Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh phát triển nghệ thuật múa tại Việt Nam, Trường Cao đẳng Múa Việt Nam đã trở thành trung tâm đào tạo hàng đầu với hơn 55 năm kinh nghiệm. Âm nhạc, đặc biệt là môn Xướng âm, đóng vai trò then chốt trong việc trang bị kiến thức âm nhạc cơ bản cho học sinh hệ Trung cấp Múa, góp phần nâng cao chất lượng biểu diễn và sáng tạo nghệ thuật múa. Tuy nhiên, thực trạng dạy học Xướng âm tại trường còn nhiều hạn chế, như học sinh chưa đọc chính xác cao độ, trường độ, chưa phân biệt rõ các loại nhịp, dẫn đến hiệu quả học tập chưa cao. Mục tiêu nghiên cứu nhằm đề xuất các biện pháp nâng cao chất lượng dạy học Xướng âm cho học sinh hệ Trung cấp Múa tại Trường Cao đẳng Múa Việt Nam trong giai đoạn 2012-2017. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cải thiện kỹ năng âm nhạc cho học sinh, từ đó nâng cao năng lực biểu diễn múa, góp phần phát triển nghệ thuật múa Việt Nam. Qua khảo sát 52 học sinh và 25 giáo viên, nghiên cứu chỉ ra rằng chỉ khoảng 40% học sinh có khả năng vận dụng kiến thức Xướng âm hiệu quả, trong khi 60% còn gặp khó khăn, đặc biệt trong kỹ năng đọc cao độ và tiết tấu. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào Trường Cao đẳng Múa Việt Nam, với các dữ liệu thu thập từ thực trạng giảng dạy và học tập môn Xướng âm.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình về dạy học âm nhạc, đặc biệt là phương pháp dạy học Xướng âm. Khái niệm Xướng âm được hiểu là quá trình đọc và hát đúng cao độ, trường độ, tiết tấu và sắc thái của bản nhạc, giúp người học phát triển khả năng nghe, cảm thụ và biểu đạt âm nhạc. Lý thuyết dạy học nhấn mạnh sự tương tác giữa giáo viên và học sinh, trong đó phương pháp hướng dẫn thực hành luyện tập đóng vai trò chủ đạo. Các khái niệm chính bao gồm: cao độ, tiết tấu, nhịp độ, sắc thái âm nhạc và kỹ năng đọc hợp âm rải. Phương pháp dạy học Xướng âm cần kết hợp linh hoạt giữa phương pháp dùng lời, trình bày tác phẩm, thực hành luyện tập và kiểm tra đánh giá để phát huy tối đa năng lực học sinh.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp phân tích, so sánh và tổng hợp tài liệu chuyên ngành, kết hợp trao đổi ý kiến chuyên gia và điều tra khảo sát thực trạng dạy học Xướng âm tại Trường Cao đẳng Múa Việt Nam. Cỡ mẫu khảo sát gồm 52 học sinh và 25 giáo viên, được chọn theo phương pháp chọn mẫu thuận tiện nhằm thu thập dữ liệu khách quan về chất lượng dạy và học. Phân tích dữ liệu được thực hiện bằng phương pháp định tính và định lượng, tập trung vào đánh giá kỹ năng đọc cao độ, tiết tấu, sắc thái và khả năng vận dụng kiến thức Xướng âm vào thực hành múa. Thời gian nghiên cứu kéo dài từ năm 2012 đến 2017, phù hợp với quá trình tích lũy kiến thức và kỹ năng của học sinh hệ Trung cấp Múa.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Khả năng tiếp thu Xướng âm của học sinh còn hạn chế: Khoảng 60% học sinh chưa đọc đúng cao độ và tiết tấu, chỉ 40% có thể vận dụng kiến thức hiệu quả. Trong đó, 57% học sinh gặp khó khăn với kỹ năng đọc cao độ, 12% khó khăn với sắc thái âm nhạc.

