Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh phát triển mạnh mẽ của khoa học công nghệ, việc ứng dụng Công nghệ Thông tin và Truyền thông (CNTT & TT) trong giáo dục đã trở thành xu hướng tất yếu nhằm nâng cao chất lượng dạy và học. Theo quyết định của Bộ Giáo dục và Đào tạo năm 2017, việc tăng cường ứng dụng CNTT trong quản lý và hỗ trợ các hoạt động dạy – học được xác định là một trong những nhiệm vụ trọng tâm giai đoạn 2016 – 2020, định hướng đến năm 2025. Đặc biệt, môn Toán lớp 2 với tính chất trừu tượng và khái quát cao đòi hỏi phương pháp dạy học linh hoạt, sinh động để phát huy hiệu quả tiếp thu của học sinh (HS).

Nghiên cứu tập trung vào việc xây dựng và thực nghiệm các biện pháp sử dụng CNTT & TT hỗ trợ hoạt động củng cố và luyện tập trong dạy học môn Toán lớp 2 tại các trường tiểu học trên địa bàn Hải Phòng. Mục tiêu cụ thể là phát triển các giải pháp ứng dụng phần mềm như MS PowerPoint, Kahoot, Quizizz, Violet nhằm tăng cường sự tương tác, hứng thú học tập và nâng cao kết quả học tập của HS. Thời gian nghiên cứu chủ yếu trong năm học 2019 – 2020, với phạm vi khảo sát tại một số trường tiểu học tiêu biểu.

Ý nghĩa của nghiên cứu được thể hiện qua việc góp phần đổi mới phương pháp dạy học, nâng cao năng lực sử dụng CNTT của giáo viên (GV), đồng thời tạo môi trường học tập tích cực, linh hoạt cho HS. Các chỉ số đánh giá hiệu quả bao gồm mức độ sử dụng giáo án điện tử của GV, tỷ lệ HS đạt yêu cầu trong các bài kiểm tra củng cố kiến thức, và sự hài lòng của GV, HS về phương pháp dạy học mới.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên hai lý thuyết chính: lý thuyết học tập tích cực và lý thuyết ứng dụng CNTT trong giáo dục. Lý thuyết học tập tích cực nhấn mạnh vai trò trung tâm của HS trong quá trình học, khuyến khích sự chủ động, sáng tạo và tương tác trong lớp học. Lý thuyết ứng dụng CNTT trong giáo dục tập trung vào việc sử dụng công nghệ như một công cụ hỗ trợ đổi mới phương pháp dạy học, tăng cường tính trực quan và đa phương tiện.

Mô hình nghiên cứu bao gồm ba mức độ ứng dụng CNTT trong dạy học: (1) trình chiếu và minh họa, (2) minh họa các hoạt động dạy học, (3) HS trực tiếp thao tác trên phần mềm. Ba khái niệm chính được sử dụng là: giáo án điện tử, phần mềm hỗ trợ dạy học (MS PowerPoint, Kahoot, Quizizz, Violet), và hoạt động củng cố – luyện tập kiến thức.

Phương pháp nghiên cứu

Nguồn dữ liệu được thu thập từ nhiều kênh: tài liệu lý luận, sách giáo khoa, báo cáo ngành, quan sát thực tế các tiết dạy Toán lớp 2 có sử dụng CNTT, phỏng vấn GV và khảo sát HS tại các trường tiểu học trên địa bàn Hải Phòng và Quảng Ninh. Cỡ mẫu thực nghiệm gồm ba lớp 2 với tổng số khoảng 90 HS và 6 GV tham gia.

Phương pháp phân tích bao gồm phân tích định tính qua quan sát, phỏng vấn và phân tích định lượng qua thống kê kết quả kiểm tra, đánh giá hiệu quả thực nghiệm. Thời gian nghiên cứu kéo dài trong năm học 2019 – 2020, với các giai đoạn: khảo sát thực trạng, xây dựng biện pháp, thực nghiệm sư phạm và đánh giá kết quả.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Mức độ sử dụng giáo án điện tử của GV: Khoảng 60% GV sử dụng thường xuyên phần mềm MS PowerPoint trong dạy học Toán lớp 2, trong khi các phần mềm khác như Flash chưa được phổ biến. Việc sử dụng CNTT chủ yếu tập trung vào phần trình chiếu và minh họa (mức độ 1).

