Tổng quan nghiên cứu

Quản lý nhà nước về đầu tư xây dựng cơ bản từ nguồn vốn ngân sách nhà nước (NSNN) đóng vai trò then chốt trong phát triển kinh tế - xã hội địa phương, đặc biệt tại các huyện miền núi như huyện Vân Canh, tỉnh Bình Định. Giai đoạn 2016-2020, tổng thu NSNN huyện đạt khoảng 1 nghìn tỷ đồng, trong đó thu từ hoạt động kinh tế đạt 260,6 tỷ đồng, chiếm 16,29%. Tuy nhiên, công tác quản lý vốn đầu tư xây dựng cơ bản từ NSNN còn nhiều hạn chế như đầu tư dàn trải, kéo dài tiến độ, thất thoát và lãng phí vốn. Mục tiêu nghiên cứu nhằm phân tích thực trạng quản lý nhà nước về đầu tư xây dựng cơ bản từ nguồn vốn NSNN tại huyện Vân Canh, từ đó đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý trong giai đoạn tiếp theo.

Phạm vi nghiên cứu tập trung vào công tác quản lý nhà nước về đầu tư xây dựng cơ bản từ nguồn vốn NSNN trên địa bàn huyện Vân Canh trong điều kiện cơ chế chính sách hiện hành. Nghiên cứu có ý nghĩa khoa học trong việc làm rõ cơ sở lý luận và thực tiễn quản lý vốn đầu tư xây dựng cơ bản, góp phần hoàn thiện chính sách và nâng cao hiệu quả sử dụng vốn NSNN tại địa phương. Qua đó, hỗ trợ tăng trưởng kinh tế bền vững, giảm nghèo và phát triển cơ sở hạ tầng kỹ thuật, đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội của huyện miền núi đặc thù này.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết quản lý nhà nước và quản lý đầu tư công, trong đó:

  • Lý thuyết quản lý nhà nước: Nhấn mạnh vai trò quyền lực nhà nước trong điều chỉnh và kiểm soát các hoạt động xã hội, sử dụng pháp luật và chính sách để đảm bảo hiệu quả và minh bạch trong quản lý vốn đầu tư công.

  • Lý thuyết quản lý đầu tư công: Tập trung vào nguyên tắc lập kế hoạch, phân bổ, giám sát và quyết toán vốn đầu tư công nhằm đảm bảo tiết kiệm, hiệu quả và tránh thất thoát.

Các khái niệm chính bao gồm: ngân sách nhà nước, đầu tư xây dựng cơ bản, dự án đầu tư xây dựng cơ bản, quản lý nhà nước về đầu tư xây dựng cơ bản, nguyên tắc quản lý đầu tư công (tiết kiệm, hiệu quả, tập trung, minh bạch), và vai trò của các cơ quan quản lý nhà nước cấp huyện trong quản lý vốn NSNN.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp truyền thống kết hợp:

  • Thu thập số liệu thứ cấp: Từ các báo cáo kinh tế - xã hội của UBND huyện Vân Canh, Chi cục Thống kê huyện, đề án phát triển kinh tế - xã hội huyện, các văn bản pháp luật liên quan.

  • Phương pháp điều tra, khảo sát: Thu thập thông tin thực tiễn từ các cơ quan quản lý nhà nước, chủ đầu tư, nhà thầu và các đơn vị liên quan trên địa bàn huyện.

  • Phân tích định lượng và định tính: Tổng hợp, xử lý số liệu về thu chi ngân sách, tiến độ dự án, hiệu quả đầu tư, các tồn tại trong quản lý vốn đầu tư xây dựng cơ bản.

  • Cỡ mẫu nghiên cứu: Bao gồm toàn bộ các dự án đầu tư xây dựng cơ bản sử dụng nguồn vốn NSNN trên địa bàn huyện giai đoạn 2016-2020, với sự tham gia của các phòng ban chuyên môn và đơn vị chủ đầu tư.

  • Timeline nghiên cứu: Tập trung phân tích dữ liệu trong giai đoạn 2016-2020, đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp cho giai đoạn tiếp theo đến năm 2030.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng lập và phân bổ dự toán đầu tư xây dựng cơ bản còn nhiều hạn chế: Công tác lập dự toán chưa sát thực tế, dẫn đến dự toán cao hoặc thiếu chính xác. Tỷ lệ chi đầu tư phát triển trong tổng chi NSNN chỉ chiếm khoảng 16,98%, thấp so với chi thường xuyên (57,92%). Việc phân bổ vốn chưa tập trung, dẫn đến đầu tư dàn trải, kéo dài tiến độ.

