Tổng quan nghiên cứu

Quản lý dự án đầu tư xây dựng sử dụng ngân sách nhà nước đóng vai trò then chốt trong việc phát triển cơ sở hạ tầng và nâng cao chất lượng giáo dục tại Việt Nam. Theo báo cáo của ngành, trong giai đoạn 2019-2022, Ban Quản lý dự án Trường Đại học Việt Nhật (ĐHVN) đã triển khai nhiều dự án quan trọng với nguồn vốn ngân sách nhà nước và vốn vay nước ngoài, góp phần nâng cao năng lực đào tạo và nghiên cứu. Tuy nhiên, công tác quản lý dự án vẫn còn tồn tại nhiều hạn chế như kế hoạch vốn chưa phù hợp, tiến độ thi công bị chậm, công tác đấu thầu và giám sát chưa hiệu quả, ảnh hưởng đến chất lượng và tiến độ dự án.

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là phân tích thực trạng quản lý dự án đầu tư xây dựng tại Ban QLDA Trường ĐHVN trong giai đoạn 2019-2022, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện công tác quản lý dự án đến năm 2030. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các nội dung chính: lập kế hoạch vốn và tiến độ, đấu thầu lựa chọn nhà thầu, quản lý chất lượng các gói thầu, nghiệm thu thanh toán và giám sát kiểm tra dự án. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả sử dụng vốn ngân sách, đảm bảo tiến độ và chất lượng công trình, góp phần phát triển bền vững cơ sở vật chất giáo dục đại học.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý dự án hiện đại, trong đó có:

  • Lý thuyết quản lý dự án theo chu trình PDCA (Plan-Do-Check-Act): Nhấn mạnh việc lập kế hoạch, thực hiện, kiểm tra và điều chỉnh liên tục nhằm đảm bảo dự án đạt mục tiêu về tiến độ, chi phí và chất lượng.
  • Mô hình quản lý dự án đầu tư xây dựng sử dụng vốn ngân sách nhà nước: Tập trung vào các yếu tố đặc thù như tuân thủ pháp luật đầu tư công, quản lý nguồn vốn ngân sách, và phối hợp giữa các chủ thể tham gia dự án.
  • Các khái niệm chính bao gồm: dự án đầu tư xây dựng, ngân sách nhà nước, quản lý dự án, kế hoạch vốn, đấu thầu, quản lý chất lượng, nghiệm thu thanh toán, giám sát kiểm tra.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp định lượng và định tính:

  • Nguồn dữ liệu: Thu thập số liệu thực tế từ Ban QLDA Trường ĐHVN giai đoạn 2019-2022, bao gồm báo cáo tiến độ, kế hoạch vốn, hồ sơ đấu thầu, biên bản nghiệm thu, thanh toán và giám sát dự án.
  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phân tích thống kê mô tả để đánh giá tiến độ, tỷ lệ giải ngân vốn, chất lượng các gói thầu; phương pháp so sánh để đối chiếu thực trạng với các tiêu chuẩn và quy định pháp luật hiện hành.
  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu được thực hiện trong năm 2023, tập trung phân tích dữ liệu 4 năm gần nhất và đề xuất giải pháp đến năm 2030 nhằm nâng cao hiệu quả quản lý dự án.

Cỡ mẫu nghiên cứu bao gồm toàn bộ các dự án đầu tư xây dựng do Ban QLDA Trường ĐHVN quản lý trong giai đoạn trên, với sự tham gia của các cán bộ quản lý dự án, nhà thầu và các bên liên quan. Phương pháp chọn mẫu là chọn toàn bộ dự án và các tài liệu liên quan để đảm bảo tính toàn diện và chính xác.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Lập kế hoạch vốn và tiến độ dự án còn nhiều hạn chế: Khoảng 30% kế hoạch vốn phải điều chỉnh do không phù hợp với tiến độ thực tế, dẫn đến giải ngân chậm và ảnh hưởng đến tiến độ thi công. Tiến độ thực tế của một số dự án chỉ đạt khoảng 75-80% so với kế hoạch ban đầu.

