Tổng quan nghiên cứu

Trong giai đoạn 2017 - 2019, huyện Bảo Thắng, tỉnh Lào Cai đã triển khai tổng vốn đầu tư xây dựng cơ bản từ ngân sách nhà nước (NSNN) khoảng 57 tỷ đồng, tập trung phát triển hạ tầng kinh tế - xã hội nhằm thúc đẩy phát triển kinh tế vùng. Tuy nhiên, công tác quản lý dự án đầu tư xây dựng từ NSNN vẫn còn tồn tại nhiều hạn chế như đầu tư dàn trải, tiến độ kéo dài, chất lượng công trình chưa đảm bảo, gây thất thoát và lãng phí nguồn lực. Đặc biệt, huyện Bảo Thắng là vùng thấp của tỉnh Lào Cai với điều kiện kinh tế khó khăn, dân cư đa dạng gồm nhiều dân tộc thiểu số, cơ cấu kinh tế chủ yếu dựa vào nông nghiệp truyền thống, do đó việc nâng cao hiệu quả quản lý dự án đầu tư xây dựng từ NSNN có ý nghĩa quan trọng trong phát triển bền vững địa phương.

Mục tiêu nghiên cứu là phân tích, đánh giá thực trạng công tác quản lý dự án đầu tư xây dựng từ NSNN tại huyện Bảo Thắng, từ đó đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao chất lượng quản lý, đảm bảo tiến độ, chất lượng và hiệu quả sử dụng vốn đầu tư. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các dự án đầu tư xây dựng từ NSNN trên địa bàn huyện trong giai đoạn 2017 - 2019, với đối tượng nghiên cứu là toàn bộ quá trình quản lý dự án từ lập dự án, thẩm định, lựa chọn nhà thầu, giám sát thi công đến nghiệm thu, quyết toán.

Nghiên cứu có ý nghĩa thiết thực trong việc cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn để hoàn thiện công tác quản lý dự án đầu tư xây dựng từ NSNN tại huyện Bảo Thắng, góp phần nâng cao hiệu quả đầu tư công, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội địa phương, đồng thời làm cơ sở tham khảo cho các địa phương có điều kiện tương tự.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý dự án đầu tư xây dựng từ NSNN, bao gồm:

  • Lý thuyết quản lý dự án đầu tư xây dựng: Quản lý dự án là quá trình vận dụng các phương pháp, kỹ năng để lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo, điều phối và kiểm soát toàn bộ hoạt động dự án nhằm đạt mục tiêu về thời gian, chi phí, chất lượng và hiệu quả. Đặc biệt, dự án đầu tư xây dựng từ NSNN có tính chất phức tạp, chịu sự quản lý chặt chẽ của Nhà nước, đòi hỏi tuân thủ các quy định pháp luật về đầu tư, xây dựng và quản lý vốn công.

  • Mô hình chu kỳ quản lý dự án: Bao gồm bốn giai đoạn chính là xác định và tổ chức dự án, lập kế hoạch, thực hiện và kết thúc dự án. Mỗi giai đoạn có các hoạt động quản lý cụ thể nhằm đảm bảo dự án hoàn thành đúng mục tiêu.

  • Khái niệm và các chỉ tiêu quản lý dự án: Bao gồm quản lý phạm vi, kế hoạch công việc, chất lượng xây dựng, tiến độ thi công, an toàn lao động, bảo vệ môi trường, lựa chọn nhà thầu, nghiệm thu và quyết toán dự án.

Các khái niệm chính được sử dụng trong nghiên cứu gồm: dự án đầu tư xây dựng, quản lý dự án đầu tư xây dựng từ NSNN, thẩm định dự án, lựa chọn nhà thầu, giám sát thi công, nghiệm thu và quyết toán dự án.

Phương pháp nghiên cứu

  • Nguồn dữ liệu: Nghiên cứu sử dụng cả dữ liệu sơ cấp và thứ cấp. Dữ liệu thứ cấp được thu thập từ các báo cáo, tài liệu của UBND huyện Bảo Thắng, các phòng ban liên quan, các văn bản pháp luật và nghiên cứu trước đó. Dữ liệu sơ cấp được thu thập qua khảo sát điều tra trực tiếp với 110 đối tượng gồm 30 nhà thầu và 80 cán bộ quản lý, nhân viên phụ trách dự án trên địa bàn huyện.

  • Phương pháp chọn mẫu: Mẫu khảo sát được chọn theo phương pháp chọn mẫu phi xác suất, đại diện cho các nhà thầu và cán bộ quản lý dự án đang hoạt động tại huyện Bảo Thắng trong giai đoạn 2017 - 2019.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng thống kê mô tả để tổng hợp, phân tích số liệu về công tác quản lý dự án, bao gồm các chỉ tiêu về số lượng dự án, vốn đầu tư, tiến độ, chất lượng và các yếu tố ảnh hưởng. Phương pháp so sánh và phân tích tỷ lệ được áp dụng để đánh giá hiệu quả quản lý dự án qua các năm và so sánh với các địa phương khác.

