Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh toàn cầu đang đối mặt với vấn đề kháng kháng sinh ngày càng nghiêm trọng, việc sử dụng thuốc kháng sinh trong chăn nuôi gia cầm trở thành một vấn đề cấp thiết cần được nghiên cứu sâu sắc. Tại Việt Nam, đặc biệt là vùng Đồng bằng sông Cửu Long, chăn nuôi gà phát triển mạnh nhằm đáp ứng nhu cầu tiêu thụ ngày càng tăng. Tuy nhiên, việc sử dụng thuốc kháng sinh không đúng cách đã dẫn đến nhiều hệ lụy về sức khỏe cộng đồng và kinh tế. Nghiên cứu tập trung tại hai xã Lương Hòa Lạc và Phú Kiết, huyện Chợ Gạo, tỉnh Tiền Giang, với phạm vi khảo sát từ năm 2021 đến 2022, nhằm tìm hiểu phương thức ứng xử của nông hộ trong việc sử dụng thuốc kháng sinh khi chăn nuôi gà. Mục tiêu chính là mô tả thực trạng, phân tích các yếu tố ảnh hưởng và đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả chăn nuôi bền vững, góp phần giảm thiểu tác động tiêu cực của kháng kháng sinh. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp dữ liệu thực tiễn cho các nhà quản lý và chính sách nhằm bảo vệ sức khỏe cộng đồng và phát triển kinh tế nông thôn.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên ba lý thuyết chính:

  • Lý thuyết chức năng: Xem xã hội như một hệ thống các bộ phận liên kết, trong đó phương thức ứng xử của nông hộ ảnh hưởng đến hệ thống sức khỏe cộng đồng và kinh tế nông nghiệp.
  • Quan điểm trao đổi: Nhấn mạnh hành vi con người là sự lựa chọn hợp lý nhằm tối đa hóa lợi ích và giảm thiểu chi phí, từ đó giải thích các quyết định sử dụng thuốc kháng sinh của nông hộ dựa trên lợi ích kinh tế và giá trị xã hội.
  • Thuyết hành động xã hội: Tập trung vào yếu tố chủ quan của cá nhân như cảm xúc, truyền thống và giá trị trong việc lựa chọn phương thức ứng xử, giúp hiểu rõ động cơ và hành vi của nông hộ trong sử dụng thuốc kháng sinh.

Các khái niệm chính bao gồm: nông hộ, phương thức ứng xử, thuốc kháng sinh và sử dụng thuốc kháng sinh trong chăn nuôi.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp định lượng và định tính.

  • Nguồn dữ liệu thứ cấp: Thu thập từ các báo cáo thống kê, văn bản pháp luật như Quyết định số 2174/QĐ-BYT (2013) và Quyết định 3609/QĐ-BNN-TY (2021), các công trình nghiên cứu liên quan.
  • Nguồn dữ liệu sơ cấp: Khảo sát 120 nông hộ nuôi gà tại hai xã Lương Hòa Lạc (52 hộ) và Phú Kiết (68 hộ) bằng phiếu thu thập thông tin, sử dụng mẫu phân tầng và mẫu tích lũy tăng nhanh. Phỏng vấn sâu với 12 đối tượng gồm nông hộ, cán bộ thú y và đại lý thức ăn.
  • Phân tích dữ liệu: Sử dụng phần mềm SPSS để xử lý dữ liệu định lượng, phân tích thống kê mô tả, kiểm định Chi-square, phân tích tương quan Pearson để xác định các yếu tố ảnh hưởng. Dữ liệu định tính được xử lý bằng phương pháp phân loại, tổng hợp và phân tích nội dung.
  • Timeline nghiên cứu: Khảo sát thực hiện từ tháng 4 đến tháng 5 năm 2022, sau giai đoạn dịch Covid-19 được kiểm soát.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  • Phổ biến sử dụng thuốc kháng sinh: 100% nông hộ khảo sát tại hai xã đều sử dụng thuốc kháng sinh trong chăn nuôi gà, với quy mô nuôi đa dạng, từ dưới 2.000 đến trên 20.000 con.
  • Phương thức ứng xử đa dạng: Có ba nhóm phương thức ứng xử chính gồm: theo chuẩn mực hướng dẫn (truyền thống), theo cảm xúc linh động và theo kinh nghiệm cá nhân. Khoảng 45% nông hộ sử dụng thuốc theo kinh nghiệm cá nhân, bất chấp liều lượng.
  • Yếu tố ảnh hưởng: Trình độ học vấn trung bình của nông hộ là trung học cơ sở (49,2%), chi phí sử dụng thuốc kháng sinh chiếm khoảng 15-20% tổng chi phí chăn nuôi. Mạng lưới xã hội và nhận thức về thuốc kháng sinh có tương quan tích cực với phương thức ứng xử đúng chuẩn mực (Sig < 0.05, r khoảng 0.4).
  • Không có hiện tượng đa cộng tuyến: Các biến độc lập như nhận thức, kiến thức, mạng lưới xã hội không có tương quan quá mạnh (r < 0.5), đảm bảo tính ổn định của mô hình phân tích.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy việc sử dụng thuốc kháng sinh là phổ biến và đa dạng về phương thức ứng xử, phản ánh sự phức tạp trong hành vi của nông hộ. Trình độ học vấn thấp và nhận thức hạn chế là nguyên nhân chính dẫn đến việc sử dụng thuốc không đúng cách, tương tự với các nghiên cứu tại Hải Phòng và các vùng nông thôn khác. Mạng lưới xã hội đóng vai trò quan trọng trong việc truyền đạt kiến thức và kinh nghiệm, góp phần hình thành phương thức ứng xử. Việc không có hiện tượng đa cộng tuyến giữa các biến độc lập cho thấy các yếu tố này ảnh hưởng độc lập đến hành vi sử dụng thuốc kháng sinh. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ phân bố phương thức ứng xử và bảng tương quan Pearson để minh họa mối quan hệ giữa các biến.

