Tổng quan nghiên cứu

Tỉnh Quảng Nam, với diện tích hơn 10.438 km² và dân số gần 1,5 triệu người, là một trong những địa phương có vị trí chiến lược tại vùng kinh tế trọng điểm miền Trung Việt Nam. Trong giai đoạn 2015-2019, kinh tế tỉnh phát triển nhanh với tốc độ tăng trưởng trung bình hơn 11% mỗi năm, cao hơn mức tăng trưởng quốc gia khoảng 6%. GRDP năm 2019 đạt 70.734 tỷ đồng, chiếm 1,17% GDP cả nước. Tuy nhiên, do địa bàn rộng, có nhiều huyện miền núi và điều kiện tự nhiên phức tạp, nguồn vốn đầu tư cho hạ tầng giao thông, đặc biệt là vốn ngân sách nhà nước (NSNN), vẫn chưa đáp ứng đủ nhu cầu phát triển.

Quản lý đầu tư các công trình giao thông sử dụng vốn NSNN tại Quảng Nam là vấn đề cấp thiết nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng vốn, giảm thất thoát, lãng phí và thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội. Mục tiêu nghiên cứu tập trung vào việc khái quát lý luận quản lý đầu tư hạ tầng giao thông đường bộ sử dụng vốn NSNN, đánh giá thực trạng quản lý đầu tư tại địa phương và đề xuất các giải pháp hoàn thiện công tác quản lý trong giai đoạn 2015-2019. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc đảm bảo sử dụng hiệu quả nguồn vốn đầu tư công, góp phần phát triển kết cấu hạ tầng giao thông đồng bộ, nâng cao năng lực vận tải và thúc đẩy phát triển kinh tế tỉnh Quảng Nam.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết quản lý đầu tư công và quản lý dự án xây dựng cơ bản, trong đó:

  • Lý thuyết quản lý đầu tư công: Nhấn mạnh vai trò của quản lý nhà nước trong việc phân bổ, sử dụng và giám sát vốn đầu tư công nhằm đảm bảo hiệu quả kinh tế - xã hội, giảm thất thoát và lãng phí vốn NSNN.
  • Mô hình quản lý dự án đầu tư xây dựng: Bao gồm các giai đoạn quy hoạch, chuẩn bị đầu tư, lập kế hoạch vốn, quản lý chất lượng thi công, giám sát và đánh giá dự án.
  • Khái niệm chính: Đầu tư công, vốn ngân sách nhà nước, quản lý đầu tư công trình giao thông, quy hoạch đầu tư, thẩm định dự án, giám sát thi công, đánh giá hiệu quả đầu tư.

Các khái niệm này tạo nền tảng lý luận để phân tích thực trạng và đề xuất giải pháp quản lý đầu tư các công trình giao thông sử dụng vốn NSNN tại Quảng Nam.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng kết hợp số liệu thứ cấp và sơ cấp:

  • Số liệu thứ cấp: Thu thập từ các báo cáo của Kho bạc Nhà nước tỉnh, Sở Tài chính, Sở Kế hoạch và Đầu tư, Sở Giao thông vận tải, niên giám thống kê tỉnh Quảng Nam giai đoạn 2015-2019, các văn bản pháp luật liên quan như Luật Ngân sách Nhà nước 2015, Luật Đầu tư công 2014, Nghị định và Chỉ thị của Chính phủ.
  • Số liệu sơ cấp: Khảo sát ý kiến 50 cán bộ quản lý, chủ đầu tư, tư vấn dự án và các bên liên quan bằng phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên và thuận tiện, nhằm thu thập đánh giá thực tiễn về công tác quản lý đầu tư.

Phương pháp phân tích bao gồm tổng hợp, hệ thống hóa tài liệu, so sánh số liệu qua các năm, thống kê mô tả và phân tích định tính. Quá trình nghiên cứu diễn ra trong năm 2020-2021, tập trung phân tích các khâu quản lý đầu tư: quy hoạch, chuẩn bị đầu tư, lập kế hoạch vốn, quản lý chất lượng và giám sát đầu tư.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Quy hoạch đầu tư chưa đồng bộ và thiếu kịp thời: Khoảng 78% ý kiến khảo sát đồng tình quy hoạch đầu tư các công trình giao thông chưa được điều chỉnh kịp thời phù hợp với thực tiễn. Quy hoạch còn mang tính dàn trải, chưa tập trung vào các dự án trọng điểm, dẫn đến hiệu quả sử dụng vốn thấp.

