểm mạnh và hạn chế trong quản lý và dạy học môn Tiếng Anh.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao năng lực cán bộ quản lý và giáo viên

    • Tổ chức các khóa bồi dưỡng chuyên sâu về quản lý đổi mới giáo dục và phương pháp dạy học giao tiếp cho cán bộ quản lý và giáo viên Tiếng Anh.
    • Mục tiêu: 100% cán bộ quản lý và giáo viên được tập huấn trong vòng 12 tháng.
    • Chủ thể thực hiện: Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện phối hợp với các trung tâm bồi dưỡng.

  2. Xây dựng và triển khai kế hoạch dạy học đồng bộ

    • Chuẩn hóa chương trình dạy học Tiếng Anh theo chương trình 10 năm cho toàn huyện, đồng thời xây dựng kế hoạch giảng dạy chi tiết, phù hợp với điều kiện thực tế.
    • Mục tiêu: 100% trường THCS áp dụng chương trình mới trong 2 năm tới.
    • Chủ thể thực hiện: Ban giám hiệu các trường, tổ chuyên môn.

  3. Cải thiện cơ sở vật chất và ứng dụng công nghệ thông tin

    • Đầu tư trang thiết bị dạy học hiện đại, phòng học chuyên dụng và phần mềm hỗ trợ dạy học Tiếng Anh.
    • Khuyến khích giáo viên sử dụng công nghệ thông tin trong giảng dạy và kiểm tra đánh giá.
    • Mục tiêu: Tăng 30% số phòng học có trang thiết bị CNTT trong 18 tháng.
    • Chủ thể thực hiện: UBND huyện, Phòng GD&ĐT, các trường.

  4. Đổi mới công tác kiểm tra, đánh giá

    • Xây dựng ngân hàng đề kiểm tra đa dạng, tập trung đánh giá kỹ năng giao tiếp và thực hành.
    • Tổ chức kiểm tra kỹ năng nói và thực hành định kỳ, nghiêm túc.
    • Mục tiêu: 100% trường tổ chức kiểm tra kỹ năng nói ít nhất 2 lần/năm học.
    • Chủ thể thực hiện: Tổ chuyên môn, Ban giám hiệu.

  5. Tăng cường các hoạt động ngoại khóa và trải nghiệm

    • Phát triển câu lạc bộ Tiếng Anh, tổ chức các cuộc thi hùng biện, giao lưu học sinh nhằm nâng cao kỹ năng giao tiếp.
    • Mục tiêu: 80% trường có câu lạc bộ Tiếng Anh hoạt động hiệu quả trong 1 năm.
    • Chủ thể thực hiện: Giáo viên phụ trách ngoại khóa, Ban giám hiệu.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục

    • Lợi ích: Hiểu rõ thực trạng và các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý dạy học Tiếng Anh, từ đó xây dựng chính sách và kế hoạch phù hợp.
    • Use case: Phòng GD&ĐT sử dụng làm tài liệu tham khảo để tổ chức bồi dưỡng và giám sát các trường.

  2. Hiệu trưởng và phó hiệu trưởng các trường THCS

    • Lợi ích: Nắm bắt các biện pháp quản lý hiệu quả, nâng cao năng lực chỉ đạo đổi mới dạy học ngoại ngữ.
    • Use case: Áp dụng trong xây dựng kế hoạch chuyên môn và tổ chức hoạt động dạy học.

  3. Giáo viên Tiếng Anh THCS

    • Lợi ích: Hiểu rõ yêu cầu đổi mới phương pháp dạy học, nâng cao kỹ năng giảng dạy và tự bồi dưỡng.
    • Use case: Tham khảo để cải tiến bài giảng, tổ chức hoạt động ngoại khóa và đánh giá học sinh.

  4. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Quản lý giáo dục, Giáo dục học

    • Lợi ích: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý hoạt động dạy học ngoại ngữ trong bối cảnh đổi mới giáo dục.
    • Use case: Làm tài liệu tham khảo cho các đề tài nghiên cứu, luận văn, luận án.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao quản lý hoạt động dạy học môn Tiếng Anh lại quan trọng trong đổi mới giáo dục?
    Quản lý hiệu quả giúp tổ chức, điều hành các hoạt động dạy học phù hợp với mục tiêu đổi mới, nâng cao chất lượng giảng dạy và học tập, đặc biệt trong bối cảnh áp dụng chương trình giáo dục phổ thông mới.

  2. Những yếu tố nào ảnh hưởng lớn nhất đến quản lý hoạt động dạy học Tiếng Anh tại các trường THCS?
    Năng lực cán bộ quản lý, năng lực giáo viên, cơ sở vật chất và thiết bị dạy học, cùng với đặc điểm vùng miền và điều kiện kinh tế xã hội địa phương là những yếu tố quyết định.

  3. Làm thế nào để nâng cao năng lực giao tiếp Tiếng Anh cho học sinh THCS?
    Áp dụng phương pháp dạy học giao tiếp, tổ chức các hoạt động ngoại khóa, câu lạc bộ Tiếng Anh, đồng thời đổi mới kiểm tra đánh giá tập trung vào kỹ năng thực hành.

  4. Chương trình Tiếng Anh 10 năm và 7 năm có ảnh hưởng gì đến quản lý dạy học?
    Sự tồn tại song song hai chương trình gây khó khăn trong việc xây dựng kế hoạch, phân bổ nguồn lực và tổ chức dạy học đồng bộ, ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý và chất lượng học tập.

  5. Vai trò của công nghệ thông tin trong quản lý và dạy học Tiếng Anh là gì?
    CNTT hỗ trợ quản lý hồ sơ, kế hoạch, kiểm tra đánh giá, đồng thời tạo môi trường học tập tương tác, giúp giáo viên đổi mới phương pháp và học sinh nâng cao kỹ năng ngôn ngữ.

Kết luận

  • Quản lý hoạt động dạy học môn Tiếng Anh tại các trường THCS huyện Hiệp Hòa còn nhiều hạn chế, chưa đáp ứng đầy đủ yêu cầu đổi mới giáo dục.
  • Học sinh có kết quả học tập tương đối tốt về mặt điểm số, nhưng kỹ năng giao tiếp thực tế còn yếu, đặc biệt là kỹ năng nghe và nói.
  • Năng lực cán bộ quản lý, giáo viên, cơ sở vật chất và ứng dụng công nghệ là những yếu tố then chốt ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý và dạy học.
  • Cần có các biện pháp đồng bộ, thiết thực nhằm nâng cao năng lực quản lý, đổi mới phương pháp dạy học, cải thiện cơ sở vật chất và tăng cường kiểm tra đánh giá kỹ năng thực hành.
  • Tiếp tục nghiên cứu, triển khai và giám sát các giải pháp trong giai đoạn 2021-2023 để đảm bảo chất lượng dạy học Tiếng Anh đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục.

Call-to-action: Các nhà quản lý giáo dục, hiệu trưởng và giáo viên cần chủ động áp dụng các biện pháp đề xuất, đồng thời phối hợp chặt chẽ để nâng cao chất lượng dạy học Tiếng Anh, góp phần phát triển nguồn nhân lực đáp ứng yêu cầu hội nhập quốc tế.