  • Timeline nghiên cứu: Thu thập dữ liệu sơ cấp và thứ cấp trong năm 2020, phân tích và tổng hợp kết quả trong cùng năm, tập trung đánh giá thực trạng giai đoạn 2017 - 2019.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng công tác quy hoạch và phân bổ vốn: Trong giai đoạn 2017 - 2019, huyện Bảo Thắng đã thực hiện quy hoạch và phân bổ vốn đầu tư xây dựng cơ bản từ NSNN theo đúng quy định, với tổng vốn khoảng 57 tỷ đồng. Tuy nhiên, việc phân bổ vốn còn dàn trải, chưa tập trung vào các dự án trọng điểm, dẫn đến tiến độ một số dự án bị kéo dài. Kết quả khảo sát cho thấy 65% cán bộ quản lý đánh giá công tác phân bổ vốn ở mức khá, nhưng 30% nhà thầu phản ánh việc giải ngân vốn chậm ảnh hưởng đến tiến độ thi công.

  2. Quản lý chất lượng và tiến độ thi công: Công tác quản lý chất lượng công trình được chú trọng, với 80% dự án được nghiệm thu đạt yêu cầu kỹ thuật theo Nghị định 46/2015/NĐ-CP. Tuy nhiên, tiến độ thi công có nhiều dự án chậm so với kế hoạch, tỷ lệ chậm tiến độ chiếm khoảng 25%. Nguyên nhân chủ yếu do công tác chuẩn bị đầu tư và giải phóng mặt bằng còn hạn chế, ảnh hưởng đến tiến độ thi công.

  3. Công tác lựa chọn nhà thầu và giám sát thi công: Việc lựa chọn nhà thầu tuân thủ Luật Đấu thầu, đảm bảo năng lực và kinh nghiệm. Tuy nhiên, khảo sát cho thấy 20% nhà thầu và cán bộ quản lý nhận định công tác giám sát thi công chưa chặt chẽ, dẫn đến một số sai sót trong thi công và chất lượng công trình chưa đồng đều.

  4. Nghiệm thu, quyết toán và thanh tra dự án: Công tác nghiệm thu và quyết toán dự án được thực hiện theo quy định, với 90% dự án hoàn thành có hồ sơ nghiệm thu đầy đủ. Tuy nhiên, công tác thanh tra, kiểm toán còn hạn chế, chưa phát hiện kịp thời các sai phạm, dẫn đến tình trạng thất thoát và lãng phí vốn đầu tư.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các hạn chế trên xuất phát từ điều kiện kinh tế - xã hội còn khó khăn, năng lực quản lý của cán bộ và tổ chức bộ máy chưa đồng đều, cùng với các thủ tục hành chính còn phức tạp. So với các địa phương như Quảng Ninh và TP Thái Nguyên, huyện Bảo Thắng còn nhiều điểm yếu trong công tác giám sát và kiểm soát tiến độ, chất lượng dự án. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tiến độ dự án và bảng so sánh tỷ lệ dự án hoàn thành đúng tiến độ, chất lượng giữa các địa phương để minh họa rõ nét hơn.

Việc nâng cao năng lực quản lý dự án, cải tiến quy trình thẩm định, lựa chọn nhà thầu và tăng cường thanh tra, kiểm tra là cần thiết để nâng cao hiệu quả sử dụng vốn NSNN. Đồng thời, cần chú trọng đến điều kiện tự nhiên và đặc thù kinh tế xã hội của huyện để xây dựng các giải pháp phù hợp, đảm bảo phát triển bền vững.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao năng lực quản lý dự án cho chủ đầu tư và Ban quản lý dự án: Tổ chức các khóa đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn về quản lý dự án, thẩm định, giám sát thi công và quyết toán cho cán bộ quản lý. Mục tiêu đạt 90% cán bộ được đào tạo trong giai đoạn 2021 - 2023. Chủ thể thực hiện: UBND huyện phối hợp với các trường đại học, viện nghiên cứu.

  2. Cải tiến công tác lập và thẩm định dự án: Xây dựng quy trình chuẩn hóa, minh bạch trong lập dự án và thẩm định, đảm bảo dự án có tính khả thi cao, phù hợp với quy hoạch và điều kiện thực tế. Thời gian thực hiện: 2021 - 2022. Chủ thể: Phòng Tài chính - Kế hoạch huyện và Ban Quản lý dự án.

  3. Tăng cường công tác lựa chọn nhà thầu và giám sát thi công: Áp dụng công nghệ thông tin trong quản lý đấu thầu, giám sát thi công trực tuyến để nâng cao tính minh bạch và hiệu quả. Mục tiêu giảm 20% sai sót thi công trong 3 năm tới. Chủ thể: Ban Quản lý dự án và các cơ quan liên quan.

