Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo theo Nghị quyết số 29-NQ/TW năm 2013, việc phát triển năng lực học sinh trở thành mục tiêu trọng tâm của chương trình giáo dục phổ thông mới. Môn nghệ thuật, đặc biệt là phân môn mỹ thuật ở trường trung học cơ sở (THCS), giữ vai trò quan trọng trong việc hình thành và phát triển năng lực thẩm mỹ (NLTM) cho học sinh. Tuy nhiên, thực tế dạy học mỹ thuật tại các trường THCS huyện Kim Bôi, tỉnh Hòa Bình còn nhiều hạn chế, như việc giáo viên chủ yếu tập trung vào kỹ năng vẽ theo mẫu mà chưa phát huy được năng lực thẩm mỹ cho học sinh. Nghiên cứu này nhằm khảo sát thực trạng quản lý dạy học môn nghệ thuật theo hướng phát triển NLTM cho học sinh tại các trường THCS huyện Kim Bôi trong năm học 2021-2022, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý phù hợp nhằm nâng cao chất lượng dạy học.

Huyện Kim Bôi có dân số khoảng 123.134 người, đa số là dân tộc Mường (83%), với điều kiện kinh tế xã hội còn nhiều khó khăn, thu nhập bình quân đầu người khoảng 34 triệu đồng/năm và tỷ lệ hộ nghèo còn 11%. Mạng lưới giáo dục tại đây phát triển rộng khắp với 10 trường THCS tham gia khảo sát, gồm 35 cán bộ quản lý, giáo viên và 100 học sinh. Việc quản lý dạy học mỹ thuật theo hướng phát triển NLTM không chỉ góp phần nâng cao chất lượng giáo dục nghệ thuật mà còn phát triển toàn diện phẩm chất và năng lực của học sinh, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục phổ thông hiện nay.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên lý thuyết quản lý giáo dục và lý thuyết phát triển năng lực trong giáo dục. Theo đó, năng lực được hiểu là tổ hợp kiến thức, kỹ năng và thái độ tích hợp để thực hiện thành công một hoạt động trong bối cảnh cụ thể. Phát triển năng lực thẩm mỹ cho học sinh THCS bao gồm các năng lực cảm thụ cái đẹp, quan sát, sáng tạo, phân tích và đánh giá thẩm mỹ. Quản lý dạy học phân môn mỹ thuật theo hướng phát triển NLTM là quá trình hoạch định, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra nhằm tạo điều kiện cho học sinh phát triển năng lực thẩm mỹ.

Khung lý thuyết còn bao gồm các mô hình quản lý dạy học theo chức năng quản lý: lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra. Ngoài ra, các phương pháp dạy học tích cực như phương pháp nêu và giải quyết vấn đề, phương pháp dự án, phương pháp hợp tác nhóm được áp dụng nhằm phát huy tính sáng tạo và chủ động của học sinh trong học tập mỹ thuật.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa nghiên cứu lý luận và thực tiễn. Nguồn dữ liệu chính gồm:

  • Phiếu khảo sát với 135 đối tượng gồm 35 cán bộ quản lý, giáo viên và 100 học sinh tại 10 trường THCS huyện Kim Bôi.
  • Phỏng vấn sâu với cán bộ quản lý, giáo viên và học sinh để thu thập thông tin định tính.
  • Khảo nghiệm các biện pháp quản lý đề xuất nhằm đánh giá tính cấp thiết và khả thi.

Phân tích dữ liệu sử dụng phương pháp thống kê mô tả, tính tỷ lệ phần trăm và so sánh mức độ thực hiện các nội dung quản lý dạy học mỹ thuật theo hướng phát triển NLTM. Cỡ mẫu được lựa chọn dựa trên quy mô các trường THCS trong huyện nhằm đảm bảo tính đại diện và độ tin cậy của kết quả nghiên cứu. Thời gian nghiên cứu tập trung trong năm học 2021-2022.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức về tầm quan trọng của dạy học mỹ thuật theo hướng phát triển NLTM: Khoảng 85% cán bộ quản lý và giáo viên đánh giá việc dạy học mỹ thuật theo hướng phát triển NLTM là rất cần thiết, tuy nhiên chỉ có khoảng 60% học sinh thể hiện sự quan tâm tích cực đến môn học này.

  2. Thực trạng quản lý mục tiêu dạy học: 70% giáo viên và cán bộ quản lý cho biết mục tiêu dạy học mỹ thuật được xây dựng và triển khai nhưng chưa đồng bộ và chưa thực sự phù hợp với năng lực học sinh đa dạng.