  2. Công tác chuẩn bị đầu tư còn nhiều hạn chế: Số lượng dự án được thẩm định dự toán giảm khoảng 15% so với kế hoạch, thời gian thực hiện thủ tục chuẩn bị đầu tư trung bình kéo dài 6-8 tháng, gây chậm tiến độ giải ngân vốn. Quy trình lập, thẩm định và phê duyệt dự án còn phức tạp, chưa minh bạch hoàn toàn.

  3. Lập và phân bổ kế hoạch vốn còn dàn trải: Tỷ lệ vốn đầu tư giao không đúng tiến độ chiếm khoảng 25%, dẫn đến tình trạng nợ đọng vốn đầu tư công. Kế hoạch vốn chưa sát với nhu cầu thực tế và chưa ưu tiên các dự án có tính cấp thiết cao.

  4. Quản lý chất lượng thi công chưa chặt chẽ: Khoảng 70% dự án được khảo sát cho biết công tác giám sát thi công chưa thực sự hiệu quả, dẫn đến phát sinh khối lượng ngoài thiết kế, tăng chi phí đầu tư. Việc đảm bảo an toàn lao động và bảo vệ môi trường trên công trường còn nhiều bất cập.

  5. Công tác thanh kiểm tra, giám sát và đánh giá đầu tư chưa thường xuyên: Chỉ khoảng 60% dự án được báo cáo giám sát đầy đủ, công tác phối hợp giữa các cơ quan quản lý còn lỏng lẻo, cán bộ giám sát chưa được đào tạo chuyên sâu.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các hạn chế trên xuất phát từ đặc điểm tự nhiên phức tạp của Quảng Nam với địa hình đa dạng, khí hậu nhiệt đới có nhiều biến động, gây khó khăn trong thi công và quản lý dự án. Bên cạnh đó, bộ máy quản lý đầu tư còn phân tán, chưa đồng bộ, năng lực cán bộ quản lý chưa đáp ứng yêu cầu, thủ tục hành chính còn rườm rà làm chậm tiến độ.

So sánh với các nghiên cứu trong ngành, kết quả tương đồng với thực trạng quản lý đầu tư công tại các tỉnh miền Trung khác, nơi mà nguồn vốn đầu tư công lớn nhưng hiệu quả sử dụng chưa cao do các yếu tố khách quan và chủ quan. Việc quản lý đầu tư công trình giao thông sử dụng vốn NSNN có vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế - xã hội, do đó cần thiết phải cải thiện quy trình quản lý, nâng cao năng lực cán bộ và tăng cường giám sát.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tăng trưởng vốn đầu tư so với tiến độ giải ngân, bảng đánh giá mức độ đồng thuận của các bên liên quan về các khâu quản lý, giúp minh họa rõ nét các tồn tại và điểm mạnh trong công tác quản lý đầu tư.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện công tác quy hoạch đầu tư: Tập trung xây dựng quy hoạch đầu tư giao thông đồng bộ, ưu tiên các dự án trọng điểm, có tính cấp thiết cao. Thực hiện điều chỉnh quy hoạch kịp thời theo tình hình thực tế và nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội. Chủ thể thực hiện: UBND tỉnh phối hợp Sở Giao thông vận tải, Sở Kế hoạch và Đầu tư. Thời gian: 2022-2025.

  2. Rút ngắn thời gian và minh bạch thủ tục chuẩn bị đầu tư: Đơn giản hóa quy trình lập, thẩm định và phê duyệt dự án, tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý hồ sơ, nâng cao năng lực cán bộ thẩm định. Chủ thể: Sở Kế hoạch và Đầu tư, Sở Tài chính. Thời gian: 2022-2023.

  3. Tăng cường lập và phân bổ kế hoạch vốn hiệu quả: Xây dựng kế hoạch vốn sát với nhu cầu thực tế, ưu tiên vốn cho các dự án có hiệu quả kinh tế - xã hội cao, tránh dàn trải, phân tán. Thực hiện giám sát chặt chẽ tiến độ giải ngân vốn. Chủ thể: UBND tỉnh, Sở Tài chính, Kho bạc Nhà nước. Thời gian: Hàng năm.

  4. Nâng cao chất lượng quản lý thi công và giám sát đầu tư: Tăng cường công tác giám sát thi công, đảm bảo tuân thủ thiết kế, dự toán đã phê duyệt; thực hiện nghiêm các quy định về an toàn lao động và bảo vệ môi trường. Đào tạo chuyên môn cho cán bộ giám sát. Chủ thể: Chủ đầu tư, Ban Quản lý dự án, Sở Giao thông vận tải. Thời gian: 2022-2024.

