Tổng quan nghiên cứu

An toàn thực phẩm (ATTP) là yếu tố then chốt đảm bảo sức khỏe cộng đồng và an ninh lương thực quốc gia. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), hơn một phần ba dân số các nước phát triển bị ảnh hưởng bởi các bệnh liên quan đến thực phẩm mỗi năm, trong khi các nước đang phát triển chịu thiệt hại nặng nề hơn với hơn 2,2 triệu người tử vong, chủ yếu là trẻ em. Tại Việt Nam, trung bình mỗi năm có khoảng 176 vụ ngộ độc thực phẩm, ảnh hưởng đến hơn 5.300 người và gây tử vong gần 300 người. Thành phố Hòa Bình, tỉnh Hòa Bình, là địa bàn tập trung nhiều cơ sở chế biến nông sản thực phẩm, chiếm gần 28% tổng số cơ sở chế biến nông sản toàn tỉnh. Tuy nhiên, các cơ sở này chủ yếu quy mô nhỏ, kỹ thuật chưa hiện đại, dẫn đến khó kiểm soát chất lượng và ATTP, gây ảnh hưởng đến sức khỏe người tiêu dùng.

Luận văn tập trung nghiên cứu thực trạng quản lý nhà nước về ATTP trong các cơ sở chế biến nông sản trên địa bàn thành phố Hòa Bình giai đoạn 2017-2019. Mục tiêu chính là đánh giá hiệu quả công tác quản lý nhà nước, phân tích các yếu tố ảnh hưởng và đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý trong thời gian tới. Nghiên cứu có phạm vi không gian tại thành phố Hòa Bình và phạm vi thời gian từ năm 2017 đến 2019, với các giải pháp đề xuất cho giai đoạn 2020-2025. Kết quả nghiên cứu góp phần nâng cao chất lượng sản phẩm nông sản chế biến, bảo vệ sức khỏe người tiêu dùng và thúc đẩy phát triển kinh tế địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý nhà nước, bao gồm:

  • Lý thuyết quản lý nhà nước: Quản lý nhà nước được hiểu là hoạt động quyền lực của Nhà nước nhằm điều chỉnh các quan hệ xã hội, đảm bảo trật tự pháp luật và phát triển xã hội. Quản lý nhà nước về ATTP là quá trình sử dụng quyền lực để điều chỉnh hoạt động sản xuất, chế biến, kinh doanh thực phẩm nhằm bảo đảm an toàn cho người tiêu dùng.

  • Mô hình quản lý an toàn thực phẩm theo chuỗi giá trị: Quản lý ATTP được thực hiện xuyên suốt từ khâu sản xuất nguyên liệu, chế biến, bảo quản đến tiêu thụ, với sự phối hợp của nhiều cơ quan quản lý và các chủ thể liên quan.

  • Khái niệm an toàn thực phẩm và các yếu tố ảnh hưởng: ATTP là việc bảo đảm thực phẩm không gây hại cho sức khỏe người sử dụng, không chứa các tác nhân vật lý, hóa học, sinh học vượt quá giới hạn cho phép. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý nhà nước về ATTP gồm năng lực cán bộ quản lý, sự phối hợp giữa các cơ quan, trang thiết bị kiểm tra và ý thức của chủ cơ sở, người tiêu dùng.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp thu thập dữ liệu thứ cấp và sơ cấp:

  • Nguồn dữ liệu thứ cấp: Tài liệu sách báo, báo cáo thống kê, các đề án, kế hoạch phát triển liên quan đến quản lý nhà nước về ATTP trong lĩnh vực nông nghiệp.

  • Thu thập dữ liệu sơ cấp: Điều tra khảo sát 34 cơ sở chế biến nông sản tại các phường và xã thuộc thành phố Hòa Bình; phỏng vấn 32 cán bộ quản lý chất lượng và 63 người dân địa phương.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phương pháp thống kê mô tả, so sánh và phương pháp chuyên gia để xử lý và phân tích số liệu thu thập được. Cỡ mẫu được lựa chọn đảm bảo tính đại diện cho các nhóm đối tượng nghiên cứu, với sự hỗ trợ của phần mềm Excel.

