Tổng quan nghiên cứu

Bảo hiểm xã hội (BHXH) là trụ cột quan trọng của hệ thống an sinh xã hội tại Việt Nam, góp phần ổn định cuộc sống người lao động và thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội. Tại huyện An Lão, tỉnh Bình Định, công tác quản lý chi trả BHXH đóng vai trò then chốt trong việc đảm bảo quyền lợi cho người lao động và gia đình họ. Giai đoạn 2016-2020, BHXH huyện An Lão đã thực hiện chi trả các chế độ BHXH với số tiền chi tăng dần qua các năm, phản ánh sự phát triển và mở rộng đối tượng thụ hưởng. Tuy nhiên, vẫn còn tồn tại một số hạn chế như chi trả không kịp thời, quản lý đối tượng hưởng chưa chặt chẽ và xử lý sai phạm chưa hiệu quả.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng quản lý chi trả BHXH tại BHXH huyện An Lão, phân tích các nhân tố ảnh hưởng và đề xuất giải pháp hoàn thiện công tác này trong giai đoạn 2021-2025. Phạm vi nghiên cứu tập trung tại BHXH huyện An Lão, sử dụng số liệu thu thập từ năm 2016 đến 2020. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả quản lý chi trả BHXH, góp phần đảm bảo an sinh xã hội và phát triển kinh tế địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý tài chính công, quản lý nhà nước về BHXH và an sinh xã hội. Hai lý thuyết chính được áp dụng gồm:

  • Lý thuyết quản lý tài chính công: Nhấn mạnh vai trò của quản lý chi tiêu công trong việc đảm bảo hiệu quả, minh bạch và công bằng trong phân phối nguồn lực xã hội.
  • Lý thuyết an sinh xã hội: Đề cập đến chức năng bảo vệ người lao động khỏi các rủi ro mất thu nhập do ốm đau, thai sản, tai nạn lao động, hưu trí và tử tuất, qua đó góp phần ổn định xã hội và phát triển kinh tế.

Các khái niệm chính bao gồm: quản lý chi trả BHXH, dự toán chi trả, kiểm tra, kiểm soát chi trả, các chế độ BHXH (ốm đau, thai sản, hưu trí, tử tuất, tai nạn lao động - bệnh nghề nghiệp), và phương thức chi trả (trực tiếp, gián tiếp).

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa thu thập số liệu sơ cấp và thứ cấp. Số liệu thứ cấp được khai thác từ báo cáo tài chính, báo cáo tổng kết của BHXH huyện An Lão và tỉnh Bình Định giai đoạn 2016-2020. Số liệu sơ cấp thu thập qua khảo sát, phỏng vấn các đối tượng gồm người lao động, người sử dụng lao động, cán bộ BHXH và đại lý chi trả.

Cỡ mẫu khảo sát khoảng 150 người, được chọn theo phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện cho các nhóm đối tượng liên quan. Phân tích số liệu sử dụng phương pháp thống kê mô tả, so sánh tỷ lệ phần trăm và phân tích định tính để đánh giá thực trạng và nguyên nhân các vấn đề.

Timeline nghiên cứu kéo dài từ tháng 1/2021 đến tháng 12/2021, bao gồm các giai đoạn thu thập dữ liệu, xử lý số liệu, phân tích và đề xuất giải pháp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tình hình thu - chi BHXH tại huyện An Lão: Tổng số thu BHXH giai đoạn 2016-2020 tăng trung bình khoảng 8% mỗi năm, trong khi tổng số chi BHXH cũng tăng tương ứng, đạt khoảng 95% dự toán hàng năm. Năm 2020, số tiền chi trả các chế độ BHXH đạt trên 50 tỷ đồng, tăng 12% so với năm 2016.

  2. Quản lý đối tượng hưởng: Số người hưởng các chế độ BHXH tăng đều qua các năm, trong đó người hưởng lương hưu và trợ cấp hàng tháng chiếm khoảng 60% tổng số đối tượng. Tuy nhiên, có khoảng 7% đối tượng hưởng chế độ ngắn hạn chưa được quản lý chặt chẽ, dẫn đến sai sót trong chi trả.

  3. Phương thức chi trả: Phương thức chi trả gián tiếp qua bưu điện chiếm khoảng 70% tổng số chi trả, còn lại là chi trả trực tiếp tại cơ quan BHXH. Việc áp dụng chi trả qua tài khoản ngân hàng (ATM) mới đạt khoảng 15%, còn thấp so với tiềm năng.

  4. Kiểm tra, kiểm soát chi trả: Trong giai đoạn nghiên cứu, BHXH huyện An Lão đã thực hiện 12 cuộc thanh tra, kiểm tra, phát hiện và xử lý kịp thời các trường hợp chi sai, gian lận với tỷ lệ thu hồi chi sai đạt 85%. Tuy nhiên, công tác kiểm soát vẫn còn hạn chế do thiếu nhân lực và công nghệ hỗ trợ.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của những hạn chế trên xuất phát từ nhận thức chưa đầy đủ của một số người lao động và doanh nghiệp về chính sách BHXH, dẫn đến việc tham gia và hưởng chế độ chưa đúng quy định. So với các huyện lân cận như Hoài Ân và Hoài Nhơn, BHXH huyện An Lão có tỷ lệ nợ đọng BHXH cao hơn khoảng 0,5%, ảnh hưởng đến nguồn quỹ chi trả.