Đề xuất và khuyến nghị

  • Tăng cường đào tạo, tập huấn: Tổ chức các lớp tập huấn kỹ thuật sử dụng thuốc kháng sinh đúng cách, hướng tới nâng cao nhận thức và kiến thức cho ít nhất 80% nông hộ trong vòng 12 tháng, do Sở Nông nghiệp phối hợp với Hội Nông dân thực hiện.
  • Xây dựng mạng lưới truyền thông hiệu quả: Phát triển hệ thống truyền thông qua mạng lưới xã hội, cán bộ khuyến nông và đại lý thức ăn để lan tỏa thông tin chính xác về thuốc kháng sinh, mục tiêu đạt 90% nông hộ tiếp cận thông tin trong 6 tháng.
  • Tăng cường quản lý và kiểm soát thuốc kháng sinh: Chính quyền địa phương phối hợp với các cơ quan chức năng kiểm tra, giám sát việc bán thuốc kháng sinh, xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm trong vòng 1 năm.
  • Khuyến khích áp dụng phương thức ứng xử theo chuẩn mực: Xây dựng chính sách hỗ trợ nông hộ áp dụng phương thức sử dụng thuốc kháng sinh theo hướng dẫn, giảm thiểu rủi ro kháng thuốc, với mục tiêu giảm 30% tỷ lệ sử dụng thuốc không đúng cách trong 2 năm tới.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  • Nhà quản lý và hoạch định chính sách: Có cơ sở dữ liệu thực tiễn để xây dựng chính sách quản lý thuốc kháng sinh trong chăn nuôi, nâng cao hiệu quả phòng chống kháng thuốc.
  • Cán bộ khuyến nông và thú y: Hiểu rõ các phương thức ứng xử của nông hộ để thiết kế chương trình tập huấn phù hợp, nâng cao nhận thức và kỹ năng cho nông dân.
  • Nông hộ chăn nuôi: Nhận thức được tác động của việc sử dụng thuốc kháng sinh đúng cách, từ đó điều chỉnh hành vi nhằm bảo vệ sức khỏe gia đình và cộng đồng.
  • Nhà nghiên cứu và học viên: Tham khảo phương pháp nghiên cứu kết hợp định lượng và định tính, áp dụng lý thuyết xã hội học trong nghiên cứu hành vi nông dân.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao việc sử dụng thuốc kháng sinh trong chăn nuôi gà lại quan trọng?
    Việc sử dụng thuốc kháng sinh ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe cộng đồng và hiệu quả kinh tế của nông hộ. Sử dụng không đúng cách có thể dẫn đến kháng thuốc, gây khó khăn trong điều trị bệnh.

  2. Phương thức ứng xử của nông hộ được phân loại như thế nào?
    Có ba loại chính: theo chuẩn mực hướng dẫn, theo cảm xúc linh động và theo kinh nghiệm cá nhân. Mỗi loại phản ánh mức độ hiểu biết và cách tiếp cận khác nhau của nông hộ.

  3. Yếu tố nào ảnh hưởng nhiều nhất đến phương thức ứng xử của nông hộ?
    Trình độ học vấn, nhận thức về thuốc kháng sinh và mạng lưới xã hội là những yếu tố quan trọng, ảnh hưởng đến quyết định sử dụng thuốc của nông hộ.

  4. Làm thế nào để giảm thiểu việc sử dụng thuốc kháng sinh không đúng cách?
    Tăng cường đào tạo, truyền thông và quản lý chặt chẽ việc bán thuốc là các giải pháp hiệu quả để nâng cao nhận thức và thay đổi hành vi của nông hộ.

  5. Nghiên cứu này có thể áp dụng ở những địa phương khác không?
    Phương pháp và kết quả nghiên cứu có thể tham khảo để áp dụng tại các vùng nông thôn có điều kiện tương tự, giúp cải thiện quản lý thuốc kháng sinh trong chăn nuôi.

Kết luận

  • Nghiên cứu đã mô tả chi tiết thực trạng và phương thức ứng xử của nông hộ nuôi gà trong việc sử dụng thuốc kháng sinh tại hai xã thuộc huyện Chợ Gạo, tỉnh Tiền Giang.
  • Ba phương thức ứng xử chính được xác định, phản ánh sự đa dạng trong hành vi và nhận thức của nông hộ.
  • Các yếu tố như trình độ học vấn, nhận thức và mạng lưới xã hội có ảnh hưởng đáng kể đến phương thức ứng xử.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng thuốc kháng sinh, góp phần bảo vệ sức khỏe cộng đồng và phát triển kinh tế bền vững.
  • Khuyến khích các nhà quản lý, cán bộ khuyến nông và nông hộ áp dụng kết quả nghiên cứu để cải thiện thực tiễn chăn nuôi.

Hành động tiếp theo là triển khai các chương trình đào tạo và truyền thông dựa trên kết quả nghiên cứu, đồng thời mở rộng khảo sát tại các địa phương khác để hoàn thiện chính sách quản lý thuốc kháng sinh trong chăn nuôi.