  • Timeline nghiên cứu: Thực hiện từ tháng 10/2019 đến tháng 10/2020, tập trung đánh giá giai đoạn 2017-2019 và đề xuất giải pháp cho giai đoạn 2020-2025.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Hệ thống chính sách và đầu tư quản lý nhà nước về ATTP: Thành phố Hòa Bình đã xây dựng hệ thống chính sách phục vụ quản lý nhà nước về ATTP, đồng thời đầu tư cơ sở vật chất và nguồn vốn cho công tác quản lý. Giai đoạn 2017-2019, đã thanh tra, kiểm tra 87 cơ sở, phát hiện 6 cơ sở vi phạm và xử phạt tổng cộng khoảng 30,75 tỷ đồng. Công tác giám sát lấy mẫu kiểm tra đạt 1.126 mẫu nông sản và thực hiện test nhanh 5.392 mẫu.

  2. Công tác đào tạo và tuyên truyền: Thành phố tích cực tổ chức tập huấn, tuyên truyền phổ biến kiến thức về ATTP cho chủ cơ sở và người dân. Tuy nhiên, hiệu quả tuyên truyền và nâng cao năng lực cán bộ quản lý chưa đạt mức mong muốn.

  3. Yếu tố ảnh hưởng đến quản lý nhà nước về ATTP: Bao gồm sự phối hợp chưa đồng bộ giữa các cơ quan quản lý, năng lực cán bộ quản lý còn hạn chế, trang thiết bị kiểm tra chưa đầy đủ, và ý thức của chủ cơ sở cùng nhận thức của người dân còn thấp.

  4. Vi phạm và xử lý vi phạm: Năm 2019, qua truy xuất nguồn gốc sản phẩm, phát hiện và xử lý vi phạm hành chính 6 cơ sở với số tiền phạt khoảng 61 triệu đồng. Vi phạm chủ yếu liên quan đến điều kiện bảo đảm ATTP và quy trình chế biến.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy công tác quản lý nhà nước về ATTP tại thành phố Hòa Bình đã đạt được những kết quả tích cực, đặc biệt trong việc xây dựng chính sách, thanh tra, kiểm tra và xử lý vi phạm. Tuy nhiên, các tồn tại như năng lực cán bộ, sự phối hợp giữa các cơ quan và ý thức của chủ cơ sở vẫn là những thách thức lớn. So sánh với kinh nghiệm quản lý ATTP tại các địa phương khác như Bắc Ninh và Việt Trì, cũng như các quốc gia như Thái Lan và Singapore, việc nâng cao năng lực cán bộ, tăng cường phối hợp liên ngành và đẩy mạnh tuyên truyền là những yếu tố quyết định thành công. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ số lượng cơ sở vi phạm theo năm, biểu đồ tỷ lệ cán bộ quản lý có trình độ chuyên môn và bảng tổng hợp kết quả thanh tra, kiểm tra.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện thể chế, chính sách ATTP địa phương: Rà soát, bổ sung và hoàn thiện các văn bản pháp luật, quy định về ATTP phù hợp với điều kiện thực tế của thành phố Hòa Bình, đảm bảo tính khả thi và đồng bộ. Thời gian thực hiện: 2020-2022. Chủ thể: UBND thành phố phối hợp Sở Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn.

  2. Tăng cường công tác tuyên truyền, nâng cao nhận thức: Đẩy mạnh các chương trình truyền thông, tập huấn nâng cao ý thức của chủ cơ sở chế biến và người tiêu dùng về ATTP. Sử dụng đa dạng hình thức truyền thông, kết hợp với các tổ chức xã hội. Thời gian: liên tục từ 2020-2025. Chủ thể: Ban Quản lý ATTP thành phố, các tổ chức đoàn thể.

  3. Nâng cao năng lực cán bộ quản lý: Tổ chức đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn nghiệp vụ cho cán bộ làm công tác quản lý nhà nước về ATTP, đồng thời tăng cường trang thiết bị phục vụ thanh tra, kiểm tra. Thời gian: 2020-2023. Chủ thể: Sở Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn, Sở Nội vụ.

  4. Tăng cường kiểm tra, thanh tra và xử lý vi phạm: Tổ chức các đợt kiểm tra định kỳ và đột xuất tại các cơ sở chế biến nông sản, xử lý nghiêm các vi phạm theo quy định pháp luật nhằm nâng cao tính răn đe. Thời gian: liên tục từ 2020-2025. Chủ thể: Chi cục Quản lý chất lượng nông lâm thủy sản, các cơ quan chức năng liên quan.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý nhà nước về an toàn thực phẩm: Luận văn cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn để nâng cao hiệu quả công tác quản lý, xây dựng chính sách và tổ chức thực hiện các hoạt động quản lý ATTP.

