Tổng quan nghiên cứu

Trong giai đoạn 2019-2021, tỉnh Thái Nguyên đã chứng kiến sự phát triển kinh tế ổn định với nguồn thu ngân sách ngày càng tăng, tuy nhiên vẫn còn nhiều thách thức trong quản lý chi thường xuyên từ Ngân sách Nhà nước (NSNN). Chi thường xuyên chiếm tỷ trọng lớn trong tổng chi ngân sách, đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì hoạt động bộ máy nhà nước và thực hiện các chính sách xã hội. Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng công tác quản lý chi thường xuyên NSNN tại tỉnh Thái Nguyên, phân tích các yếu tố ảnh hưởng và đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý trong giai đoạn 2023-2025. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào hoạt động quản lý chi thường xuyên do Sở Tài chính tỉnh Thái Nguyên thực hiện, sử dụng dữ liệu từ các báo cáo ngân sách giai đoạn 2019-2021. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc góp phần hoàn thiện công tác quản lý chi thường xuyên, đảm bảo sử dụng ngân sách tiết kiệm, hiệu quả, từ đó thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội bền vững của tỉnh. Theo số liệu thống kê, dự toán chi thường xuyên của tỉnh tăng trung bình khoảng 7% mỗi năm, tuy nhiên tỷ lệ chênh lệch giữa dự toán và thực hiện vẫn còn ở mức khoảng 5-8%, phản ánh những khó khăn trong công tác lập và chấp hành dự toán.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết về quản lý ngân sách nhà nước, trong đó nhấn mạnh vai trò của chi thường xuyên trong việc duy trì hoạt động bộ máy nhà nước và thực hiện các chính sách công. Mô hình quản lý chi thường xuyên được xây dựng trên cơ sở chu trình ngân sách gồm các khâu: lập dự toán, chấp hành dự toán, quyết toán và thanh tra, kiểm tra. Ba khái niệm chính được sử dụng gồm: (1) Ngân sách Nhà nước là quỹ tiền tệ tập trung do Nhà nước quản lý, (2) Chi thường xuyên là các khoản chi phục vụ hoạt động thường nhật của bộ máy nhà nước và các sự nghiệp công, (3) Quản lý chi thường xuyên là quá trình tổ chức, kiểm soát và đánh giá việc sử dụng các khoản chi này nhằm đảm bảo hiệu quả và tuân thủ pháp luật. Ngoài ra, luận văn tham khảo các nguyên tắc quản lý tài chính công như nguyên tắc tiết kiệm, hiệu quả và minh bạch trong chi tiêu ngân sách.

Phương pháp nghiên cứu

Nguồn dữ liệu chính bao gồm số liệu thứ cấp từ các báo cáo tài chính, dự toán và quyết toán ngân sách của tỉnh Thái Nguyên giai đoạn 2019-2021, cùng các văn bản pháp luật liên quan như Luật Ngân sách Nhà nước 2015. Dữ liệu sơ cấp được thu thập qua khảo sát, phỏng vấn cán bộ quản lý tại Sở Tài chính và các đơn vị sử dụng ngân sách trên địa bàn tỉnh. Cỡ mẫu khảo sát khoảng 50 cán bộ chủ chốt, được chọn theo phương pháp chọn mẫu phi xác suất nhằm đảm bảo tính đại diện cho các phòng ban và đơn vị dự toán. Phân tích dữ liệu sử dụng phương pháp thống kê mô tả để đánh giá xu hướng biến động dự toán và thực hiện chi, kết hợp phương pháp so sánh để nhận diện sự khác biệt giữa các năm và các địa bàn hành chính. Các kết quả được trình bày qua bảng biểu và đồ thị nhằm minh họa rõ nét các biến động và hiệu quả quản lý chi thường xuyên.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tăng trưởng dự toán chi thường xuyên: Dự toán chi thường xuyên NSNN tại tỉnh Thái Nguyên tăng trung bình 7,2% mỗi năm trong giai đoạn 2019-2021, từ khoảng 1.200 tỷ đồng năm 2019 lên gần 1.400 tỷ đồng năm 2021. Tỷ lệ tăng này phản ánh sự mở rộng các nhiệm vụ chi thường xuyên nhằm đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội.

