Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh toàn cầu hóa và hội nhập kinh tế quốc tế ngày càng sâu rộng, việc xây dựng và phát triển thương hiệu quốc gia (THQG) trở thành một trong những ưu tiên hàng đầu của các quốc gia nhằm nâng cao vị thế, thu hút đầu tư, phát triển du lịch và mở rộng thị trường xuất khẩu. Tại Việt Nam, chương trình THQG được Chính phủ phê duyệt từ năm 2003, với mục tiêu quảng bá hình ảnh quốc gia thông qua thương hiệu sản phẩm, góp phần nâng cao nhận thức của các cấp, các ngành và cộng đồng doanh nghiệp về tầm quan trọng của thương hiệu. Qua 18 năm triển khai, chương trình đã thu hút sự quan tâm của nhiều doanh nghiệp với số lượng sản phẩm đạt THQG tăng từ 30 doanh nghiệp năm 2008 lên 124 doanh nghiệp năm 2020, với 283 sản phẩm được công nhận.

Tuy nhiên, hoạt động quản lý nhà nước (QLNN) về xây dựng và phát triển THQG vẫn còn tồn tại nhiều hạn chế như hiệu quả phối hợp giữa các bộ, ngành và địa phương chưa cao, năng lực đội ngũ quản lý chưa đồng đều, và các hoạt động nâng cao nhận thức xã hội còn ở quy mô nhỏ. Luận văn tập trung nghiên cứu thực trạng QLNN về xây dựng và phát triển THQG Việt Nam trong giai đoạn từ năm 2003 đến 2021, nhằm đề xuất các giải pháp hoàn thiện công tác quản lý, góp phần nâng cao giá trị và uy tín của THQG Việt Nam trên trường quốc tế. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc hỗ trợ các cơ quan quản lý, doanh nghiệp và các bên liên quan phát huy hiệu quả chương trình THQG, đồng thời thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội đất nước.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên hai lý thuyết chính: lý thuyết quản lý nhà nước và lý thuyết xây dựng thương hiệu quốc gia. Lý thuyết quản lý nhà nước được hiểu là sự tác động có tổ chức của các chủ thể quyền lực nhà nước nhằm điều chỉnh và phát triển đối tượng quản lý theo mục tiêu đã định. Lý thuyết xây dựng thương hiệu quốc gia được phát triển từ quan điểm của các chuyên gia như Simon Anholt và Keith Dinnie, trong đó thương hiệu quốc gia được xem là hình ảnh tổng thể của đất nước, bao gồm các yếu tố như du lịch, xuất khẩu, năng lực điều hành nhà nước, đầu tư, văn hóa và con người.

Mô hình sáu cạnh của Simon Anholt được sử dụng làm cơ sở phân tích các yếu tố cấu thành THQG, bao gồm: du lịch, xuất khẩu, năng lực điều hành của nhà nước, đầu tư và nhập cư, văn hóa và di sản, con người. Ngoài ra, các khái niệm về thương hiệu, nhãn hiệu, chỉ dẫn địa lý và quản lý nhà nước về thương hiệu cũng được hệ thống hóa để làm rõ phạm vi nghiên cứu.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp luận duy vật biện chứng và duy vật lịch sử kết hợp với các phương pháp nghiên cứu định tính và định lượng. Nguồn dữ liệu chính bao gồm số liệu thứ cấp từ các báo cáo của Bộ Công Thương, Cục Xúc tiến thương mại, các văn bản pháp luật liên quan và kết quả khảo sát thực trạng quản lý nhà nước về THQG tại Việt Nam từ năm 2003 đến 2021.

Phương pháp phân tích được áp dụng nhằm đánh giá thực trạng, phân tích các điểm mạnh, hạn chế trong công tác quản lý nhà nước về xây dựng và phát triển THQG. Cỡ mẫu khảo sát gồm các cán bộ quản lý nhà nước, doanh nghiệp tham gia chương trình THQG và các chuyên gia trong lĩnh vực quản lý thương hiệu. Phương pháp chọn mẫu theo phương pháp phi xác suất, tập trung vào các đối tượng có liên quan trực tiếp đến hoạt động quản lý và phát triển THQG. Timeline nghiên cứu kéo dài trong khoảng 18 năm từ 2003 đến 2021, phù hợp với giai đoạn triển khai chương trình THQG tại Việt Nam.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tăng trưởng số lượng doanh nghiệp và sản phẩm đạt THQG: Từ năm 2008 đến 2020, số doanh nghiệp đạt THQG tăng từ 30 lên 124, tương đương mức tăng khoảng 313%. Số sản phẩm được công nhận đạt THQG là 283 sản phẩm, cho thấy sự mở rộng và phát triển tích cực của chương trình.