  2. Công tác đấu thầu lựa chọn nhà thầu chưa đồng bộ và minh bạch hoàn toàn: Tỷ lệ các gói thầu tổ chức đấu thầu rộng rãi đạt khoảng 65%, còn lại là các hình thức chỉ định thầu hoặc chào hàng cạnh tranh, tiềm ẩn rủi ro về năng lực nhà thầu và chất lượng công trình.

  3. Quản lý chất lượng các gói thầu chưa được kiểm soát chặt chẽ: Khoảng 20% các gói thầu xây dựng có phát sinh sai sót về kỹ thuật hoặc không đáp ứng tiêu chuẩn chất lượng theo hợp đồng, ảnh hưởng đến hiệu quả đầu tư và uy tín của Ban QLDA.

  4. Công tác nghiệm thu, thanh toán và giám sát còn nhiều bất cập: Tỷ lệ thanh toán chậm so với tiến độ nghiệm thu chiếm khoảng 25%, giám sát thi công mang tính hình thức, số lượng các cuộc kiểm tra đột xuất còn ít, chưa phát hiện và xử lý kịp thời các sai phạm.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các hạn chế trên xuất phát từ việc hệ thống văn bản pháp luật liên quan đến quản lý dự án đầu tư xây dựng sử dụng ngân sách nhà nước còn chưa đồng bộ, gây khó khăn trong việc áp dụng và thực thi. So với một số Ban QLDA chuyên ngành khác, Ban QLDA Trường ĐHVN còn thiếu nguồn nhân lực chuyên môn sâu và kinh nghiệm quản lý dự án phức tạp, dẫn đến việc lập kế hoạch và giám sát chưa hiệu quả.

Ngoài ra, sự phối hợp giữa các phòng ban trong Ban QLDA và các bên liên quan chưa kịp thời, gây chậm trễ trong xử lý các vấn đề phát sinh. Việc ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý dự án còn hạn chế, chưa tận dụng tối đa các phần mềm quản lý tiến độ, tài chính và chất lượng dự án.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tiến độ thực hiện dự án so với kế hoạch, bảng phân tích tỷ lệ giải ngân vốn theo từng năm, và biểu đồ so sánh tỷ lệ các hình thức đấu thầu. Bảng tổng hợp các sai sót về chất lượng và thời gian thanh toán cũng giúp minh họa rõ nét các vấn đề tồn tại.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao năng lực bộ máy quản lý dự án: Tổ chức đào tạo chuyên sâu về quản lý dự án đầu tư xây dựng, cập nhật kiến thức pháp luật và kỹ năng ứng dụng công nghệ thông tin cho cán bộ Ban QLDA. Mục tiêu đạt 100% cán bộ chủ chốt được đào tạo trong vòng 2 năm tới.

  2. Cải thiện chất lượng công tác lập kế hoạch vốn và tiến độ: Áp dụng các công cụ quản lý dự án hiện đại để lập kế hoạch chi tiết, khả thi, đồng thời xây dựng cơ chế rà soát, điều chỉnh kịp thời. Đảm bảo kế hoạch vốn và tiến độ dự án phù hợp với thực tế, giảm tỷ lệ điều chỉnh xuống dưới 10% trong 3 năm tới.

  3. Tăng cường chất lượng trong công tác đấu thầu lựa chọn nhà thầu: Thực hiện đấu thầu rộng rãi, minh bạch, ưu tiên lựa chọn nhà thầu có năng lực và kinh nghiệm phù hợp. Xây dựng quy trình kiểm tra, giám sát chặt chẽ trong quá trình đấu thầu, giảm thiểu các hình thức chỉ định thầu không cần thiết.

  4. Chú trọng công tác quản lý chất lượng các gói thầu và giám sát thi công: Thiết lập hệ thống kiểm tra chất lượng liên tục, tăng cường giám sát đột xuất, xử lý nghiêm các sai phạm. Đầu tư trang thiết bị và phần mềm hỗ trợ giám sát trực tuyến để nâng cao hiệu quả kiểm soát chất lượng.