  2. Chủ cơ sở chế biến nông sản: Hiểu rõ các quy định pháp luật, trách nhiệm và các yếu tố ảnh hưởng đến công tác đảm bảo ATTP, từ đó nâng cao ý thức và chất lượng sản phẩm.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý kinh tế, nông nghiệp: Tài liệu tham khảo hữu ích về lý thuyết, phương pháp nghiên cứu và thực trạng quản lý nhà nước về ATTP trong lĩnh vực chế biến nông sản.

  4. Các tổ chức, cơ quan liên quan đến an toàn thực phẩm: Cơ sở để xây dựng kế hoạch, chương trình phối hợp, nâng cao năng lực và hiệu quả công tác quản lý ATTP tại địa phương.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý nhà nước về an toàn thực phẩm là gì?
    Quản lý nhà nước về ATTP là hoạt động quyền lực của Nhà nước nhằm điều chỉnh các hoạt động sản xuất, chế biến, kinh doanh thực phẩm để bảo đảm an toàn cho người tiêu dùng, thông qua việc xây dựng chính sách, thanh tra, kiểm tra và xử lý vi phạm.

  2. Tại sao công tác quản lý ATTP trong các cơ sở chế biến nông sản lại quan trọng?
    Các cơ sở chế biến nông sản là mắt xích quan trọng trong chuỗi cung ứng thực phẩm, nếu không kiểm soát tốt sẽ gây ra nguy cơ mất an toàn thực phẩm, ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe người tiêu dùng và uy tín sản phẩm địa phương.

  3. Những yếu tố nào ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý nhà nước về ATTP?
    Bao gồm sự phối hợp giữa các cơ quan quản lý, năng lực cán bộ quản lý, trang thiết bị kiểm tra, ý thức của chủ cơ sở và nhận thức của người tiêu dùng.

  4. Các biện pháp xử lý vi phạm về ATTP được áp dụng như thế nào?
    Vi phạm được xử phạt hành chính với mức phạt tiền, đình chỉ hoạt động, thu hồi giấy chứng nhận, buộc tiêu hủy sản phẩm và các biện pháp khắc phục hậu quả khác theo quy định pháp luật.

  5. Làm thế nào để nâng cao nhận thức của người dân và chủ cơ sở về ATTP?
    Thông qua các chương trình tuyên truyền, tập huấn, truyền thông đa phương tiện và sự phối hợp của các tổ chức xã hội nhằm nâng cao kiến thức, ý thức trách nhiệm trong sản xuất và tiêu dùng thực phẩm an toàn.

Kết luận

  • Quản lý nhà nước về an toàn thực phẩm trong các cơ sở chế biến nông sản tại thành phố Hòa Bình đã đạt được nhiều kết quả tích cực về chính sách, thanh tra, kiểm tra và xử lý vi phạm trong giai đoạn 2017-2019.
  • Các tồn tại chính gồm năng lực cán bộ quản lý còn hạn chế, sự phối hợp liên ngành chưa đồng bộ, trang thiết bị kiểm tra chưa đầy đủ và ý thức của chủ cơ sở cùng người dân chưa cao.
  • Nghiên cứu đề xuất các giải pháp đồng bộ về hoàn thiện chính sách, tăng cường tuyên truyền, nâng cao năng lực cán bộ và tăng cường kiểm tra, xử lý vi phạm.
  • Kết quả nghiên cứu là cơ sở khoa học quan trọng để nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước về ATTP, góp phần bảo vệ sức khỏe cộng đồng và phát triển kinh tế địa phương trong giai đoạn 2020-2025.
  • Khuyến nghị các cấp chính quyền, cơ quan quản lý và các bên liên quan phối hợp chặt chẽ triển khai các giải pháp nhằm xây dựng hệ thống quản lý ATTP hiệu quả, bền vững tại thành phố Hòa Bình.

Hành động ngay hôm nay để bảo vệ sức khỏe cộng đồng và nâng cao chất lượng sản phẩm nông sản chế biến tại địa phương!