I. Tổng Quan Về Quản Lý Đào Tạo Cao Đẳng Nhu Cầu Nhân Lực
Đào tạo nghề, bản chất là đào tạo tại nơi sản xuất, tại các doanh nghiệp. Nhà Giáo dục học người Nga X. Batusep khẳng định tầm quan trọng của thực hành trong giáo dục nghề nghiệp. Liên kết với doanh nghiệp và đáp ứng nhu cầu nhân lực là chiến lược cốt lõi của hệ thống GDNN và từng cơ sở GDNN. Văn kiện Đại hội XIII của Đảng nhấn mạnh sự thiếu đồng bộ và liên thông trong hệ thống giáo dục, chương trình còn nặng lý thuyết, nhẹ thực hành và thiếu gắn kết với thực tiễn sản xuất. Do đó, việc phát triển nhanh nguồn nhân lực, đặc biệt là nguồn nhân lực chất lượng cao, trở thành yêu cầu cấp thiết. Việt Nam xác định trình độ cao đẳng ở bậc 5/8 của Khung trình độ quốc gia và 3/5 của Khung kỹ năng nghề quốc gia. Chính phủ đầu tư vào mạng lưới trường cao đẳng chất lượng cao để đào tạo nguồn nhân lực đạt trình độ tiên tiến, nhằm đáp ứng vai trò quan trọng của nhân lực trình độ cao đẳng trong cơ cấu nguồn nhân lực trực tiếp của thị trường lao động.
1.1. Tầm quan trọng của đào tạo đáp ứng nhu cầu doanh nghiệp
Đào tạo nghề hiệu quả là đào tạo gắn liền với thực tiễn sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp. Sự hợp tác chặt chẽ giữa cơ sở đào tạo và doanh nghiệp giúp sinh viên có cơ hội thực hành, rèn luyện kỹ năng nghề nghiệp, đồng thời giúp doanh nghiệp có được nguồn lao động chất lượng cao, đáp ứng nhu cầu nhân lực thực tế. Việc tích hợp chương trình đào tạo với nhu cầu nhân lực của doanh nghiệp sẽ rút ngắn thời gian đào tạo lại của doanh nghiệp và nâng cao năng suất lao động.
1.2. Vị trí của nhân lực cao đẳng trong hệ thống giáo dục
Nhân lực trình độ cao đẳng đóng vai trò then chốt trong nguồn nhân lực trực tiếp của thị trường lao động, không chỉ tham gia trực tiếp vào sản xuất với kiến thức và kỹ năng chuyên môn cao, mà còn có khả năng sáng tạo, giải quyết vấn đề và thích ứng linh hoạt với thực tế. Đồng thời, họ còn đảm nhận vai trò hướng dẫn, quản lý các nhóm nhân lực khác. Việc đầu tư vào đào tạo cao đẳng chất lượng cao là yếu tố then chốt để nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia và hội nhập quốc tế.
II. Thách Thức Trong Quản Lý Đào Tạo Cao Đẳng Hiện Nay Tại VN
Thực tế cho thấy, nhiều sinh viên sau tốt nghiệp cần thêm thời gian để thích nghi với công việc thực tế. Nguyên nhân chính là sự thiếu hụt về kỹ năng, khoảng cách giữa đào tạo và nhu cầu sử dụng lao động. ILO dự báo, sau mỗi 5 năm, 30% kỹ năng nghề nghiệp hiện tại sẽ lỗi thời và cần được thay thế. Trong khi đó, GDNN thường có độ trễ 3-5 năm trước khi sinh viên tốt nghiệp gia nhập thị trường lao động. Các cơ sở GDNN thiếu thông tin chi tiết về nhu cầu kỹ năng của doanh nghiệp, điều kiện đảm bảo chất lượng còn hạn chế, cơ chế hợp tác giữa cơ sở GDNN và doanh nghiệp còn lỏng lẻo. Báo cáo GDNN Việt Nam năm 2019 chỉ ra rằng, chỉ có khoảng 7,7% doanh nghiệp có quan hệ hợp tác với cơ sở GDNN, quản lý đào tạo cao đẳng còn nhiều hạn chế do chưa chuyển đổi từ “cung” kỹ năng sang đáp ứng “cầu” kỹ năng của doanh nghiệp.
2.1. Khoảng cách kỹ năng giữa đào tạo và nhu cầu doanh nghiệp
Sự chênh lệch giữa chương trình đào tạo tại các trường cao đẳng và nhu cầu thực tế của doanh nghiệp dẫn đến việc sinh viên thiếu kỹ năng thực hành, kiến thức chuyên môn không đủ để đáp ứng yêu cầu công việc. Để thu hẹp khoảng cách này, cần có sự tham gia tích cực của doanh nghiệp trong quá trình xây dựng chương trình, cung cấp cơ hội thực tập và phản hồi về chất lượng đào tạo.
