I. Năng lực giải quyết vấn đề và tầm quan trọng trong giáo dục kỹ thuật
Năng lực giải quyết vấn đề là một trong những năng lực cốt lõi cần thiết cho sinh viên kỹ thuật, đặc biệt trong bối cảnh xã hội và công nghệ phát triển nhanh chóng. Nghiên cứu chỉ ra rằng, năng lực giải quyết vấn đề không chỉ giúp sinh viên nắm vững kiến thức mà còn hình thành kỹ năng phát hiện và xử lý các vấn đề thực tiễn. Đối với sinh viên kỹ thuật, việc phát triển năng lực giải quyết vấn đề giúp họ thích ứng với môi trường làm việc đa dạng và phức tạp. Tư tưởng Hồ Chí Minh được xem là nền tảng lý luận và thực tiễn, hỗ trợ sinh viên vận dụng vào giải quyết các vấn đề trong cuộc sống và công việc.
1.1. Khái niệm và cấu trúc của năng lực giải quyết vấn đề
Năng lực giải quyết vấn đề được định nghĩa là khả năng sử dụng các quá trình nhận thức, hành động và thái độ để xử lý các tình huống không có sẵn giải pháp. Theo OECD (2004), năng lực giải quyết vấn đề liên quan đến việc sử dụng kiến thức đa lĩnh vực để tìm ra giải pháp trong các bối cảnh thực tế. Các nghiên cứu trong nước cũng nhấn mạnh rằng, năng lực giải quyết vấn đề bao gồm hai giai đoạn chính: khám phá vấn đề và thực hiện giải pháp. Điều này đặc biệt quan trọng trong giáo dục kỹ thuật, nơi sinh viên cần kết hợp lý thuyết và thực hành để giải quyết các vấn đề kỹ thuật phức tạp.
1.2. Vai trò của Tư tưởng Hồ Chí Minh trong phát triển năng lực giải quyết vấn đề
Tư tưởng Hồ Chí Minh không chỉ là nền tảng lý luận mà còn là phương pháp thực tiễn giúp sinh viên kỹ thuật phát triển năng lực giải quyết vấn đề. Thông qua môn học này, sinh viên được trang bị tư duy phản biện, khả năng phân tích và vận dụng lý luận vào thực tiễn. Tư tưởng Hồ Chí Minh cũng giúp sinh viên kiên định mục tiêu, chủ động đấu tranh với các quan điểm sai trái, từ đó nâng cao năng lực giải quyết vấn đề trong học tập và cuộc sống.
II. Thực trạng phát triển năng lực giải quyết vấn đề trong giáo dục kỹ thuật
Thực trạng phát triển năng lực giải quyết vấn đề cho sinh viên kỹ thuật thông qua môn Tư tưởng Hồ Chí Minh tại các trường đại học khối ngành kỹ thuật ở Việt Nam hiện nay còn nhiều hạn chế. Nghiên cứu chỉ ra rằng, việc dạy học môn này chủ yếu tập trung vào truyền thụ kiến thức lý thuyết, ít chú trọng đến việc hình thành và phát triển năng lực cho sinh viên. Điều này dẫn đến tình trạng sinh viên thiếu kỹ năng thực hành và khả năng ứng dụng kiến thức vào thực tiễn. Cần có sự đổi mới trong phương pháp dạy học để nâng cao hiệu quả phát triển năng lực giải quyết vấn đề.
2.1. Khảo sát thực trạng tại các trường đại học kỹ thuật
Khảo sát tại 5 trường đại học kỹ thuật đại diện cho miền Bắc, Trung, Nam cho thấy, việc phát triển năng lực giải quyết vấn đề thông qua môn Tư tưởng Hồ Chí Minh chưa được chú trọng. Giảng viên chủ yếu sử dụng phương pháp truyền thống, ít tạo cơ hội cho sinh viên thực hành và vận dụng kiến thức. Sinh viên cũng gặp khó khăn trong việc liên hệ lý thuyết với thực tiễn, dẫn đến hiệu quả học tập chưa cao.
2.2. Đánh giá và đề xuất cải thiện
Để cải thiện thực trạng, cần áp dụng các biện pháp phát triển năng lực như tăng cường hoạt động thảo luận nhóm, tổ chức các bài tập thực hành và đánh giá kết quả học tập dựa trên khả năng giải quyết vấn đề của sinh viên. Đồng thời, giảng viên cần được đào tạo để sử dụng các phương pháp dạy học hiện đại, hướng đến phát triển năng lực toàn diện cho sinh viên.
III. Biện pháp phát triển năng lực giải quyết vấn đề thông qua môn Tư tưởng Hồ Chí Minh
Để phát triển năng lực giải quyết vấn đề cho sinh viên kỹ thuật, cần áp dụng các biện pháp cụ thể trong quá trình dạy học môn Tư tưởng Hồ Chí Minh. Các biện pháp này bao gồm việc xác định mục tiêu học tập rõ ràng, lựa chọn nội dung phù hợp và tổ chức các hoạt động dạy học tích cực. Đồng thời, cần đánh giá kết quả học tập dựa trên khả năng giải quyết vấn đề của sinh viên, từ đó điều chỉnh phương pháp dạy học để đạt hiệu quả cao nhất.
3.1. Nguyên tắc cơ bản trong phát triển năng lực giải quyết vấn đề
Các nguyên tắc cơ bản bao gồm đảm bảo mục tiêu môn học, tính thực tiễn và phát huy tính tích cực của người học. Việc tuân thủ các nguyên tắc này giúp phát triển năng lực giải quyết vấn đề một cách hiệu quả, đồng thời nâng cao chất lượng dạy học môn Tư tưởng Hồ Chí Minh tại các trường đại học kỹ thuật.
3.2. Các biện pháp cụ thể
Các biện pháp cụ thể bao gồm xác định mục tiêu và lựa chọn nội dung dạy học phù hợp, tổ chức các hoạt động dạy học tích cực như thảo luận nhóm, bài tập thực hành và đánh giá kết quả học tập dựa trên khả năng giải quyết vấn đề của sinh viên. Những biện pháp này giúp sinh viên phát triển năng lực giải quyết vấn đề một cách toàn diện.