Việc áp dụng công nghệ thông tin trong quản lý và chi trả còn hạn chế, làm giảm hiệu quả kiểm soát và tăng nguy cơ sai sót. Tuy nhiên, công tác tuyên truyền chính sách BHXH đã được đẩy mạnh, góp phần nâng cao nhận thức và sự đồng thuận của người dân.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tăng trưởng thu - chi BHXH hàng năm, bảng phân bố đối tượng hưởng theo loại chế độ và biểu đồ tỷ lệ phương thức chi trả qua các năm để minh họa rõ nét các xu hướng và vấn đề.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường tuyên truyền, phổ biến chính sách BHXH: Đẩy mạnh các chương trình truyền thông đa dạng, tập trung vào nhóm người lao động và doanh nghiệp chưa hiểu rõ quyền lợi và nghĩa vụ. Mục tiêu nâng tỷ lệ nhận thức đúng về BHXH lên trên 90% trong vòng 2 năm. Chủ thể thực hiện: BHXH huyện phối hợp với các tổ chức chính trị - xã hội.

  2. Hoàn thiện công tác lập dự toán chi trả BHXH: Áp dụng phần mềm quản lý hiện đại để dự báo chính xác số lượng đối tượng và kinh phí chi trả, giảm sai sót và chậm trễ. Mục tiêu nâng độ chính xác dự toán lên 98% trong 3 năm tới. Chủ thể thực hiện: Phòng Kế hoạch - Tài chính BHXH huyện.

  3. Tăng cường công tác tổ chức quản lý chi trả: Đào tạo nâng cao năng lực cán bộ, cải tiến quy trình nghiệp vụ, áp dụng giao dịch điện tử và thanh toán không dùng tiền mặt rộng rãi. Mục tiêu tăng tỷ lệ chi trả qua tài khoản ngân hàng lên 50% trong 5 năm. Chủ thể thực hiện: Ban Giám đốc BHXH huyện phối hợp với ngân hàng.

  4. Tăng cường thanh tra, kiểm tra và xử lý vi phạm: Thiết lập hệ thống giám sát tự động, phối hợp chặt chẽ với các cơ quan chức năng để phát hiện và xử lý kịp thời các trường hợp gian lận, chi sai. Mục tiêu giảm tỷ lệ chi sai dưới 1% trong 3 năm. Chủ thể thực hiện: Phòng Thanh tra - Kiểm tra BHXH huyện.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý BHXH các cấp: Nghiên cứu giúp nâng cao hiệu quả quản lý chi trả, áp dụng các giải pháp thực tiễn phù hợp với đặc thù địa phương.

  2. Người lao động và doanh nghiệp: Hiểu rõ quyền lợi, nghĩa vụ và quy trình hưởng các chế độ BHXH, từ đó nâng cao sự tuân thủ và bảo vệ quyền lợi chính đáng.

  3. Nhà hoạch định chính sách và cơ quan quản lý nhà nước: Cung cấp cơ sở khoa học để điều chỉnh, hoàn thiện chính sách BHXH phù hợp với thực tiễn và xu hướng phát triển.

  4. Giảng viên và sinh viên ngành quản lý kinh tế, chính sách công: Tài liệu tham khảo bổ ích cho việc giảng dạy, nghiên cứu về quản lý tài chính công và an sinh xã hội.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý chi trả BHXH là gì?
    Quản lý chi trả BHXH là quá trình tổ chức, điều chỉnh và kiểm soát việc chi trả các chế độ BHXH cho người lao động theo quy định pháp luật, nhằm đảm bảo chi đúng, đủ, kịp thời và công bằng.

  2. Tại sao cần lập dự toán chi trả BHXH?
    Dự toán chi trả giúp xác định kế hoạch kinh phí cần thiết để đảm bảo nguồn quỹ chi trả đầy đủ cho các đối tượng hưởng, tránh thiếu hụt hoặc lãng phí ngân sách.

  3. Phương thức chi trả BHXH phổ biến hiện nay là gì?
    Hai phương thức chính là chi trả trực tiếp tại cơ quan BHXH và chi trả gián tiếp qua đại lý như bưu điện hoặc qua tài khoản ngân hàng (ATM).

  4. Những nhân tố nào ảnh hưởng đến quản lý chi trả BHXH?
    Bao gồm chính sách pháp luật, cơ cấu dân số già hóa, điều kiện kinh tế - xã hội, năng lực tổ chức quản lý và nhận thức của người lao động, doanh nghiệp.

  5. Làm thế nào để giảm sai sót trong chi trả BHXH?
    Tăng cường kiểm tra, kiểm soát, ứng dụng công nghệ thông tin, đào tạo cán bộ và nâng cao nhận thức của người hưởng về quyền lợi và nghĩa vụ BHXH.

Kết luận

  • Quản lý chi trả BHXH tại BHXH huyện An Lão đã đạt được nhiều kết quả tích cực trong giai đoạn 2016-2020, góp phần đảm bảo an sinh xã hội địa phương.
  • Vẫn còn tồn tại hạn chế về quản lý đối tượng, phương thức chi trả và công tác kiểm soát chi trả cần được khắc phục.
  • Nghiên cứu đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao hiệu quả quản lý chi trả BHXH trong giai đoạn 2021-2025.
  • Kết quả nghiên cứu có giá trị thực tiễn cao, hỗ trợ công tác quản lý BHXH tại địa phương và là tài liệu tham khảo cho các nghiên cứu tương lai.
  • Đề nghị các cơ quan liên quan phối hợp triển khai các giải pháp, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi và đối tượng để nâng cao chất lượng quản lý BHXH.

Hành động tiếp theo là triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời theo dõi, đánh giá hiệu quả để điều chỉnh kịp thời, đảm bảo quyền lợi người lao động và sự bền vững của quỹ BHXH.