Tổng quan nghiên cứu

Biến đổi khí hậu (BĐKH) đang là thách thức toàn cầu ảnh hưởng sâu rộng đến nhiều lĩnh vực, trong đó có ngành du lịch biển. Việt Nam, với hơn 3.260 km bờ biển, là một trong những quốc gia chịu tác động nặng nề của BĐKH, đặc biệt là các vùng ven biển như Sầm Sơn, Thanh Hóa. Theo ước tính, nếu mực nước biển dâng 1m, khoảng 10% dân số Việt Nam sẽ bị ảnh hưởng trực tiếp, gây thiệt hại khoảng 10% GDP quốc gia. Sầm Sơn, với bờ biển dài gần 9 km, là điểm du lịch biển trọng điểm của vùng Bắc Trung Bộ, thu hút hàng triệu lượt khách mỗi năm. Tuy nhiên, từ năm 2005 đến nay, tình trạng sạt lở bờ biển đã lấn sâu từ 30-100m vào đất liền, gây thiệt hại nghiêm trọng cho tài nguyên du lịch, cơ sở hạ tầng và đời sống người dân địa phương.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá tiềm năng và thực trạng phát triển du lịch biển Sầm Sơn dưới tác động của BĐKH, đồng thời đề xuất các giải pháp ứng phó hiệu quả, góp phần phát triển du lịch bền vững. Nghiên cứu tập trung phân tích dữ liệu từ năm 2005 đến 2015, khảo sát thực địa tại Sầm Sơn và các phường xã chịu ảnh hưởng trực tiếp của BĐKH. Ý nghĩa nghiên cứu không chỉ nâng cao nhận thức về tác động của BĐKH đến du lịch biển mà còn cung cấp cơ sở khoa học cho các chính sách phát triển và quản lý tài nguyên du lịch tại địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên hai khung lý thuyết chính: lý thuyết phát triển du lịch biển và lý thuyết ứng phó với biến đổi khí hậu. Du lịch biển được định nghĩa là hoạt động du lịch dựa trên khai thác tài nguyên biển, bao gồm các hoạt động tắm biển, thể thao nước, nghỉ dưỡng và khám phá thiên nhiên ven biển. Các đặc điểm của du lịch biển như tính thời vụ, phụ thuộc vào điều kiện khí hậu và tài nguyên tự nhiên được phân tích kỹ lưỡng.

Lý thuyết ứng phó với BĐKH bao gồm hai hợp phần chính: thích ứng và giảm nhẹ. Thích ứng là sự điều chỉnh nhằm giảm thiểu tổn thương do BĐKH, trong khi giảm nhẹ tập trung vào việc hạn chế phát thải khí nhà kính. Các khái niệm như kịch bản BĐKH, đánh giá tác động và biện pháp thích ứng được vận dụng để phân tích tác động của BĐKH đến du lịch biển Sầm Sơn.

Ba khái niệm chuyên ngành được sử dụng gồm: hiệu ứng nhà kính, nước biển dâng và phân tích SWOT (điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội, thách thức) trong phát triển du lịch ứng phó với BĐKH.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp tổng hợp tài liệu, khảo sát thực địa, phỏng vấn sâu và thảo luận nhóm nhỏ. Dữ liệu chính bao gồm số liệu thống kê từ các cơ quan chức năng, báo cáo khí tượng thủy văn, tài liệu khoa học và kết quả khảo sát tại Sầm Sơn trong hai đợt tháng 6 và 9 năm 2015.

Cỡ mẫu phỏng vấn gồm 31 đối tượng đại diện cho các nhóm quản lý, doanh nghiệp du lịch, cộng đồng dân cư và các tổ chức xã hội tại các phường xã chịu ảnh hưởng trực tiếp của BĐKH. Mẫu được chọn ngẫu nhiên, đảm bảo tỷ lệ nam nữ cân bằng 50-50, nhằm thu thập thông tin đa chiều và khách quan.

Phân tích dữ liệu sử dụng phương pháp định tính qua phỏng vấn sâu và thảo luận nhóm, kết hợp phân tích SWOT để đánh giá tổng thể thuận lợi, khó khăn, cơ hội và thách thức trong phát triển du lịch biển Sầm Sơn ứng phó với BĐKH. Phương pháp này giúp khai thác triệt để kinh nghiệm thực tiễn và kiến thức chuyên môn của các bên liên quan.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tiềm năng du lịch biển Sầm Sơn phong phú và đa dạng: Sầm Sơn sở hữu bờ biển dài gần 9 km với các bãi biển rộng, cát mịn, nước biển trong xanh, nhiệt độ trung bình năm khoảng 23°C, rất thích hợp cho các hoạt động du lịch biển. Ngoài ra, núi Trường Lệ cao 76m với các di tích lịch sử, văn hóa tạo nên sự đa dạng sản phẩm du lịch. Theo số liệu, Sầm Sơn thu hút khoảng 1,5 - 2 triệu khách mỗi năm, dự kiến tăng lên 4 - 5 triệu trong tương lai gần.