  2. Ý thức học tập và tự luyện tập thấp: Chỉ 23% học sinh thường xuyên ôn bài trước khi lên lớp, 56% cho rằng phương pháp giảng dạy hiện tại chưa phù hợp, ảnh hưởng đến hiệu quả học tập.

  3. Phương pháp dạy học chủ yếu truyền thống: Giáo viên sử dụng nhiều phương pháp truyền thống như đọc mẫu, luyện tập tập thể, chưa khai thác tối đa các phương pháp hiện đại và tương tác cá nhân, dẫn đến việc học sinh khó phát triển kỹ năng tự học và sáng tạo.

  4. Chương trình và giáo trình phù hợp nhưng chưa tối ưu: Chương trình Xướng âm với 120 tiết học được phân bổ đều trong 4 học kỳ, nội dung từ dễ đến khó, tuy nhiên giáo trình và tài liệu học tập chưa hoàn toàn đáp ứng đặc điểm năng khiếu và trình độ của học sinh múa.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của hạn chế trong học tập Xướng âm là do đặc thù tâm sinh lý của học sinh hệ Trung cấp Múa, vốn tập trung nhiều vào kỹ năng múa, ít dành thời gian cho âm nhạc. Sự không đồng đều về năng khiếu âm nhạc giữa các học sinh cũng tạo ra thách thức lớn cho giáo viên trong việc áp dụng phương pháp dạy học phù hợp. So sánh với một số trường đào tạo múa khác, nơi học sinh có điều kiện tiếp xúc âm nhạc sớm hơn và phương pháp dạy học tích cực hơn, kết quả học tập Xướng âm của học sinh Trường Cao đẳng Múa Việt Nam còn thấp hơn. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ phân bố năng lực học sinh theo các kỹ năng Xướng âm và bảng thống kê ý kiến về phương pháp giảng dạy, giúp minh họa rõ ràng mức độ khó khăn và nhu cầu đổi mới phương pháp. Ý nghĩa của nghiên cứu là làm rõ vai trò quan trọng của Xướng âm trong đào tạo múa, đồng thời chỉ ra các điểm cần cải tiến để nâng cao chất lượng giảng dạy và học tập.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Đổi mới phương pháp dạy học: Áp dụng phương pháp dạy học tích cực, tăng cường hướng dẫn thực hành cá nhân, sử dụng công nghệ hỗ trợ như phần mềm luyện tập Xướng âm để nâng cao kỹ năng đọc cao độ và tiết tấu. Thời gian thực hiện: 1 năm; Chủ thể: Khoa Âm nhạc và giáo viên.

  2. Tăng cường tự học và luyện tập tại nhà: Xây dựng kế hoạch học tập cá nhân cho học sinh, khuyến khích tự luyện tập qua các bài tập được thiết kế phù hợp với năng lực từng em. Thời gian thực hiện: liên tục trong khóa học; Chủ thể: Học sinh và giáo viên hướng dẫn.

  3. Cải tiến giáo trình và tài liệu học tập: Biên soạn giáo trình Xướng âm chuyên biệt cho học sinh múa, chú trọng các bài tập kết hợp cao độ, tiết tấu gần với đặc thù múa, tăng tỷ lệ bài dân ca, dân vũ Việt Nam và quốc tế. Thời gian thực hiện: 2 năm; Chủ thể: Ban biên soạn giáo trình, Khoa Âm nhạc.

  4. Đào tạo nâng cao năng lực giảng viên: Tổ chức các khóa tập huấn về phương pháp dạy học hiện đại, kỹ năng sử dụng công nghệ trong giảng dạy Xướng âm, nâng cao năng lực chuyên môn và kỹ năng sư phạm. Thời gian thực hiện: 6 tháng; Chủ thể: Nhà trường, Khoa Âm nhạc.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Giáo viên âm nhạc tại các trường nghệ thuật: Nghiên cứu cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn để đổi mới phương pháp dạy học Xướng âm, giúp nâng cao hiệu quả giảng dạy.