  2. Hiệu quả phối hợp giữa các bộ, ngành và địa phương còn hạn chế: Mặc dù có sự tham gia của nhiều cơ quan như Bộ Công Thương, Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch, Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn, nhưng việc phối hợp chưa đồng bộ, dẫn đến các hoạt động xây dựng và phát triển THQG còn phân tán, chưa tạo được hiệu ứng lan tỏa mạnh mẽ trong xã hội.

  3. Năng lực đội ngũ quản lý chưa đồng đều: Đội ngũ cán bộ thực hiện công tác quản lý xây dựng và phát triển THQG chưa đáp ứng được yêu cầu thực tiễn, đặc biệt về kiến thức chuyên môn và kỹ năng quản lý thương hiệu quốc gia.

  4. Chưa khai thác hiệu quả vai trò của doanh nghiệp và người dân: Các hoạt động nâng cao nhận thức về vai trò của THQG trong cộng đồng doanh nghiệp và người dân còn nhỏ lẻ, chưa tạo được sự đồng thuận và tham gia rộng rãi, ảnh hưởng đến hiệu quả quảng bá và phát triển thương hiệu.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của những hạn chế trên xuất phát từ tính phức tạp của quản lý nhà nước về thương hiệu quốc gia, đòi hỏi sự phối hợp liên ngành và liên cấp cao. So sánh với kinh nghiệm của các quốc gia như Thái Lan và Hàn Quốc, Việt Nam còn thiếu một hệ thống kiểm soát chất lượng sản phẩm chặt chẽ và các chiến lược truyền thông đồng bộ, bài bản. Ví dụ, Thái Lan đã xây dựng hệ thống tiêu chuẩn nghiêm ngặt cho sản phẩm gạo Hom Mali và đăng ký bảo hộ thương hiệu quốc gia, trong khi Hàn Quốc đầu tư khoảng 74 triệu USD mỗi năm cho phát triển thương hiệu quốc gia với sự tham gia tích cực của các tập đoàn lớn.

Việc xây dựng và phát triển THQG không chỉ là nhiệm vụ của nhà nước mà còn cần sự đồng hành của doanh nghiệp và người dân, tạo nên sức mạnh tổng hợp. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tăng trưởng số lượng doanh nghiệp và sản phẩm đạt THQG qua các năm, bảng phân tích vai trò và trách nhiệm của các cơ quan quản lý, cũng như sơ đồ mô hình phối hợp liên ngành trong quản lý THQG.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường phối hợp liên ngành và liên cấp: Thiết lập cơ chế phối hợp chặt chẽ giữa các Bộ, ngành và địa phương nhằm đồng bộ hóa các hoạt động xây dựng và phát triển THQG. Mục tiêu nâng cao hiệu quả triển khai chương trình trong vòng 2 năm tới, do Bộ Công Thương chủ trì phối hợp với các cơ quan liên quan thực hiện.

  2. Nâng cao năng lực đội ngũ quản lý: Tổ chức các khóa đào tạo, bồi dưỡng chuyên sâu về quản lý thương hiệu quốc gia cho cán bộ quản lý nhà nước và chuyên gia trong lĩnh vực thương hiệu. Mục tiêu hoàn thành trong 1 năm, do Học viện Hành chính Quốc gia phối hợp với Bộ Công Thương triển khai.

  3. Phát triển hệ thống tiêu chuẩn và kiểm soát chất lượng sản phẩm: Xây dựng và áp dụng các tiêu chuẩn quốc gia và quốc tế cho sản phẩm tham gia chương trình THQG, nhằm đảm bảo uy tín và chất lượng thương hiệu. Thời gian thực hiện trong 3 năm, do Bộ Khoa học và Công nghệ chủ trì phối hợp với Bộ Công Thương và Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn.