  2. Tác động tiêu cực của biến đổi khí hậu đến du lịch biển Sầm Sơn: Từ năm 2005 đến nay, bờ biển Sầm Sơn bị sạt lở nghiêm trọng, lấn sâu từ 30-100m vào đất liền, làm mất hơn 1,5 ha rừng phi lao ven biển và 20 ha rừng phòng hộ, ảnh hưởng trực tiếp đến tài nguyên du lịch và cơ sở hạ tầng. Ước tính thiệt hại hàng năm do xâm thực biển lên đến hàng tỷ đồng, đặc biệt tại khu du lịch Vạn Chài Resort. Ngoài ra, bão, áp thấp nhiệt đới, lũ lụt, hạn hán và triều cường cũng gây gián đoạn hoạt động du lịch, làm giảm chất lượng dịch vụ và an toàn du khách.

  3. Nguồn lực phát triển du lịch còn hạn chế và chưa bền vững: Cơ sở vật chất kỹ thuật và dịch vụ du lịch tại Sầm Sơn chưa đáp ứng đầy đủ nhu cầu ngày càng tăng của khách du lịch. Nguồn nhân lực phục vụ du lịch còn thiếu chuyên môn và kỹ năng ứng phó với các tình huống thiên tai. Tính mùa vụ rõ rệt khiến doanh thu du lịch không ổn định, ảnh hưởng đến phát triển kinh tế địa phương.

  4. Nhận thức và chính sách ứng phó với BĐKH còn yếu: Qua khảo sát, nhiều doanh nghiệp và cộng đồng dân cư chưa có kế hoạch cụ thể để thích ứng với BĐKH. Các chính sách quản lý và hỗ trợ từ địa phương chưa đồng bộ, thiếu sự liên kết giữa các bên liên quan trong việc ứng phó với biến đổi khí hậu.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các tác động tiêu cực là do sự gia tăng mực nước biển, tần suất và cường độ bão lũ tăng cao, cùng với sự khai thác tài nguyên biển chưa hợp lý. So với các nghiên cứu tại các khu du lịch biển khác như Đà Nẵng hay Bến Tre, Sầm Sơn có điều kiện tự nhiên thuận lợi nhưng chưa phát huy hết tiềm năng do hạn chế về hạ tầng và nhận thức.

Biểu đồ thể hiện mức độ sạt lở bờ biển qua các năm và bảng thống kê thiệt hại kinh tế do BĐKH sẽ minh họa rõ nét tác động tiêu cực đến phát triển du lịch. Phân tích SWOT cho thấy Sầm Sơn có nhiều thuận lợi về tài nguyên và vị trí địa lý, nhưng cũng đối mặt với thách thức lớn từ BĐKH và hạn chế về quản lý, cơ sở vật chất.

Kết quả nghiên cứu khẳng định sự cần thiết của các giải pháp thích ứng toàn diện, từ nâng cao nhận thức, hoàn thiện chính sách đến đầu tư hạ tầng kỹ thuật và phát triển sản phẩm du lịch đa dạng, bền vững.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường liên kết và phối hợp quản lý du lịch biển Sầm Sơn: Xây dựng cơ chế hợp tác giữa chính quyền địa phương, doanh nghiệp và cộng đồng dân cư nhằm nâng cao hiệu quả quản lý tài nguyên và ứng phó với BĐKH. Thời gian thực hiện trong 2 năm, chủ thể là UBND thị xã và các sở ngành liên quan.

  2. Hoàn thiện chính sách phát triển du lịch và ứng phó với BĐKH: Ban hành các chính sách hỗ trợ đầu tư hạ tầng, ưu đãi thuế cho doanh nghiệp áp dụng công nghệ xanh, xây dựng quy chuẩn xây dựng công trình chống chịu thiên tai. Thời gian 1-3 năm, do Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch phối hợp với Sở Tài nguyên và Môi trường thực hiện.

  3. Nâng cao nhận thức và năng lực ứng phó của cộng đồng và doanh nghiệp: Tổ chức các chương trình đào tạo, hội thảo về BĐKH và phát triển du lịch bền vững, khuyến khích áp dụng các biện pháp tiết kiệm năng lượng, bảo vệ môi trường. Thời gian liên tục, chủ thể là các tổ chức xã hội, doanh nghiệp du lịch và các trường học.