  4. Tăng cường thanh tra, kiểm tra và xử lý vi phạm: Thiết lập hệ thống giám sát, kiểm toán độc lập đối với các dự án đầu tư xây dựng từ NSNN, xử lý nghiêm các vi phạm để hạn chế thất thoát, lãng phí. Thời gian triển khai: 2021 - 2025. Chủ thể: UBND huyện, Thanh tra huyện và các cơ quan chức năng.

  5. Đẩy mạnh công tác giải phóng mặt bằng và hỗ trợ nhà thầu: Xây dựng chính sách hỗ trợ, phối hợp chặt chẽ giữa các bên liên quan để rút ngắn thời gian giải phóng mặt bằng, tạo điều kiện thuận lợi cho thi công. Chủ thể: UBND huyện và các phòng ban liên quan.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý dự án và chủ đầu tư tại các địa phương: Nghiên cứu giúp nâng cao năng lực quản lý, áp dụng các giải pháp thực tiễn để cải thiện hiệu quả dự án đầu tư xây dựng từ NSNN.

  2. Các nhà thầu xây dựng và tư vấn: Hiểu rõ quy trình quản lý dự án, các yêu cầu về chất lượng, tiến độ và pháp luật liên quan để thực hiện dự án hiệu quả, tuân thủ quy định.

  3. Các cơ quan quản lý nhà nước về đầu tư và xây dựng: Sử dụng kết quả nghiên cứu để hoàn thiện chính sách, quy trình quản lý dự án, tăng cường kiểm tra, giám sát và xử lý vi phạm.

  4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý kinh tế, xây dựng: Tham khảo cơ sở lý luận, phương pháp nghiên cứu và kết quả thực tiễn để phát triển các nghiên cứu tiếp theo về quản lý dự án đầu tư công.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý dự án đầu tư xây dựng từ NSNN khác gì so với dự án đầu tư tư nhân?
    Quản lý dự án từ NSNN chịu sự giám sát chặt chẽ của Nhà nước, phải tuân thủ các quy định pháp luật về đầu tư công, đảm bảo mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội chung, trong khi dự án tư nhân chủ yếu tập trung vào lợi nhuận và linh hoạt hơn trong quản lý.

  2. Yếu tố nào ảnh hưởng lớn nhất đến hiệu quả quản lý dự án tại huyện Bảo Thắng?
    Điều kiện kinh tế - xã hội khó khăn, năng lực quản lý cán bộ còn hạn chế và thủ tục hành chính phức tạp là những yếu tố chính ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý dự án.

  3. Làm thế nào để nâng cao chất lượng công tác thẩm định dự án?
    Cần xây dựng quy trình thẩm định chuẩn hóa, minh bạch, tăng cường đào tạo chuyên môn cho cán bộ thẩm định và áp dụng công nghệ thông tin hỗ trợ đánh giá dự án.

  4. Tại sao tiến độ thi công dự án thường bị chậm?
    Nguyên nhân chủ yếu là do công tác giải phóng mặt bằng chưa kịp thời, nguồn vốn giải ngân chậm và công tác giám sát thi công chưa chặt chẽ.

  5. Các giải pháp nào giúp giảm thất thoát, lãng phí vốn đầu tư?
    Tăng cường thanh tra, kiểm tra, áp dụng công nghệ giám sát, xử lý nghiêm vi phạm và nâng cao năng lực quản lý dự án là các giải pháp hiệu quả để giảm thất thoát, lãng phí.

Kết luận

  • Công tác quản lý dự án đầu tư xây dựng từ NSNN tại huyện Bảo Thắng đã đạt được một số kết quả tích cực về quy hoạch, phân bổ vốn và chất lượng công trình, nhưng vẫn còn tồn tại hạn chế về tiến độ, giám sát và thanh tra.
  • Các yếu tố khách quan như điều kiện kinh tế - xã hội và điều kiện tự nhiên, cùng với năng lực quản lý còn hạn chế, là nguyên nhân chính ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý dự án.
  • Nghiên cứu đề xuất các giải pháp nâng cao năng lực quản lý, cải tiến quy trình thẩm định, lựa chọn nhà thầu, tăng cường giám sát và thanh tra nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng vốn NSNN.
  • Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn quan trọng, góp phần hoàn thiện công tác quản lý dự án đầu tư xây dựng tại huyện Bảo Thắng và các địa phương có điều kiện tương tự.
  • Các bước tiếp theo cần triển khai đào tạo cán bộ, áp dụng công nghệ quản lý và tăng cường kiểm tra, giám sát trong giai đoạn 2021 - 2025 để đảm bảo mục tiêu phát triển bền vững.

Hành động ngay hôm nay để nâng cao hiệu quả quản lý dự án đầu tư xây dựng từ NSNN tại địa phương bạn!