  5. Tăng cường công tác thanh kiểm tra, giám sát và đánh giá đầu tư: Thiết lập hệ thống giám sát liên ngành, thường xuyên kiểm tra, đánh giá hiệu quả đầu tư, xử lý kịp thời các vi phạm. Chủ thể: Thanh tra tỉnh, Kiểm toán Nhà nước, các sở ngành liên quan. Thời gian: Liên tục.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý nhà nước về đầu tư công: Giúp nâng cao hiểu biết về quy trình, phương pháp quản lý đầu tư công trình giao thông sử dụng vốn NSNN, từ đó cải thiện hiệu quả công tác quản lý.

  2. Chủ đầu tư và Ban Quản lý dự án: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn để tổ chức quản lý dự án đầu tư xây dựng công trình giao thông, đảm bảo tuân thủ quy định pháp luật và nâng cao chất lượng dự án.

  3. Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý kinh tế, xây dựng: Là tài liệu tham khảo quý giá về quản lý đầu tư công, đặc biệt trong lĩnh vực hạ tầng giao thông tại các tỉnh miền Trung Việt Nam.

  4. Các cơ quan thanh tra, kiểm toán và giám sát đầu tư: Hỗ trợ trong việc xây dựng kế hoạch kiểm tra, giám sát và đánh giá hiệu quả sử dụng vốn đầu tư công, góp phần phòng chống thất thoát, lãng phí.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý đầu tư công trình giao thông sử dụng vốn NSNN có vai trò gì trong phát triển kinh tế địa phương?
    Quản lý đầu tư công đảm bảo sử dụng hiệu quả nguồn vốn NSNN, góp phần xây dựng hạ tầng giao thông đồng bộ, thúc đẩy lưu thông hàng hóa, nâng cao năng lực vận tải và phát triển kinh tế - xã hội bền vững.

  2. Những khó khăn chính trong công tác quản lý đầu tư tại Quảng Nam là gì?
    Bao gồm quy hoạch đầu tư chưa đồng bộ, thủ tục hành chính phức tạp, năng lực cán bộ quản lý hạn chế, tiến độ giải ngân vốn chậm và công tác giám sát thi công chưa chặt chẽ.

  3. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả sử dụng vốn đầu tư công?
    Cần hoàn thiện quy hoạch, rút ngắn thủ tục chuẩn bị đầu tư, lập kế hoạch vốn sát thực tế, tăng cường giám sát thi công và đánh giá đầu tư thường xuyên.

  4. Phương pháp khảo sát được sử dụng trong nghiên cứu này như thế nào?
    Nghiên cứu sử dụng phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên và thuận tiện với 50 phiếu khảo sát từ các cán bộ quản lý, chủ đầu tư và tư vấn dự án nhằm thu thập ý kiến thực tiễn về công tác quản lý đầu tư.

  5. Các cơ quan nào chịu trách nhiệm chính trong quản lý đầu tư công trình giao thông tại Quảng Nam?
    UBND tỉnh, Sở Giao thông vận tải, Sở Kế hoạch và Đầu tư, Sở Tài chính và Kho bạc Nhà nước là các cơ quan chủ chốt phối hợp quản lý quy hoạch, lập kế hoạch vốn, giám sát và đánh giá đầu tư.

Kết luận

  • Đầu tư các công trình giao thông sử dụng vốn NSNN đóng vai trò then chốt trong phát triển kinh tế - xã hội tỉnh Quảng Nam giai đoạn 2015-2019.
  • Thực trạng quản lý đầu tư còn nhiều hạn chế như quy hoạch chưa đồng bộ, thủ tục đầu tư kéo dài, kế hoạch vốn dàn trải và giám sát thi công chưa hiệu quả.
  • Nghiên cứu đề xuất các giải pháp hoàn thiện công tác quản lý đầu tư gồm cải tiến quy hoạch, rút ngắn thủ tục, nâng cao chất lượng giám sát và tăng cường thanh kiểm tra.
  • Các giải pháp cần được triển khai đồng bộ trong giai đoạn 2022-2025 nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng vốn NSNN cho hạ tầng giao thông.
  • Luận văn là tài liệu tham khảo hữu ích cho cán bộ quản lý, chủ đầu tư, nhà nghiên cứu và các cơ quan giám sát đầu tư công tại Quảng Nam và các địa phương tương tự.

Quý độc giả và các cơ quan quản lý được khuyến khích áp dụng các kết quả nghiên cứu và giải pháp đề xuất nhằm nâng cao hiệu quả quản lý đầu tư công, góp phần phát triển bền vững hạ tầng giao thông tỉnh Quảng Nam.