Tổng quan nghiên cứu

Ngành du lịch hiện là một trong những lĩnh vực kinh tế mũi nhọn, đóng góp quan trọng vào sự phát triển kinh tế - xã hội của nhiều địa phương, trong đó có thành phố Đồng Hới, tỉnh Quảng Bình. Theo ước tính, mỗi năm ngành du lịch Việt Nam cần khoảng 40.000 lao động, tuy nhiên nguồn cung chỉ đáp ứng được khoảng 20.000 người, chủ yếu ở trình độ trung cấp, sơ cấp và đào tạo ngắn hạn. Thành phố Đồng Hới với nhiều tiềm năng du lịch như bãi biển Nhật Lệ, Quang Phú, khu nghỉ dưỡng cao cấp Sun Spa Resort, cùng các di tích lịch sử và khu du lịch sinh thái, đã thu hút trên 1,2 triệu lượt khách mỗi năm, trong đó hơn một phần ba là khách quốc tế. Tỷ trọng đóng góp của du lịch vào GDP tỉnh đạt xấp xỉ 2% mỗi năm và có xu hướng tăng mạnh.

Tuy nhiên, thực trạng nguồn nhân lực ngành du lịch tại Đồng Hới còn nhiều hạn chế về số lượng, chất lượng và cơ cấu phù hợp với yêu cầu phát triển. Nguồn nhân lực hiện tại chưa đồng bộ về trình độ đào tạo, cơ cấu ngành nghề, giới tính và độ tuổi, phần lớn lao động chưa qua đào tạo chuyên sâu về du lịch. Do đó, mục tiêu nghiên cứu là đánh giá thực trạng nguồn nhân lực ngành du lịch tại Đồng Hới giai đoạn 2016-2021 và đề xuất các giải pháp phát triển nguồn nhân lực đến năm 2025, nhằm nâng cao chất lượng dịch vụ, đáp ứng nhu cầu phát triển ngành du lịch địa phương. Phạm vi nghiên cứu tập trung tại thành phố Đồng Hới, sử dụng số liệu từ các cơ quan chuyên môn và khảo sát thực tế tại các doanh nghiệp kinh doanh du lịch.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết về nguồn nhân lực và phát triển nguồn nhân lực trong ngành du lịch. Khái niệm nguồn nhân lực được hiểu là tổng thể các yếu tố thể lực, trí lực, kỹ năng, kiến thức và phẩm chất của con người tham gia vào quá trình lao động sản xuất. Phát triển nguồn nhân lực là quá trình nâng cao số lượng và chất lượng nguồn nhân lực thông qua giáo dục, đào tạo, bồi dưỡng và sử dụng hiệu quả nhằm đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội.

Trong ngành du lịch, nguồn nhân lực bao gồm lao động trực tiếp (hướng dẫn viên, lễ tân, phục vụ, đầu bếp) và lao động gián tiếp (cung ứng thực phẩm, vận tải, y tế, kỹ thuật). Các đặc điểm nguồn nhân lực ngành du lịch gồm tính thời vụ cao, yêu cầu tính chuyên môn hóa, tính linh hoạt, và sự đa dạng về văn hóa, giới tính, độ tuổi. Vai trò của nguồn nhân lực được nhấn mạnh trong việc nâng cao chất lượng dịch vụ, tạo động lực phát triển doanh nghiệp và nâng cao năng lực quản lý nhà nước trong lĩnh vực du lịch.

Các tiêu chí đánh giá phát triển nguồn nhân lực ngành du lịch bao gồm quy mô và cơ cấu nguồn nhân lực, trình độ chuyên môn, kỹ năng nghề nghiệp, phẩm chất đạo đức, hiệu quả công việc và các yếu tố thẩm mỹ như ngoại hình, trang phục.

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu hỗn hợp, kết hợp thu thập số liệu thứ cấp và sơ cấp. Số liệu thứ cấp được khai thác từ các báo cáo, sách báo, tạp chí và số liệu thống kê của Cục Thống kê, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Quảng Bình giai đoạn 2016-2021. Số liệu sơ cấp được thu thập qua khảo sát thực tế tại 10 doanh nghiệp kinh doanh du lịch với 120 mẫu và 50 phiếu điều tra khách du lịch trong tháng 11-12 năm 2021.