  2. Hiệu quả sử dụng vốn đầu tư chưa cao, tồn tại nợ đọng xây dựng cơ bản: Một số dự án bị chậm tiến độ, điều chỉnh vốn nhiều lần, gây lãng phí nguồn lực. Tình trạng nợ đọng xây dựng cơ bản kéo dài ảnh hưởng đến khả năng cân đối ngân sách và phát triển kinh tế địa phương.

  3. Bộ máy quản lý nhà nước về đầu tư xây dựng cơ bản còn bất cập: Sự phối hợp giữa các cơ quan quản lý chưa chặt chẽ, năng lực cán bộ quản lý còn hạn chế về số lượng và chất lượng. Quy trình quản lý dự án, từ lập dự toán đến quyết toán, chưa đồng bộ và thiếu minh bạch.

  4. Ảnh hưởng của điều kiện tự nhiên và kinh tế - xã hội đặc thù: Huyện Vân Canh là vùng miền núi với địa hình phức tạp, dân số đa dân tộc, tỷ lệ hộ nghèo cao (32,04% năm 2020), ảnh hưởng đến khả năng huy động nguồn lực và triển khai dự án đầu tư xây dựng cơ bản.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các tồn tại trên xuất phát từ việc quy hoạch đầu tư chưa sát với nhu cầu thực tế, công tác thẩm định dự án còn sơ sài, thiếu sự phối hợp hiệu quả giữa các cơ quan quản lý và chủ đầu tư. So với các nghiên cứu trong ngành quản lý đầu tư công, kết quả này tương đồng với thực trạng chung tại nhiều huyện miền núi, nơi điều kiện kinh tế - xã hội và năng lực quản lý còn hạn chế.

Việc chi đầu tư phát triển chiếm tỷ lệ thấp so với chi thường xuyên cho thấy nguồn lực tài chính chưa được ưu tiên đúng mức cho phát triển cơ sở hạ tầng, ảnh hưởng đến tăng trưởng kinh tế bền vững. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ phân bổ chi ngân sách theo mục đích và bảng tiến độ thực hiện các dự án đầu tư xây dựng cơ bản.

Kết quả nghiên cứu nhấn mạnh tầm quan trọng của việc nâng cao năng lực quản lý nhà nước, hoàn thiện quy trình lập, phân bổ và giám sát vốn đầu tư, đồng thời cần có chính sách hỗ trợ đặc thù cho vùng miền núi nhằm khắc phục khó khăn về điều kiện tự nhiên và kinh tế - xã hội.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao chất lượng công tác lập dự toán đầu tư xây dựng cơ bản: Áp dụng các định mức kinh tế - kỹ thuật sát thực tế, tăng cường khảo sát, thẩm định dự án kỹ lưỡng để đảm bảo dự toán chính xác, tránh điều chỉnh vốn nhiều lần. Thời gian thực hiện: 1-2 năm; chủ thể: Phòng Tài chính - Kế hoạch, Ban Quản lý dự án huyện.

  2. Tăng cường kiểm soát và phân bổ vốn đầu tư tập trung, ưu tiên các dự án trọng điểm: Xây dựng kế hoạch phân bổ vốn theo thứ tự ưu tiên, tránh dàn trải, đảm bảo hoàn thành dự án đúng tiến độ. Thời gian: hàng năm; chủ thể: UBND huyện, HĐND huyện.

  3. Hoàn thiện công tác quyết toán và thanh tra, kiểm tra vốn đầu tư: Thiết lập quy trình quyết toán minh bạch, tăng cường thanh tra chuyên đề nhằm phát hiện và xử lý kịp thời các sai phạm, giảm thiểu thất thoát, lãng phí. Thời gian: liên tục; chủ thể: Phòng Tài chính - Kế hoạch, Thanh tra huyện.

  4. Nâng cao năng lực quản lý và phối hợp giữa các cơ quan liên quan: Tổ chức đào tạo, bồi dưỡng cán bộ quản lý dự án, tăng cường phối hợp liên ngành để đảm bảo hiệu quả quản lý vốn đầu tư. Thời gian: 2-3 năm; chủ thể: UBND huyện, các phòng ban chuyên môn.