  3. Quản lý nội dung và kế hoạch dạy học: Chỉ khoảng 65% trường thực hiện đầy đủ kế hoạch dạy học theo chương trình mới, trong khi 35% còn lại chưa cập nhật kịp thời nội dung đổi mới, ảnh hưởng đến việc phát triển NLTM cho học sinh.

  4. Phương pháp và hình thức dạy học: Khoảng 55% giáo viên áp dụng các phương pháp tích cực như dự án, thảo luận nhóm, còn lại chủ yếu sử dụng phương pháp truyền thống, chưa phát huy tối đa năng lực sáng tạo của học sinh.

  5. Điều kiện cơ sở vật chất và thiết bị dạy học: 60% trường có phòng học mỹ thuật và trang thiết bị cơ bản, nhưng chỉ 40% được trang bị đầy đủ phương tiện hỗ trợ đổi mới phương pháp dạy học.

  6. Kiểm tra, đánh giá kết quả học tập: Việc đánh giá năng lực thẩm mỹ của học sinh mới được thực hiện ở mức độ 50%, phần lớn vẫn dựa trên điểm số và sản phẩm vẽ mà chưa đánh giá toàn diện các năng lực khác.

Thảo luận kết quả

Kết quả khảo sát cho thấy quản lý dạy học phân môn mỹ thuật theo hướng phát triển NLTM tại các trường THCS huyện Kim Bôi còn nhiều hạn chế, đặc biệt trong việc đồng bộ mục tiêu, đổi mới phương pháp và nâng cao điều kiện cơ sở vật chất. Nguyên nhân chủ yếu do nhận thức chưa đồng đều giữa cán bộ quản lý và giáo viên, hạn chế về năng lực sư phạm và nguồn lực vật chất.

So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, việc áp dụng phương pháp dạy học tích cực và đánh giá năng lực toàn diện là xu hướng phổ biến nhằm phát triển năng lực học sinh. Tuy nhiên, tại Kim Bôi, việc triển khai còn chậm do điều kiện kinh tế xã hội và hạn chế về trang thiết bị. Việc tăng cường bồi dưỡng năng lực cho giáo viên và cải thiện cơ sở vật chất là cần thiết để nâng cao hiệu quả quản lý dạy học mỹ thuật.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ áp dụng các phương pháp dạy học và biểu đồ tròn về mức độ trang bị thiết bị dạy học tại các trường. Bảng tổng hợp mức độ thực hiện các nội dung quản lý cũng giúp minh họa rõ nét thực trạng hiện nay.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao nhận thức và bồi dưỡng năng lực cho cán bộ quản lý và giáo viên
    Tổ chức các khóa tập huấn chuyên sâu về quản lý dạy học mỹ thuật theo hướng phát triển NLTM, tập trung vào kỹ năng xây dựng mục tiêu, đổi mới phương pháp và đánh giá năng lực. Thời gian thực hiện trong 6 tháng đầu năm học, do Phòng GD&ĐT phối hợp với các trường đại học sư phạm thực hiện.

  2. Xây dựng và triển khai kế hoạch dạy học mỹ thuật phù hợp với đặc điểm học sinh
    Hướng dẫn các trường xây dựng kế hoạch dạy học linh hoạt, phân hóa nội dung theo năng lực học sinh, đảm bảo đủ số tiết và hoạt động thực hành. Thời gian triển khai từ đầu năm học, do hiệu trưởng và tổ chuyên môn chịu trách nhiệm.

  3. Đổi mới phương pháp và hình thức tổ chức dạy học
    Khuyến khích giáo viên áp dụng các phương pháp tích cực như dự án, thảo luận nhóm, học tập trải nghiệm nhằm phát huy sáng tạo và chủ động của học sinh. Tổ chức sinh hoạt chuyên môn định kỳ để chia sẻ kinh nghiệm đổi mới. Thời gian thực hiện liên tục trong năm học.

  4. Cải thiện cơ sở vật chất và trang thiết bị dạy học
    Đầu tư nâng cấp phòng học mỹ thuật, trang bị đầy đủ dụng cụ, thiết bị hỗ trợ đổi mới phương pháp dạy học. Khuyến khích xã hội hóa giáo dục để huy động nguồn lực. Kế hoạch thực hiện trong 2 năm, do UBND huyện và Phòng GD&ĐT phối hợp thực hiện.