  2. Tỷ lệ chấp hành dự toán: Tỷ lệ thực hiện chi thường xuyên so với dự toán đạt khoảng 92-95% qua các năm, cho thấy công tác chấp hành dự toán còn tồn tại một số khó khăn, đặc biệt là việc điều chỉnh dự toán và phân bổ kinh phí chưa kịp thời.

  3. Chất lượng quyết toán và kiểm tra: Báo cáo quyết toán chi thường xuyên của các đơn vị sử dụng ngân sách có tỷ lệ sai sót khoảng 6%, chủ yếu liên quan đến việc không tuân thủ đúng định mức chi và chậm nộp hồ sơ quyết toán. Công tác thanh tra, kiểm tra đã phát hiện và xử lý kịp thời các sai phạm, góp phần giảm thất thoát ngân sách.

  4. Ảnh hưởng của các yếu tố khách quan và chủ quan: Năng lực quản lý của cán bộ, sự phối hợp giữa các cơ quan, điều kiện kinh tế - xã hội và chính sách pháp luật là những nhân tố quan trọng ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý chi thường xuyên. Ví dụ, các địa bàn có điều kiện tự nhiên khó khăn như vùng sâu vùng xa có tỷ lệ chi thường xuyên cao hơn do nhu cầu hỗ trợ đặc thù.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của các tồn tại trong quản lý chi thường xuyên chủ yếu do trình độ xây dựng dự toán của một số đơn vị còn hạn chế, dẫn đến việc điều chỉnh dự toán nhiều lần trong năm, gây khó khăn cho công tác phân bổ và giám sát. So với các tỉnh lân cận như Lạng Sơn và Bắc Ninh, Thái Nguyên có mức độ chấp hành dự toán thấp hơn khoảng 3-5%, phản ánh sự cần thiết cải thiện năng lực quản lý và quy trình nghiệp vụ. Việc tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra đã góp phần nâng cao tính kỷ luật trong chi tiêu, tuy nhiên vẫn cần đẩy mạnh hơn nữa để hạn chế sai phạm. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ dự toán và thực hiện chi thường xuyên theo năm, cùng bảng tổng hợp các sai phạm và kết quả xử lý qua thanh tra. Ý nghĩa của kết quả nghiên cứu là làm rõ thực trạng và nguyên nhân, từ đó cung cấp cơ sở khoa học cho việc đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý chi thường xuyên NSNN tại tỉnh Thái Nguyên.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao năng lực lập dự toán: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu cho cán bộ lập dự toán tại các đơn vị sử dụng ngân sách nhằm nâng cao trình độ chuyên môn, đảm bảo dự toán sát thực tế, giảm thiểu việc điều chỉnh dự toán trong năm. Mục tiêu đạt tỷ lệ dự toán đúng hạn và chính xác trên 95% trong giai đoạn 2023-2025. Chủ thể thực hiện: Sở Tài chính phối hợp với các cơ quan đào tạo.

  2. Tăng cường công tác giám sát và kiểm tra: Thiết lập hệ thống giám sát chặt chẽ hơn trong quá trình chấp hành dự toán và quyết toán chi thường xuyên, áp dụng công nghệ thông tin để theo dõi, phát hiện sớm các sai phạm. Mục tiêu giảm tỷ lệ sai sót trong quyết toán xuống dưới 3% trong vòng 2 năm tới. Chủ thể thực hiện: Sở Tài chính, Kho bạc Nhà nước và các đơn vị liên quan.

  3. Cải cách thủ tục hành chính: Rút ngắn thời gian phê duyệt dự toán và quyết toán, đơn giản hóa quy trình thủ tục nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho các đơn vị sử dụng ngân sách thực hiện công việc nhanh chóng, hiệu quả. Mục tiêu hoàn thành cải cách trong năm 2023. Chủ thể thực hiện: UBND tỉnh và Sở Tài chính.

  4. Phân cấp quản lý linh hoạt: Mở rộng phân cấp quản lý chi thường xuyên cho các đơn vị sử dụng ngân sách trên cơ sở đảm bảo nguyên tắc minh bạch và trách nhiệm giải trình, giúp các đơn vị chủ động hơn trong việc sử dụng nguồn lực tài chính. Mục tiêu hoàn thiện cơ chế phân cấp trong năm 2024. Chủ thể thực hiện: UBND tỉnh, Sở Tài chính.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý ngân sách tại các sở, ban, ngành tỉnh Thái Nguyên: Giúp nâng cao hiểu biết về quy trình và kỹ thuật quản lý chi thường xuyên, từ đó cải thiện hiệu quả công tác lập dự toán, chấp hành và quyết toán ngân sách.