  5. Xây dựng chính sách hỗ trợ đặc thù cho vùng miền núi: Hỗ trợ về tài chính, kỹ thuật và chính sách ưu đãi nhằm khắc phục khó khăn về điều kiện tự nhiên và kinh tế - xã hội, thúc đẩy phát triển cơ sở hạ tầng bền vững. Thời gian: dài hạn; chủ thể: UBND tỉnh, các sở ngành liên quan.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý nhà nước cấp huyện và xã: Nâng cao hiểu biết về quản lý vốn đầu tư xây dựng cơ bản, áp dụng các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý vốn NSNN.

  2. Các phòng ban chuyên môn như Phòng Tài chính - Kế hoạch, Ban Quản lý dự án: Tham khảo quy trình, phương pháp lập dự toán, phân bổ, giám sát và quyết toán vốn đầu tư công.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Quản lý kinh tế, Quản lý đầu tư công: Tài liệu tham khảo về lý thuyết và thực tiễn quản lý đầu tư xây dựng cơ bản tại địa phương miền núi.

  4. Các cơ quan hoạch định chính sách và quản lý ngân sách cấp tỉnh, trung ương: Cung cấp thông tin thực tiễn để hoàn thiện chính sách quản lý vốn đầu tư công phù hợp với đặc thù vùng miền núi.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý nhà nước về đầu tư xây dựng cơ bản là gì?
    Quản lý nhà nước về đầu tư xây dựng cơ bản là hoạt động của các cơ quan nhà nước trong việc lập kế hoạch, phân bổ, giám sát và quyết toán vốn đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng nhằm đảm bảo sử dụng vốn hiệu quả, tiết kiệm và đúng mục đích.

  2. Tại sao quản lý vốn đầu tư xây dựng cơ bản ở huyện Vân Canh còn nhiều khó khăn?
    Do điều kiện tự nhiên phức tạp, tỷ lệ hộ nghèo cao, năng lực quản lý của cán bộ còn hạn chế, quy trình quản lý chưa đồng bộ và nguồn lực tài chính hạn chế, dẫn đến đầu tư dàn trải, chậm tiến độ và hiệu quả thấp.

  3. Nguyên tắc quản lý đầu tư công quan trọng nhất là gì?
    Nguyên tắc tiết kiệm và hiệu quả là quan trọng nhất, đòi hỏi việc phân bổ và sử dụng vốn đầu tư phải tập trung, đúng trọng tâm, tránh lãng phí và đảm bảo lợi ích lâu dài cho cộng đồng.

  4. Các cơ quan nào tham gia quản lý vốn đầu tư xây dựng cơ bản tại huyện?
    Bao gồm HĐND huyện (quyết định dự toán và giám sát), UBND huyện (quyết định đầu tư, chủ đầu tư dự án), Phòng Tài chính - Kế hoạch (thẩm định, phân bổ, quyết toán), Ban Quản lý dự án và các đơn vị liên quan.

  5. Giải pháp nào giúp nâng cao hiệu quả quản lý vốn đầu tư xây dựng cơ bản?
    Nâng cao chất lượng lập dự toán, tập trung phân bổ vốn, hoàn thiện công tác quyết toán và thanh tra, đào tạo cán bộ quản lý, đồng thời xây dựng chính sách hỗ trợ đặc thù cho vùng miền núi.

Kết luận

  • Quản lý nhà nước về đầu tư xây dựng cơ bản từ nguồn vốn NSNN tại huyện Vân Canh còn nhiều hạn chế về lập dự toán, phân bổ vốn, hiệu quả sử dụng và năng lực quản lý.
  • Điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội đặc thù của huyện ảnh hưởng lớn đến công tác quản lý và triển khai dự án đầu tư xây dựng cơ bản.
  • Cần áp dụng nguyên tắc quản lý đầu tư công nghiêm ngặt, tăng cường phối hợp liên ngành và nâng cao năng lực cán bộ quản lý.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao hiệu quả quản lý vốn đầu tư xây dựng cơ bản, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội bền vững.
  • Tiếp tục nghiên cứu, đánh giá và hoàn thiện chính sách quản lý vốn đầu tư công phù hợp với đặc thù vùng miền núi trong giai đoạn đến năm 2030.

Hành động tiếp theo: Các cơ quan quản lý địa phương cần triển khai ngay các giải pháp đề xuất, đồng thời tăng cường giám sát, đánh giá hiệu quả để điều chỉnh kịp thời, đảm bảo nguồn vốn NSNN được sử dụng hiệu quả, góp phần phát triển bền vững huyện Vân Canh.