  5. Tăng cường kiểm tra, đánh giá kết quả dạy học theo hướng phát triển năng lực
    Xây dựng bộ tiêu chí đánh giá năng lực thẩm mỹ toàn diện, kết hợp đánh giá của giáo viên, học sinh và đồng nghiệp. Tổ chức tập huấn về đánh giá năng lực cho giáo viên. Thời gian thực hiện trong năm học, do Ban giám hiệu và tổ chuyên môn quản lý.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục tại các trường THCS
    Giúp nâng cao năng lực quản lý dạy học mỹ thuật, xây dựng kế hoạch và tổ chức hoạt động dạy học theo hướng phát triển năng lực thẩm mỹ.

  2. Giáo viên môn mỹ thuật và các môn nghệ thuật
    Cung cấp kiến thức về phương pháp dạy học tích cực, kỹ thuật đánh giá năng lực học sinh, giúp đổi mới phương pháp giảng dạy phù hợp với chương trình giáo dục phổ thông mới.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý giáo dục, sư phạm mỹ thuật
    Là tài liệu tham khảo quý giá về cơ sở lý luận, thực trạng và biện pháp quản lý dạy học mỹ thuật theo hướng phát triển năng lực học sinh.

  4. Các cơ quan quản lý giáo dục cấp huyện, tỉnh
    Hỗ trợ xây dựng chính sách, kế hoạch phát triển giáo dục nghệ thuật, nâng cao chất lượng dạy học mỹ thuật trong hệ thống giáo dục phổ thông.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý dạy học mỹ thuật theo hướng phát triển năng lực thẩm mỹ là gì?
    Đây là quá trình quản lý toàn diện các hoạt động dạy học mỹ thuật nhằm phát triển năng lực cảm thụ, sáng tạo và đánh giá thẩm mỹ của học sinh, thông qua việc hoạch định mục tiêu, tổ chức phương pháp, kiểm tra đánh giá và điều kiện dạy học phù hợp.

  2. Tại sao cần đổi mới phương pháp dạy học mỹ thuật ở trường THCS?
    Đổi mới phương pháp giúp phát huy tính tích cực, sáng tạo của học sinh, không chỉ học kỹ năng vẽ mà còn phát triển năng lực thẩm mỹ toàn diện, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục phổ thông theo hướng phát triển năng lực.

  3. Những yếu tố nào ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý dạy học mỹ thuật?
    Bao gồm nhận thức và năng lực của cán bộ quản lý, trình độ và thái độ của giáo viên, động cơ học tập của học sinh, điều kiện cơ sở vật chất và môi trường học tập.

  4. Làm thế nào để đánh giá năng lực thẩm mỹ của học sinh một cách hiệu quả?
    Đánh giá cần đa chiều, kết hợp tự đánh giá, đánh giá đồng đẳng và đánh giá của giáo viên, tập trung vào quá trình học tập và sản phẩm sáng tạo, không chỉ dựa vào điểm số truyền thống.

  5. Các biện pháp nào giúp nâng cao chất lượng dạy học mỹ thuật tại các trường THCS?
    Bao gồm bồi dưỡng năng lực cho giáo viên và cán bộ quản lý, xây dựng kế hoạch dạy học phù hợp, đổi mới phương pháp và hình thức tổ chức dạy học, cải thiện cơ sở vật chất và thiết bị, tăng cường kiểm tra đánh giá theo hướng phát triển năng lực.

Kết luận

  • Quản lý dạy học phân môn mỹ thuật theo hướng phát triển năng lực thẩm mỹ là yếu tố then chốt để nâng cao chất lượng giáo dục nghệ thuật tại các trường THCS huyện Kim Bôi.
  • Thực trạng quản lý hiện nay còn nhiều hạn chế về đồng bộ mục tiêu, đổi mới phương pháp và điều kiện cơ sở vật chất.
  • Các biện pháp đề xuất tập trung vào nâng cao năng lực cán bộ quản lý, giáo viên, đổi mới phương pháp dạy học, cải thiện cơ sở vật chất và đổi mới kiểm tra đánh giá.
  • Nghiên cứu có thể được áp dụng làm cơ sở cho các chính sách phát triển giáo dục nghệ thuật tại địa phương trong giai đoạn tiếp theo.
  • Khuyến nghị các cơ quan quản lý giáo dục và nhà trường phối hợp triển khai các giải pháp trong vòng 1-2 năm tới để đạt hiệu quả bền vững.

Hành động tiếp theo là tổ chức các khóa bồi dưỡng, xây dựng kế hoạch cải thiện cơ sở vật chất và triển khai đánh giá năng lực học sinh theo hướng mới. Các trường THCS huyện Kim Bôi cần chủ động áp dụng các biện pháp này để nâng cao chất lượng dạy học mỹ thuật, góp phần phát triển toàn diện năng lực học sinh.