  2. Hiệu quả củng cố kiến thức trước và sau bài học mới: Qua thực nghiệm, HS được củng cố kiến thức bằng giáo án điện tử có tỷ lệ đạt yêu cầu trong các bài kiểm tra tăng khoảng 15% so với nhóm đối chứng không sử dụng CNTT. Ví dụ, bài tập cộng trừ trong phạm vi 100 được HS thực hiện chính xác hơn khi có hỗ trợ hình ảnh, hiệu ứng sinh động.

  3. Tương tác và hứng thú học tập của HS: Sử dụng phần mềm Kahoot và Quizizz trong các hoạt động ôn tập tạo ra môi trường học tập vui vẻ, kích thích sự tham gia của HS. Kết quả khảo sát cho thấy 85% HS cảm thấy hứng thú hơn khi học Toán có ứng dụng CNTT, tăng 20% so với phương pháp truyền thống.

  4. Khó khăn của GV trong ứng dụng CNTT: Hơn 50% GV gặp khó khăn về kỹ năng tin học và thời gian chuẩn bị giáo án điện tử. Một số GV lạm dụng hiệu ứng, gây mất tập trung cho HS. Thiết bị dạy học còn thiếu thốn cũng là rào cản lớn.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy việc ứng dụng CNTT & TT hỗ trợ củng cố và luyện tập môn Toán lớp 2 mang lại hiệu quả tích cực, phù hợp với đặc điểm tâm sinh lý HS tiểu học. Việc sử dụng các phần mềm như PowerPoint, Kahoot, Quizizz giúp tăng tính trực quan, sinh động và tương tác trong lớp học, từ đó nâng cao khả năng tiếp thu và ghi nhớ kiến thức của HS.

So sánh với các nghiên cứu trong ngành giáo dục, kết quả này đồng nhất với xu hướng đổi mới phương pháp dạy học tích cực và ứng dụng công nghệ hiện đại. Tuy nhiên, khó khăn về kỹ năng CNTT của GV và hạn chế về cơ sở vật chất cần được khắc phục để phát huy tối đa hiệu quả.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ HS đạt yêu cầu trong nhóm thực nghiệm và nhóm đối chứng, biểu đồ tròn về mức độ hài lòng của HS và GV, cũng như bảng tổng hợp các phần mềm được sử dụng phổ biến.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đào tạo kỹ năng CNTT cho GV: Tổ chức các khóa bồi dưỡng chuyên sâu về thiết kế giáo án điện tử và sử dụng phần mềm hỗ trợ dạy học, nhằm nâng cao năng lực ứng dụng CNTT trong giảng dạy. Thời gian thực hiện trong 6 tháng, chủ thể là các trường tiểu học phối hợp với Sở Giáo dục.

  2. Đầu tư cơ sở vật chất và trang thiết bị: Trang bị đầy đủ máy chiếu, máy tính, phòng học hiện đại để tạo điều kiện thuận lợi cho GV và HS trong việc ứng dụng CNTT. Mục tiêu nâng tỷ lệ phòng học có thiết bị CNTT lên 80% trong vòng 1 năm.

  3. Xây dựng ngân hàng bài tập điện tử đa dạng: Phát triển hệ thống bài tập, trò chơi học tập trên nền tảng trực tuyến phù hợp với chương trình Toán lớp 2, giúp GV dễ dàng lựa chọn và sử dụng. Thời gian triển khai 9 tháng, chủ thể là các đơn vị chuyên môn và nhà trường.