  5. Đẩy mạnh công tác nghiệm thu, thanh toán và phối hợp giữa các bên: Rút ngắn thời gian nghiệm thu và thanh toán, đảm bảo thanh toán đúng hạn theo hợp đồng. Tăng cường phối hợp giữa Ban QLDA, nhà thầu, tư vấn và các cơ quan liên quan để giải quyết nhanh các vướng mắc phát sinh.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý dự án tại các Ban Quản lý dự án sử dụng ngân sách nhà nước: Giúp nâng cao năng lực quản lý, áp dụng các giải pháp thực tiễn để cải thiện hiệu quả dự án.

  2. Lãnh đạo các cơ sở giáo dục đại học và các tổ chức đầu tư công: Tham khảo để xây dựng chính sách, quy trình quản lý dự án phù hợp với đặc thù giáo dục và đầu tư công.

  3. Nhà thầu xây dựng và tư vấn quản lý dự án: Hiểu rõ yêu cầu, tiêu chuẩn quản lý dự án sử dụng vốn ngân sách, từ đó nâng cao chất lượng dịch vụ và hợp tác hiệu quả với chủ đầu tư.

  4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành quản lý kinh tế, quản lý dự án: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn phong phú để phát triển nghiên cứu sâu hơn về quản lý dự án đầu tư xây dựng.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý dự án đầu tư xây dựng sử dụng ngân sách nhà nước có điểm gì khác biệt so với dự án tư nhân?
    Dự án sử dụng ngân sách nhà nước phải tuân thủ nghiêm ngặt các quy định pháp luật về đầu tư công, đảm bảo công khai, minh bạch và hiệu quả kinh tế - xã hội, trong khi dự án tư nhân linh hoạt hơn về nguồn vốn và quy trình quản lý.

  2. Tại sao công tác lập kế hoạch vốn lại quan trọng trong quản lý dự án?
    Lập kế hoạch vốn chính xác giúp đảm bảo nguồn tài chính được phân bổ hợp lý, tránh tình trạng thiếu hụt hoặc dàn trải vốn, từ đó đảm bảo tiến độ và chất lượng dự án.

  3. Các hình thức đấu thầu phổ biến hiện nay là gì?
    Bao gồm đấu thầu rộng rãi, đấu thầu hạn chế, chỉ định thầu, chào hàng cạnh tranh, mua sắm trực tiếp và tự thực hiện, mỗi hình thức phù hợp với quy mô và tính chất dự án khác nhau.

  4. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả công tác giám sát thi công xây dựng?
    Tăng cường giám sát định kỳ và đột xuất, sử dụng công nghệ thông tin để theo dõi tiến độ và chất lượng, đồng thời đào tạo đội ngũ giám sát viên có chuyên môn cao.

  5. Những yếu tố nào ảnh hưởng lớn nhất đến hiệu quả quản lý dự án đầu tư xây dựng?
    Bao gồm chính sách pháp luật, môi trường kinh tế, năng lực nguồn nhân lực, sự phối hợp giữa các bên liên quan và ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý.

Kết luận

  • Quản lý dự án đầu tư xây dựng tại Ban QLDA Trường Đại học Việt Nhật còn nhiều hạn chế về kế hoạch vốn, đấu thầu, quản lý chất lượng và giám sát.
  • Hệ thống pháp luật chưa đồng bộ và nguồn nhân lực quản lý dự án còn thiếu kinh nghiệm là nguyên nhân chính.
  • Đề xuất các giải pháp nâng cao năng lực quản lý, cải thiện lập kế hoạch, tăng cường đấu thầu minh bạch và giám sát chặt chẽ.
  • Giải pháp được kỳ vọng sẽ nâng cao hiệu quả sử dụng vốn ngân sách, đảm bảo tiến độ và chất lượng dự án đến năm 2030.
  • Khuyến nghị các cơ quan quản lý và Ban QLDA triển khai đồng bộ các giải pháp, đồng thời đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý dự án.

Luận văn là tài liệu tham khảo hữu ích cho các nhà quản lý dự án, lãnh đạo cơ sở giáo dục và các nhà nghiên cứu trong lĩnh vực quản lý kinh tế và đầu tư xây dựng.