Phân tích dữ liệu sử dụng phương pháp thống kê mô tả (giá trị trung bình, độ lệch chuẩn, tần số), phương pháp so sánh, chuỗi thời gian để xác định xu hướng phát triển nguồn nhân lực. Phương pháp dự báo được áp dụng để dự đoán tiềm năng phát triển nguồn nhân lực ngành du lịch Đồng Hới trong những năm tới. Cỡ mẫu được lựa chọn đảm bảo tính đại diện cho các nhóm đối tượng nghiên cứu, phương pháp chọn mẫu theo phương pháp ngẫu nhiên có chủ đích nhằm tập trung vào các doanh nghiệp và khách du lịch tiêu biểu.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Gia tăng quy mô nguồn nhân lực: Tổng số lao động ngành du lịch tại Đồng Hới tăng từ khoảng 1.200 người năm 2016 lên khoảng 1.800 người năm 2021, tương đương mức tăng khoảng 50%. Tuy nhiên, tỷ lệ lao động có trình độ đào tạo chuyên ngành chỉ chiếm khoảng 35%, phần lớn còn lại là lao động chưa qua đào tạo bài bản.

  2. Cơ cấu nguồn nhân lực chưa đồng bộ: Lao động nữ chiếm tỷ lệ cao hơn nam giới, khoảng 60% tổng số lao động. Độ tuổi trung bình của lao động ngành du lịch là 25-40 tuổi, phù hợp với yêu cầu năng động, linh hoạt. Tuy nhiên, cơ cấu theo trình độ chuyên môn còn thiếu sự cân đối, với tỷ lệ lao động trình độ đại học và cao đẳng chỉ chiếm khoảng 20%.

  3. Chất lượng nguồn nhân lực còn hạn chế: Khảo sát cho thấy chỉ khoảng 40% lao động được đào tạo nghiệp vụ chuyên sâu, kỹ năng ngoại ngữ và kỹ năng giao tiếp còn yếu. Đánh giá của khách du lịch về chất lượng phục vụ chỉ đạt mức trung bình khá, với tỷ lệ hài lòng khoảng 65%.

  4. Hiệu quả công việc và động lực lao động: Mức lương trung bình của lao động ngành du lịch tại Đồng Hới thấp hơn mức trung bình toàn tỉnh khoảng 15%, ảnh hưởng đến động lực làm việc và tỷ lệ nghỉ việc cao, khoảng 20% mỗi năm. Công tác đào tạo tại chỗ và bồi dưỡng kỹ năng chưa được các doanh nghiệp chú trọng đầy đủ.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của những hạn chế trên xuất phát từ việc thiếu quy hoạch chiến lược phát triển nguồn nhân lực đồng bộ, chưa có chính sách thu hút và giữ chân lao động chất lượng cao. So sánh với các địa phương như Đà Nẵng, Khánh Hòa và Quảng Ninh, Đồng Hới còn thiếu sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ sở đào tạo và doanh nghiệp, cũng như nguồn lực đầu tư cho đào tạo nghề chưa tương xứng với tiềm năng phát triển du lịch.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tăng trưởng lao động ngành du lịch giai đoạn 2016-2021, bảng phân bố cơ cấu lao động theo giới tính và trình độ đào tạo, cùng biểu đồ đánh giá mức độ hài lòng của khách du lịch về chất lượng dịch vụ. Những kết quả này cho thấy sự cần thiết phải nâng cao chất lượng nguồn nhân lực để đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững ngành du lịch Đồng Hới.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Xây dựng và triển khai chiến lược phát triển nguồn nhân lực ngành du lịch: Thiết lập quy hoạch phát triển nhân lực đồng bộ, xác định rõ nhu cầu về số lượng và chất lượng lao động đến năm 2025. Chủ thể thực hiện là UBND thành phố phối hợp với Sở Du lịch và các cơ quan liên quan, hoàn thành trong năm 2023.

  2. Nâng cao chất lượng đào tạo và bồi dưỡng nghề: Tăng cường hợp tác giữa các cơ sở đào tạo nghề du lịch với doanh nghiệp để tổ chức các khóa đào tạo sát thực tế, nâng cao kỹ năng chuyên môn và ngoại ngữ cho lao động. Thời gian thực hiện từ 2023 đến 2025, do các trường nghề và doanh nghiệp phối hợp thực hiện.

  3. Hoàn thiện chính sách thu hút và giữ chân nhân lực: Xây dựng các chính sách ưu đãi về lương, thưởng, chế độ phúc lợi và cơ hội thăng tiến nhằm tăng động lực làm việc và giảm tỷ lệ nghỉ việc. Chủ thể là các doanh nghiệp du lịch và chính quyền địa phương, áp dụng từ năm 2023.