  2. Sinh viên và học sinh ngành múa: Tài liệu giúp hiểu rõ vai trò của Xướng âm trong đào tạo múa, từ đó nâng cao kỹ năng âm nhạc phục vụ biểu diễn và sáng tác.

  3. Nhà quản lý giáo dục nghệ thuật: Cung cấp dữ liệu thực trạng và đề xuất giải pháp nhằm hoạch định chính sách đào tạo phù hợp, nâng cao chất lượng đào tạo nghệ thuật múa.

  4. Các nhà nghiên cứu âm nhạc và giáo dục: Là nguồn tham khảo quý giá cho các nghiên cứu tiếp theo về phương pháp dạy học âm nhạc, đặc biệt trong lĩnh vực đào tạo múa.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao Xướng âm lại quan trọng đối với học sinh múa?
    Xướng âm giúp học sinh phát triển kỹ năng đọc, nghe và cảm thụ âm nhạc, từ đó biểu đạt múa chính xác, giàu cảm xúc. Ví dụ, hiểu nhịp điệu và cao độ giúp múa hòa quyện với âm nhạc, tạo nên tác phẩm nghệ thuật hoàn chỉnh.

  2. Những khó khăn chính khi học Xướng âm là gì?
    Khó khăn gồm đọc đúng cao độ, phân biệt tiết tấu và sắc thái âm nhạc. Theo khảo sát, 57% học sinh gặp khó khăn với kỹ năng đọc cao độ, ảnh hưởng đến khả năng biểu diễn múa.

  3. Phương pháp dạy học nào hiệu quả nhất cho Xướng âm?
    Phương pháp hướng dẫn thực hành luyện tập kết hợp trình bày tác phẩm và kiểm tra đánh giá được đánh giá cao. Việc sử dụng công nghệ hỗ trợ cũng giúp tăng tính tương tác và hiệu quả học tập.

  4. Làm thế nào để học sinh nâng cao kỹ năng tự học Xướng âm?
    Học sinh cần được hướng dẫn lập kế hoạch luyện tập cá nhân, sử dụng tài liệu phù hợp và thường xuyên tự kiểm tra. Ví dụ, luyện đọc gam kết hợp tiết tấu giúp tăng khả năng cảm thụ và ghi nhớ.

  5. Giáo trình hiện tại có phù hợp với học sinh múa không?
    Giáo trình hiện tại phù hợp về mặt cơ bản nhưng chưa tối ưu cho đặc điểm năng khiếu và trình độ của học sinh múa. Cần biên soạn giáo trình chuyên biệt để đáp ứng nhu cầu đào tạo đặc thù.

Kết luận

  • Xướng âm là môn học thiết yếu giúp học sinh múa phát triển kỹ năng âm nhạc cơ bản, góp phần nâng cao chất lượng biểu diễn và sáng tạo nghệ thuật múa.
  • Thực trạng dạy và học Xướng âm tại Trường Cao đẳng Múa Việt Nam còn nhiều hạn chế, đặc biệt về kỹ năng đọc cao độ, tiết tấu và ý thức tự học của học sinh.
  • Nghiên cứu đã đề xuất các biện pháp đổi mới phương pháp dạy học, cải tiến giáo trình, tăng cường tự học và đào tạo giảng viên nhằm nâng cao hiệu quả giảng dạy.
  • Kết quả nghiên cứu có thể làm cơ sở cho các trường đào tạo múa và âm nhạc khác trong việc nâng cao chất lượng đào tạo.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai áp dụng các biện pháp đề xuất, đánh giá hiệu quả và tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi đào tạo.

Hành động ngay: Các nhà quản lý và giảng viên cần phối hợp triển khai đổi mới phương pháp dạy học Xướng âm để nâng cao năng lực âm nhạc cho học sinh múa, góp phần phát triển nghệ thuật múa Việt Nam bền vững.