Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế, phát triển bền vững trở thành mục tiêu chiến lược của nhiều quốc gia, trong đó có Việt Nam. Theo báo cáo của ngành, Việt Nam cam kết thực hiện 17 mục tiêu phát triển bền vững (SDGs) đến năm 2030, tập trung vào ba trụ cột chính: kinh tế, xã hội và môi trường. Tỉnh Sơn La, một tỉnh miền núi Tây Bắc với dân số trên 1,3 triệu người và mật độ dân số trung bình 89 người/km², đang nỗ lực phát triển bền vững trong giai đoạn 2023-2030. Tuy nhiên, tỉnh còn đối mặt với nhiều thách thức như hạn chế về nguồn nhân lực lãnh đạo, kinh nghiệm xây dựng và thực thi chiến lược phát triển bền vững.

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là xây dựng chiến lược phát triển bền vững cho tỉnh Sơn La trong giai đoạn 2023-2030, nhằm nâng cao năng lực quản trị chiến lược, tận dụng các tiềm năng kinh tế, xã hội và môi trường của tỉnh. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào dữ liệu từ năm 2015 đến 2020, kết hợp khảo sát và phỏng vấn các nhà lãnh đạo, quản trị tại địa phương. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn cho việc hoạch định chính sách phát triển bền vững, góp phần nâng cao chất lượng tăng trưởng kinh tế, cải thiện đời sống xã hội và bảo vệ môi trường tại Sơn La.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết quản trị chiến lược và phát triển bền vững, trong đó:

  • Khái niệm chiến lược: Được hiểu là kế hoạch phối hợp các mục tiêu dài hạn, chính sách và hành động nhằm đạt được lợi thế cạnh tranh và phát triển bền vững của tổ chức (theo Michael Porter và Hoàng Đình Phi).
  • Phát triển bền vững: Định nghĩa theo Báo cáo Brundtland là sự phát triển đáp ứng nhu cầu hiện tại mà không làm tổn hại khả năng đáp ứng nhu cầu của các thế hệ tương lai, bao gồm ba trụ cột kinh tế, xã hội và môi trường.
  • Mô hình Ngôi nhà phát triển bền vững quốc gia: Phân tích năng lực quản trị phát triển bền vững ở các cấp độ quốc gia, bao gồm năng lực nguồn nhân lực, tài chính, công nghệ, truyền thông và giáo dục.
  • Phương trình quản trị an ninh phi truyền thống 3S-3C: Liên hệ giữa phát triển bền vững và an ninh phi truyền thống, trong đó mức độ phát triển bền vững (S3) là yếu tố quyết định an ninh phi truyền thống của tổ chức.

Các công cụ phân tích chiến lược được sử dụng gồm:

  • Ma trận IFE (Internal Factor Evaluation) đánh giá các yếu tố môi trường bên trong.
  • Ma trận EFE (External Factor Evaluation) đánh giá các yếu tố môi trường bên ngoài.
  • Ma trận TOWS phân tích và lựa chọn các nhóm chiến lược dựa trên điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội và thách thức.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp định lượng và định tính:

  • Nguồn dữ liệu: Thu thập dữ liệu thứ cấp từ các báo cáo của Tỉnh ủy, HĐND, UBND tỉnh Sơn La và các huyện giai đoạn 2015-2020; dữ liệu sơ cấp thu thập qua khảo sát 30 nhà lãnh đạo, quản trị và phỏng vấn chuyên sâu các cán bộ quản trị chiến lược.
  • Phương pháp chọn mẫu: Lựa chọn mẫu theo phương pháp phi xác suất, tập trung vào các nhà quản lý có liên quan trực tiếp đến công tác xây dựng và thực hiện chiến lược phát triển bền vững.
  • Phân tích dữ liệu: Sử dụng các công cụ phân tích chiến lược như ma trận IFE, EFE và TOWS để đánh giá môi trường bên trong, bên ngoài và lựa chọn chiến lược phù hợp. Dữ liệu khảo sát được xử lý bằng thang điểm 1-5 để đánh giá mức độ ảnh hưởng và khả năng phản ứng.
  • Timeline nghiên cứu: Tổng hợp dữ liệu cứng trong 5 năm (2015-2020), khảo sát và phỏng vấn thực hiện trong năm 2022-2023, phân tích và đề xuất chiến lược cho giai đoạn 2023-2030.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Năng lực nguồn nhân lực và tài chính còn hạn chế: Qua ma trận IFE, năng lực nguồn nhân lực của tỉnh được đánh giá ở mức trung bình 3,2/5, trong khi năng lực tài chính đạt 3,0/5, cho thấy cần tăng cường đào tạo và huy động nguồn lực tài chính để thực hiện chiến lược phát triển bền vững.