  4. Khuyến khích đổi mới phương pháp dạy học tích cực kết hợp CNTT: Hướng dẫn GV kết hợp linh hoạt giữa phương pháp truyền thống và ứng dụng CNTT, tránh lạm dụng công nghệ gây phản tác dụng. Thực hiện qua các buổi sinh hoạt chuyên môn định kỳ.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Giáo viên tiểu học: Nâng cao kỹ năng ứng dụng CNTT trong dạy học Toán lớp 2, cải thiện phương pháp giảng dạy và tổ chức hoạt động củng cố, luyện tập hiệu quả.

  2. Nhà quản lý giáo dục: Tham khảo để xây dựng chính sách, kế hoạch đào tạo và đầu tư trang thiết bị CNTT phù hợp với thực tế trường học.

  3. Nghiên cứu sinh, học viên cao học ngành Giáo dục: Là tài liệu tham khảo về ứng dụng CNTT trong đổi mới phương pháp dạy học, đặc biệt trong bậc tiểu học.

  4. Phát triển phần mềm giáo dục: Cung cấp thông tin về nhu cầu, đặc điểm sử dụng phần mềm hỗ trợ dạy học Toán lớp 2, từ đó thiết kế sản phẩm phù hợp với người dùng thực tế.

Câu hỏi thường gặp

  1. Ứng dụng CNTT có thực sự giúp HS lớp 2 học Toán hiệu quả hơn không?
    Có, nghiên cứu cho thấy HS học có sử dụng CNTT đạt kết quả kiểm tra cao hơn khoảng 15% so với nhóm không sử dụng, đồng thời tăng hứng thú học tập.

  2. GV tiểu học có gặp khó khăn gì khi ứng dụng CNTT trong dạy Toán?
    Khó khăn chính là kỹ năng tin học hạn chế, thời gian chuẩn bị giáo án điện tử dài, và thiếu thiết bị hỗ trợ. Cần có đào tạo và đầu tư phù hợp.

  3. Phần mềm nào được sử dụng phổ biến nhất trong dạy Toán lớp 2?
    MS PowerPoint là phần mềm được sử dụng nhiều nhất, tiếp theo là Kahoot và Quizizz cho các hoạt động tương tác và kiểm tra nhanh.

  4. Làm thế nào để thiết kế bài giảng điện tử hiệu quả?
    Cần xác định mục tiêu rõ ràng, lựa chọn nội dung trọng tâm, sử dụng đa phương tiện sinh động, thiết kế hiệu ứng hợp lý và kiểm tra thử trước khi sử dụng.

  5. Có thể áp dụng các biện pháp này ở những môn học khác không?
    Hoàn toàn có thể, các nguyên tắc ứng dụng CNTT và phương pháp dạy học tích cực phù hợp với nhiều môn học, đặc biệt các môn có tính trực quan và luyện tập cao.

Kết luận

  • Ứng dụng CNTT & Truyền thông trong dạy học môn Toán lớp 2 giúp tăng cường hiệu quả củng cố và luyện tập kiến thức cho HS.
  • Các phần mềm như MS PowerPoint, Kahoot, Quizizz được GV sử dụng phổ biến, tạo môi trường học tập sinh động, tương tác cao.
  • GV còn gặp nhiều khó khăn về kỹ năng CNTT và thiết bị hỗ trợ, ảnh hưởng đến hiệu quả ứng dụng.
  • Đề xuất các giải pháp đào tạo, đầu tư cơ sở vật chất và xây dựng ngân hàng bài tập điện tử để nâng cao chất lượng dạy học.
  • Nghiên cứu mở ra hướng phát triển ứng dụng CNTT trong giáo dục tiểu học, góp phần đổi mới phương pháp dạy học theo hướng tích cực và hiện đại.

Hành động tiếp theo là triển khai các khóa đào tạo kỹ năng CNTT cho GV và đầu tư trang thiết bị tại các trường tiểu học. Các nhà quản lý giáo dục và GV được khuyến khích áp dụng các biện pháp nghiên cứu để nâng cao chất lượng dạy học môn Toán lớp 2.