  2. Nhà nghiên cứu và giảng viên kinh tế, tài chính công: Cung cấp tài liệu tham khảo có hệ thống về lý luận và thực tiễn quản lý chi thường xuyên NSNN, phục vụ cho nghiên cứu và giảng dạy chuyên sâu.

  3. Các cơ quan kiểm toán và thanh tra tài chính: Hỗ trợ trong việc xây dựng kế hoạch kiểm tra, đánh giá hiệu quả quản lý chi thường xuyên, phát hiện và xử lý các sai phạm kịp thời.

  4. Lãnh đạo địa phương và hoạch định chính sách: Cung cấp cơ sở khoa học để xây dựng các chính sách tài chính phù hợp với điều kiện thực tế của tỉnh, góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách nhà nước.

Câu hỏi thường gặp

  1. Chi thường xuyên ngân sách nhà nước là gì?
    Chi thường xuyên là các khoản chi phục vụ hoạt động thường nhật của bộ máy nhà nước và các sự nghiệp công như giáo dục, y tế, an ninh quốc phòng, không tạo ra tài sản cố định nhưng đảm bảo sự vận hành liên tục của các cơ quan nhà nước.

  2. Tại sao quản lý chi thường xuyên lại quan trọng đối với tỉnh Thái Nguyên?
    Vì chi thường xuyên chiếm tỷ trọng lớn trong tổng chi ngân sách, ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả hoạt động của bộ máy nhà nước và thực hiện các chính sách xã hội, từ đó tác động đến sự phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh.

  3. Những khó khăn chính trong quản lý chi thường xuyên tại Thái Nguyên là gì?
    Bao gồm trình độ lập dự toán còn hạn chế, việc phân bổ và điều chỉnh dự toán chưa kịp thời, công tác quyết toán và thanh tra kiểm tra chưa đạt hiệu quả tối ưu, cùng với ảnh hưởng của điều kiện kinh tế - xã hội và nguồn lực tài chính hạn chế.

  4. Giải pháp nào được đề xuất để nâng cao hiệu quả quản lý chi thường xuyên?
    Các giải pháp gồm nâng cao năng lực cán bộ lập dự toán, tăng cường giám sát và kiểm tra, cải cách thủ tục hành chính, và phân cấp quản lý linh hoạt nhằm tăng tính chủ động và trách nhiệm trong sử dụng ngân sách.

  5. Làm thế nào để đánh giá hiệu quả của chi thường xuyên?
    Hiệu quả chi thường xuyên được đánh giá dựa trên mức độ hoàn thành các nhiệm vụ chính trị, xã hội, an ninh quốc phòng, sự ổn định chính trị xã hội và mức độ tiết kiệm, minh bạch trong sử dụng ngân sách, không chỉ dựa trên các chỉ tiêu kinh tế đơn thuần.

Kết luận

  • Luận văn đã hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý chi thường xuyên NSNN, tập trung nghiên cứu tại tỉnh Thái Nguyên giai đoạn 2019-2021.
  • Phân tích thực trạng cho thấy dự toán chi thường xuyên tăng trung bình 7,2%/năm, tỷ lệ chấp hành dự toán đạt 92-95%, còn tồn tại một số hạn chế trong lập dự toán và quyết toán.
  • Các yếu tố ảnh hưởng gồm năng lực cán bộ, chính sách pháp luật, điều kiện kinh tế - xã hội và sự phối hợp giữa các cơ quan quản lý.
  • Đề xuất các giải pháp nâng cao năng lực lập dự toán, tăng cường giám sát, cải cách thủ tục và phân cấp quản lý nhằm nâng cao hiệu quả quản lý chi thường xuyên trong giai đoạn 2023-2025.
  • Khuyến nghị các cơ quan quản lý, nhà nghiên cứu và cán bộ tài chính địa phương tham khảo để áp dụng, góp phần phát triển kinh tế - xã hội tỉnh Thái Nguyên bền vững.

Hãy bắt đầu áp dụng các giải pháp đề xuất để nâng cao hiệu quả quản lý chi thường xuyên, góp phần phát triển kinh tế - xã hội tỉnh Thái Nguyên trong những năm tới!