  4. Cải thiện điều kiện làm việc và môi trường lao động: Đầu tư nâng cấp cơ sở vật chất, đảm bảo an toàn lao động, chăm sóc sức khỏe và xây dựng văn hóa doanh nghiệp tích cực. Thời gian thực hiện từ 2023 đến 2025, do doanh nghiệp chủ trì phối hợp với các cơ quan chức năng.

  5. Tăng cường công tác quản lý nhà nước và giám sát: Thành lập Hội đồng phát triển nguồn nhân lực ngành du lịch thành phố để điều phối, giám sát và đánh giá hiệu quả các hoạt động phát triển nhân lực. Hoàn thành trong năm 2023, do UBND thành phố chủ trì.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cơ quan quản lý nhà nước về du lịch: Giúp xây dựng chính sách, quy hoạch phát triển nguồn nhân lực phù hợp với định hướng phát triển ngành du lịch địa phương.

  2. Các cơ sở đào tạo nghề và đại học: Làm cơ sở để thiết kế chương trình đào tạo sát với nhu cầu thực tế, nâng cao chất lượng đào tạo nguồn nhân lực ngành du lịch.

  3. Doanh nghiệp kinh doanh du lịch: Tham khảo để xây dựng chiến lược phát triển nhân lực, cải thiện công tác tuyển dụng, đào tạo và giữ chân lao động nhằm nâng cao hiệu quả kinh doanh.

  4. Nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành quản lý kinh tế, du lịch: Cung cấp tài liệu tham khảo khoa học, phương pháp nghiên cứu và kết quả thực tiễn về phát triển nguồn nhân lực ngành du lịch tại địa phương.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao phát triển nguồn nhân lực ngành du lịch lại quan trọng?
    Nguồn nhân lực chất lượng cao quyết định chất lượng dịch vụ, sự hài lòng của khách du lịch và sự phát triển bền vững của ngành. Ví dụ, nhân viên có kỹ năng tốt sẽ tạo ấn tượng tích cực, thu hút khách quay lại.

  2. Thực trạng nguồn nhân lực ngành du lịch tại Đồng Hới hiện nay ra sao?
    Nguồn nhân lực còn thiếu về số lượng và chất lượng, tỷ lệ lao động có trình độ chuyên môn chỉ khoảng 35%, nhiều lao động chưa qua đào tạo bài bản, ảnh hưởng đến chất lượng dịch vụ.

  3. Các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển nguồn nhân lực ngành du lịch là gì?
    Bao gồm yếu tố kinh tế (phát triển kinh tế, cơ sở hạ tầng), xã hội (dân số, giáo dục), toàn cầu hóa, tiến bộ công nghệ và nhu cầu thay đổi của khách du lịch.

  4. Làm thế nào để nâng cao chất lượng nguồn nhân lực ngành du lịch?
    Thông qua đào tạo chuyên sâu, bồi dưỡng kỹ năng nghề, cải thiện điều kiện làm việc, xây dựng chính sách thu hút và giữ chân nhân lực, đồng thời tăng cường quản lý nhà nước.

  5. Các doanh nghiệp du lịch có vai trò gì trong phát triển nguồn nhân lực?
    Doanh nghiệp là nơi sử dụng lao động trực tiếp, cần chủ động đào tạo tại chỗ, xây dựng môi trường làm việc tích cực và chính sách đãi ngộ hợp lý để nâng cao năng suất và chất lượng dịch vụ.

Kết luận

  • Nguồn nhân lực ngành du lịch thành phố Đồng Hới đang phát triển nhưng còn nhiều hạn chế về số lượng, chất lượng và cơ cấu phù hợp.
  • Phát triển nguồn nhân lực là yếu tố quyết định nâng cao chất lượng dịch vụ và sự phát triển bền vững của ngành du lịch địa phương.
  • Cần xây dựng chiến lược phát triển nhân lực đồng bộ, tăng cường đào tạo, hoàn thiện chính sách thu hút và cải thiện điều kiện làm việc.
  • Kinh nghiệm từ các địa phương phát triển du lịch như Đà Nẵng, Khánh Hòa và Quảng Ninh là bài học quý giá để Đồng Hới áp dụng.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm phát triển nguồn nhân lực ngành du lịch Đồng Hới đến năm 2025, tạo nền tảng cho sự phát triển lâu dài và bền vững.

Hành động tiếp theo: Các cơ quan quản lý, doanh nghiệp và cơ sở đào tạo cần phối hợp triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục nghiên cứu, cập nhật thực trạng để điều chỉnh chính sách phù hợp. Để góp phần phát triển ngành du lịch Đồng Hới, hãy bắt đầu từ việc đầu tư bài bản cho nguồn nhân lực ngay hôm nay.