  2. Cơ hội đầu tư và phát triển kinh tế - xã hội lớn: Ma trận EFE cho thấy Sơn La được Đảng và Nhà nước ưu tiên đầu tư với trọng số 0,10 và điểm đánh giá 4,0, tạo điều kiện thuận lợi cho phát triển kinh tế, xã hội và môi trường. Tỷ lệ hộ gia đình sử dụng điện sinh hoạt an toàn tăng từ 86,7% năm 2015 lên 94,1% năm 2022.

  3. Thách thức về biến đổi khí hậu và dịch bệnh: Các yếu tố như biến đổi khí hậu, mưa lớn, dịch bệnh lây nhiễm được đánh giá là thách thức lớn với trọng số từ 0,27 đến 0,29 và điểm đánh giá dưới 3,0, đòi hỏi tỉnh phải có các giải pháp ứng phó kịp thời.

  4. Phát triển nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao: Sơn La đã hình thành 4 vùng nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao với diện tích 22.459 ha cây trồng áp dụng quy trình sản xuất tốt, góp phần nâng cao năng suất và chất lượng sản phẩm.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy tỉnh Sơn La có nhiều tiềm năng phát triển bền vững nhờ sự quan tâm đầu tư của Nhà nước và lợi thế về địa hình, khí hậu, văn hóa đa dạng. Tuy nhiên, năng lực quản trị chiến lược và nguồn lực tài chính còn hạn chế, ảnh hưởng đến khả năng thực thi các mục tiêu phát triển bền vững. So sánh với các nghiên cứu quốc tế, như tại Úc, việc thu hút sự tham gia của cộng đồng doanh nghiệp và ứng dụng công nghệ sạch là yếu tố then chốt để đạt được các mục tiêu phát triển bền vững.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ ma trận IFE và EFE thể hiện điểm mạnh, điểm yếu và cơ hội, thách thức; bảng tổng hợp các chỉ số phát triển kinh tế - xã hội và môi trường giai đoạn 2015-2022; biểu đồ tăng trưởng tỷ lệ sử dụng điện và diện tích nông nghiệp công nghệ cao. Những phân tích này giúp làm rõ mối quan hệ giữa các yếu tố nội bộ và ngoại cảnh, từ đó đề xuất các nhóm chiến lược phù hợp.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đào tạo và phát triển nguồn nhân lực lãnh đạo chiến lược: Triển khai các chương trình đào tạo nâng cao năng lực quản trị chiến lược phát triển bền vững cho cán bộ chủ chốt tỉnh Sơn La trong vòng 2 năm tới, do Sở Nội vụ phối hợp với các trường đại học thực hiện.

  2. Huy động và sử dụng hiệu quả nguồn lực tài chính: Xây dựng cơ chế thu hút đầu tư công tư (PPP) và tăng cường quản lý ngân sách địa phương nhằm đảm bảo tổng đầu tư xã hội đạt 33-35% GDP tỉnh vào năm 2030.

  3. Phát triển nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao và bền vững: Mở rộng diện tích nông nghiệp công nghệ cao lên trên 30.000 ha đến năm 2030, đồng thời hỗ trợ doanh nghiệp và hợp tác xã áp dụng các tiêu chuẩn VietGAP, GlobalGAP để nâng cao giá trị sản phẩm.

  4. Tăng cường công tác phòng chống biến đổi khí hậu và dịch bệnh: Xây dựng hệ thống cảnh báo sớm thiên tai, dịch bệnh và triển khai các biện pháp phòng ngừa, giảm thiểu thiệt hại, đặc biệt tại các vùng trọng điểm, trong vòng 3 năm tới do Sở Tài nguyên và Môi trường chủ trì.