  4. Tăng cường truyền thông và nâng cao nhận thức xã hội: Triển khai các chiến dịch truyền thông quy mô lớn nhằm nâng cao nhận thức của doanh nghiệp và người dân về vai trò của THQG, khuyến khích sự tham gia tích cực. Mục tiêu đạt được trong 2 năm, do Bộ Thông tin và Truyền thông phối hợp với Bộ Công Thương thực hiện.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý nhà nước: Luận văn cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý nhà nước trong xây dựng và phát triển THQG, giúp nâng cao hiệu quả công tác quản lý và phối hợp liên ngành.

  2. Doanh nghiệp tham gia chương trình THQG: Giúp doanh nghiệp hiểu rõ hơn về quy trình, tiêu chuẩn và vai trò của mình trong việc xây dựng thương hiệu quốc gia, từ đó nâng cao năng lực cạnh tranh.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành quản lý công và marketing: Cung cấp tài liệu tham khảo khoa học về lý thuyết và thực tiễn quản lý thương hiệu quốc gia, hỗ trợ nghiên cứu và học tập chuyên sâu.

  4. Cơ quan truyền thông và tổ chức xúc tiến thương mại: Hỗ trợ xây dựng các chiến lược truyền thông, quảng bá thương hiệu quốc gia hiệu quả, góp phần nâng cao hình ảnh quốc gia trên trường quốc tế.

Câu hỏi thường gặp

  1. Thương hiệu quốc gia là gì và tại sao quan trọng?
    Thương hiệu quốc gia là hình ảnh tổng thể của một quốc gia trong nhận thức của các đối tượng mục tiêu, bao gồm du lịch, xuất khẩu, văn hóa và con người. Nó giúp nâng cao vị thế quốc gia, thu hút đầu tư và phát triển kinh tế.

  2. Quản lý nhà nước về thương hiệu quốc gia gồm những nội dung chính nào?
    Bao gồm xây dựng và ban hành văn bản pháp luật, tổ chức thực hiện chính sách, kiểm tra giám sát việc sử dụng biểu trưng thương hiệu và phối hợp liên ngành để phát triển thương hiệu quốc gia.

  3. Làm thế nào để doanh nghiệp tham gia chương trình THQG?
    Doanh nghiệp cần đăng ký tham gia xét chọn sản phẩm đạt THQG theo quy trình 5 bước, bao gồm nộp hồ sơ, thẩm định, lấy ý kiến công luận, thẩm định thực tế và công nhận sản phẩm đạt tiêu chuẩn.

  4. Kinh nghiệm quốc tế nào có thể áp dụng cho Việt Nam?
    Việt Nam có thể học hỏi kinh nghiệm xây dựng hệ thống tiêu chuẩn chất lượng nghiêm ngặt của Thái Lan và chiến lược truyền thông bài bản, sự tham gia của doanh nghiệp lớn như Hàn Quốc để nâng cao hiệu quả phát triển thương hiệu quốc gia.

  5. Vai trò của người dân trong xây dựng thương hiệu quốc gia là gì?
    Người dân là đại sứ tự nguyện truyền thông, quảng bá hình ảnh đất nước và sản phẩm quốc gia, góp phần tạo dựng lòng tin và sự đồng thuận xã hội trong phát triển thương hiệu quốc gia.

Kết luận

  • Luận văn hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực trạng quản lý nhà nước về xây dựng và phát triển thương hiệu quốc gia Việt Nam từ năm 2003 đến 2021.
  • Phân tích chỉ ra sự tăng trưởng về số lượng doanh nghiệp và sản phẩm đạt THQG, đồng thời nêu rõ những hạn chế trong công tác quản lý và phối hợp liên ngành.
  • Đề xuất các giải pháp trọng tâm nhằm nâng cao hiệu quả quản lý, bao gồm tăng cường phối hợp, nâng cao năng lực đội ngũ, phát triển hệ thống tiêu chuẩn và truyền thông.
  • Nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn lớn đối với các cơ quan quản lý, doanh nghiệp và các bên liên quan trong việc phát triển thương hiệu quốc gia.
  • Khuyến nghị tiếp tục theo dõi, đánh giá và điều chỉnh các chính sách quản lý để phù hợp với bối cảnh hội nhập và phát triển kinh tế quốc tế.

Luận văn kêu gọi các cơ quan nhà nước, doanh nghiệp và cộng đồng cùng chung tay xây dựng thương hiệu quốc gia Việt Nam ngày càng mạnh mẽ, góp phần nâng cao vị thế đất nước trên trường quốc tế.