2.2. Hạn chế về liên kết giữa trường cao đẳng và doanh nghiệp
Mối quan hệ hợp tác lỏng lẻo giữa các trường cao đẳng và doanh nghiệp gây khó khăn trong việc nắm bắt nhu cầu nhân lực, cập nhật công nghệ mới và đảm bảo tính thực tiễn của chương trình đào tạo. Cần có cơ chế khuyến khích, hỗ trợ các trường cao đẳng tăng cường hợp tác với doanh nghiệp, xây dựng các chương trình đào tạo theo địa chỉ và đảm bảo sinh viên có cơ hội thực tập tại doanh nghiệp.
III. Phương Pháp PDCA Trong Quản Lý Đào Tạo Cao Đẳng Hiệu Quả
Các chuyên gia và nhà nghiên cứu về đào tạo nghề ghi nhận quản lý đào tạo theo tiếp cận PDCA là một phương pháp hiệu quả. Kinh nghiệm từ các thí điểm cho thấy, PDCA giúp các cơ sở đào tạo giải quyết bài toán mất cân bằng cung - cầu kỹ năng nghề. Các chuyên gia khuyến nghị thúc đẩy áp dụng PDCA trong quản lý đào tạo như một giải pháp ưu tiên để hạn chế những trở ngại từ phía “cung” lao động. PDCA, viết tắt của Plan (Lập kế hoạch), Do (Thực hiện), Check (Kiểm tra), Act (Điều chỉnh), là một chu trình cải tiến liên tục giúp đào tạo đáp ứng nhanh chóng và hiệu quả nhu cầu nhân lực thay đổi của doanh nghiệp.
3.1. Ưu điểm của mô hình PDCA trong giáo dục nghề nghiệp
Mô hình PDCA cho phép các cơ sở đào tạo liên tục cải tiến quy trình quản lý đào tạo, từ khâu lập kế hoạch, thực hiện, kiểm tra đến điều chỉnh, nhằm đáp ứng tốt hơn nhu cầu của doanh nghiệp và nâng cao chất lượng nguồn nhân lực. Mô hình này cũng giúp các cơ sở đào tạo chủ động hơn trong việc đối phó với sự thay đổi nhanh chóng của công nghệ và thị trường lao động.
3.2. Áp dụng PDCA để thu hẹp khoảng cách cung cầu kỹ năng
Bằng cách áp dụng PDCA, các trường cao đẳng có thể phân tích kỹ lưỡng nhu cầu nhân lực của doanh nghiệp (Plan), triển khai các chương trình đào tạo phù hợp (Do), đánh giá hiệu quả đào tạo thông qua phản hồi từ doanh nghiệp và kết quả làm việc của sinh viên (Check), và thực hiện các điều chỉnh cần thiết để nâng cao chất lượng đào tạo (Act), từ đó thu hẹp khoảng cách giữa đào tạo và nhu cầu thực tế.
IV. Giải Pháp Quản Lý Đào Tạo Cao Đẳng Theo PDCA Case Study
Luận án đề xuất các giải pháp quản lý đào tạo trình độ cao đẳng đáp ứng nhu cầu nhân lực của doanh nghiệp theo tiếp cận PDCA, nhằm nâng cao chất lượng nguồn nhân lực được đào tạo. Các giải pháp bao gồm phát triển mạng lưới đối tác doanh nghiệp, xác định nhu cầu nhân lực của các ngành, tổ chức tuyển sinh phù hợp với nghề đào tạo, phối hợp giữa trường cao đẳng và doanh nghiệp trong triển khai các hoạt động đào tạo, phát triển nghề nghiệp cho giảng viên và người đào tạo tại doanh nghiệp, đánh giá kết quả đầu ra của người học có sự tham gia của doanh nghiệp, và phát triển chương trình đào tạo tiếp cận các công nghệ sản xuất thực tế và kỹ năng nghề nghiệp. Cần đảm bảo các giải pháp phù hợp với định hướng nâng cao chất lượng đào tạo của Đảng và Nhà nước, các nhiệm vụ và quyền hạn của trường cao đẳng, và phát huy tối đa sức mạnh tổng hợp các nguồn lực.
4.1. Phát triển mạng lưới đối tác doanh nghiệp chiến lược
Việc xây dựng mạng lưới đối tác doanh nghiệp mạnh mẽ giúp trường cao đẳng tiếp cận thông tin về nhu cầu nhân lực, xu hướng công nghệ và yêu cầu kỹ năng mới nhất. Điều này cho phép trường cao đẳng điều chỉnh chương trình đào tạo kịp thời, đảm bảo sinh viên được trang bị những kiến thức và kỹ năng cần thiết để đáp ứng yêu cầu của doanh nghiệp.
4.2. Đánh giá kết quả đào tạo dựa trên phản hồi từ doanh nghiệp
Sự tham gia của doanh nghiệp trong quá trình đánh giá kết quả đào tạo giúp đảm bảo rằng sinh viên được trang bị những kỹ năng và kiến thức thực tế, đáp ứng yêu cầu công việc. Phản hồi từ doanh nghiệp cũng giúp trường cao đẳng cải thiện chương trình đào tạo, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực.