  5. Nâng cao hiệu quả quản lý và bảo vệ môi trường: Tăng tỷ lệ xử lý và tái sử dụng nước thải lên trên 70% vào năm 2030, đồng thời duy trì tỷ lệ che phủ rừng trên 47%, góp phần giảm phát thải khí nhà kính và bảo vệ đa dạng sinh học.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Lãnh đạo và cán bộ quản lý tỉnh Sơn La: Hỗ trợ xây dựng và triển khai các chính sách phát triển bền vững phù hợp với đặc thù địa phương, nâng cao năng lực quản trị chiến lược.

  2. Các nhà hoạch định chính sách cấp trung ương và địa phương: Cung cấp cơ sở khoa học để điều chỉnh, bổ sung các chiến lược phát triển kinh tế - xã hội - môi trường theo hướng bền vững.

  3. Doanh nghiệp và hợp tác xã hoạt động tại Sơn La: Tham khảo các giải pháp phát triển nông nghiệp công nghệ cao, nâng cao năng lực cạnh tranh và phát triển bền vững trong kinh doanh.

  4. Các nhà nghiên cứu và học viên ngành quản trị an ninh phi truyền thống, quản trị chiến lược và phát triển bền vững: Là tài liệu tham khảo thực tiễn về ứng dụng lý thuyết quản trị chiến lược và an ninh phi truyền thống trong phát triển địa phương.

Câu hỏi thường gặp

  1. Chiến lược phát triển bền vững là gì?
    Chiến lược phát triển bền vững là kế hoạch dài hạn nhằm đạt được sự phát triển kinh tế, xã hội và bảo vệ môi trường một cách hài hòa, đảm bảo nhu cầu hiện tại mà không làm tổn hại đến khả năng đáp ứng của các thế hệ tương lai.

  2. Tại sao Sơn La cần xây dựng chiến lược phát triển bền vững?
    Sơn La là tỉnh miền núi còn nhiều khó khăn, cần tận dụng tiềm năng kinh tế, văn hóa và môi trường để phát triển bền vững, đồng thời đối phó với các thách thức như biến đổi khí hậu, dịch bệnh và hạn chế về nguồn lực quản trị.

  3. Phương pháp nghiên cứu chính trong luận văn là gì?
    Luận văn sử dụng phương pháp kết hợp thu thập dữ liệu thứ cấp từ các báo cáo chính thức và dữ liệu sơ cấp qua khảo sát, phỏng vấn chuyên sâu, phân tích bằng các công cụ chiến lược như ma trận IFE, EFE và TOWS.

  4. Các giải pháp đề xuất có thể thực hiện trong thời gian bao lâu?
    Các giải pháp được đề xuất có timeline từ 2 đến 5 năm, bao gồm đào tạo nguồn nhân lực, huy động tài chính, phát triển nông nghiệp công nghệ cao và tăng cường phòng chống biến đổi khí hậu.

  5. Làm thế nào để đảm bảo an ninh phi truyền thống thông qua phát triển bền vững?
    Theo phương trình 3S-3C, phát triển bền vững (S3) là yếu tố then chốt đảm bảo an ninh phi truyền thống, giúp tổ chức duy trì ổn định và phát triển lâu dài, giảm thiểu rủi ro từ các mối đe dọa phi truyền thống như biến đổi khí hậu, dịch bệnh và an ninh mạng.

Kết luận

  • Luận văn đã xây dựng được khung lý thuyết và công cụ phân tích phù hợp để xây dựng chiến lược phát triển bền vững cho tỉnh Sơn La giai đoạn 2023-2030.
  • Kết quả phân tích chỉ ra các điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội và thách thức cụ thể của tỉnh trong phát triển kinh tế, xã hội và môi trường.
  • Đề xuất các giải pháp trọng tâm nhằm nâng cao năng lực quản trị, huy động nguồn lực tài chính, phát triển nông nghiệp công nghệ cao và tăng cường phòng chống biến đổi khí hậu.
  • Nghiên cứu góp phần nâng cao nhận thức và năng lực quản trị chiến lược phát triển bền vững cho các cấp lãnh đạo và quản lý địa phương.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp đề xuất, giám sát, đánh giá hiệu quả và điều chỉnh chiến lược phù hợp với thực tiễn phát triển của tỉnh.

Hành động ngay hôm nay để xây dựng tương lai bền vững cho Sơn La!