  4. Phát triển sản phẩm du lịch đa dạng, thích ứng với biến đổi khí hậu: Khai thác các loại hình du lịch sinh thái, du lịch văn hóa, du lịch mạo hiểm trên núi Trường Lệ, đồng thời phát triển du lịch cộng đồng ven biển. Đầu tư cải tạo bãi biển, xây dựng các công trình chống xói mòn bờ biển. Thời gian 3-5 năm, do các doanh nghiệp du lịch và UBND thị xã phối hợp thực hiện.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cơ quan quản lý nhà nước về du lịch và môi trường: Giúp xây dựng chính sách, kế hoạch phát triển du lịch biển bền vững, ứng phó với BĐKH tại các địa phương ven biển.

  2. Doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực du lịch biển: Cung cấp cơ sở khoa học để điều chỉnh chiến lược kinh doanh, nâng cao năng lực ứng phó với thiên tai và biến đổi khí hậu.

  3. Nhà nghiên cứu và học viên ngành du lịch, môi trường: Là tài liệu tham khảo quan trọng về mối quan hệ giữa biến đổi khí hậu và phát triển du lịch biển, phương pháp nghiên cứu và phân tích thực tiễn.

  4. Cộng đồng dân cư và tổ chức xã hội tại vùng ven biển: Nâng cao nhận thức về tác động của BĐKH, tham gia tích cực vào các hoạt động bảo vệ môi trường và phát triển du lịch bền vững.

Câu hỏi thường gặp

  1. Biến đổi khí hậu ảnh hưởng thế nào đến du lịch biển Sầm Sơn?
    BĐKH gây ra sạt lở bờ biển, tăng mực nước biển, bão lũ và thời tiết cực đoan làm hư hại cơ sở hạ tầng, giảm chất lượng dịch vụ và an toàn du khách. Ví dụ, từ 2005 đến nay, bờ biển Sầm Sơn bị xâm thực sâu 30-100m.

  2. Các biện pháp thích ứng với BĐKH trong phát triển du lịch biển là gì?
    Bao gồm nâng cao nhận thức, hoàn thiện chính sách, đầu tư hạ tầng chống chịu thiên tai, phát triển sản phẩm du lịch đa dạng và bền vững. Mô hình tại Đà Nẵng và Bến Tre là minh chứng hiệu quả.

  3. Tại sao phát triển du lịch biển Sầm Sơn cần chú trọng đến tính bền vững?
    Do tài nguyên biển dễ bị tổn thương bởi BĐKH và khai thác quá mức, phát triển bền vững giúp bảo vệ môi trường, duy trì nguồn lợi lâu dài và nâng cao chất lượng trải nghiệm du khách.

  4. Phương pháp nghiên cứu nào được sử dụng trong luận văn?
    Kết hợp nghiên cứu tài liệu, khảo sát thực địa, phỏng vấn sâu và thảo luận nhóm nhỏ với 31 đối tượng đại diện, phân tích SWOT để đánh giá tổng thể.

  5. Ai là chủ thể chính trong việc thực hiện các giải pháp ứng phó với BĐKH tại Sầm Sơn?
    Chính quyền địa phương, doanh nghiệp du lịch, cộng đồng dân cư và các tổ chức xã hội phối hợp thực hiện các giải pháp trong khung thời gian từ 1 đến 5 năm.

Kết luận

  • Luận văn đã đánh giá toàn diện tiềm năng và thực trạng phát triển du lịch biển Sầm Sơn dưới tác động của biến đổi khí hậu trong giai đoạn 2005-2015.
  • Phát hiện rõ các tác động tiêu cực như sạt lở bờ biển, thiệt hại tài nguyên và cơ sở hạ tầng, ảnh hưởng đến hoạt động du lịch và đời sống người dân.
  • Đề xuất các giải pháp liên kết quản lý, hoàn thiện chính sách, nâng cao nhận thức và phát triển sản phẩm du lịch đa dạng, bền vững.
  • Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học cho các nhà quản lý, doanh nghiệp và cộng đồng trong việc ứng phó hiệu quả với BĐKH.
  • Khuyến nghị triển khai các giải pháp trong vòng 1-5 năm, đồng thời tiếp tục nghiên cứu cập nhật dữ liệu để điều chỉnh chính sách phù hợp.

Hành động ngay hôm nay để bảo vệ và phát triển bền vững du lịch biển Sầm Sơn trước thách thức biến đổi khí hậu là cần thiết cho tương lai của ngành du lịch và cộng đồng địa phương.