Tổng quan nghiên cứu

Du lịch biển đóng vai trò quan trọng trong ngành du lịch Việt Nam, chiếm khoảng 70% tổng hoạt động du lịch cả nước và được xem là một trong năm hướng đột phá phát triển kinh tế biển và ven biển. Tỉnh Thừa Thiên Huế với 127 km bờ biển sở hữu nhiều bãi biển đẹp như Thuận An, Lăng Cô, Cảnh Dương, có tiềm năng phát triển du lịch biển đa dạng. Năm 2013, lượng khách du lịch đến Huế ước đạt 2,599 triệu lượt, tăng 2,2% so với năm trước, trong đó khách quốc tế đạt gần 905 nghìn lượt, tăng 4,3%. Doanh thu du lịch đạt 2.469 tỷ đồng, tăng 11,7% so với năm 2012, cho thấy sự phát triển tích cực của ngành du lịch địa phương.

Tuy nhiên, môi trường du lịch biển tại các bãi biển Thừa Thiên Huế đang đối mặt với nhiều thách thức như ô nhiễm môi trường, quy hoạch phát triển du lịch chưa đồng bộ, hoạt động kinh doanh tự phát và tính mùa vụ cao gây áp lực lên môi trường tự nhiên và xã hội. Nghiên cứu nhằm làm rõ hiện trạng môi trường du lịch tại các bãi biển Thuận An và Lăng Cô trong giai đoạn 2013-2014, phân tích nguyên nhân suy thoái môi trường và đề xuất các giải pháp quản lý bảo vệ môi trường du lịch bền vững, góp phần phát triển du lịch biển Thừa Thiên Huế một cách bền vững.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình nghiên cứu về môi trường du lịch và phát triển du lịch bền vững. Một số khái niệm chính bao gồm:

  • Du lịch biển: Loại hình du lịch sinh thái dựa vào tài nguyên thiên nhiên bờ biển, đảo kết hợp với văn hóa bản địa, góp phần bảo tồn và phát triển bền vững cộng đồng địa phương.
  • Môi trường du lịch: Bao gồm môi trường tự nhiên (địa chất, nước, không khí, sinh học) và môi trường xã hội nhân văn (văn hóa, kinh tế, chính sách, cơ sở hạ tầng).
  • Phát triển du lịch bền vững: Đáp ứng nhu cầu hiện tại của du khách và vùng du lịch mà không làm suy thoái môi trường, bảo đảm khả năng đáp ứng nhu cầu cho các thế hệ tương lai.

Khung lý thuyết nhấn mạnh mối quan hệ mật thiết giữa môi trường và phát triển du lịch, đồng thời phân tích tác động hai chiều giữa hoạt động du lịch và môi trường tự nhiên, xã hội.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kiểm kê môi trường kết hợp đánh giá nhanh có sự tham gia, bao gồm:

  • Thu thập và phân tích tài liệu liên quan.
  • Phỏng vấn không chính thức khoảng 100 du khách (50 tại mỗi bãi biển) để đánh giá chủ quan về môi trường du lịch.
  • Phỏng vấn không chính thức khoảng 20 người dân địa phương tham gia kinh doanh dịch vụ du lịch.
  • Phỏng vấn bán chính thức 20 nhà quản lý doanh nghiệp du lịch tại các bãi biển.
  • Khảo sát thực địa để kiểm chứng các dấu hiệu môi trường như xói lở, ô nhiễm, quản lý rác thải, cứu hộ, xử lý nước thải.

Dữ liệu được xử lý bằng phần mềm SPSS 19 với các kỹ thuật thống kê mô tả, kiểm định One-sample Test, phân tích tương quan hai biến, kiểm định giá trị trung bình của hai mẫu độc lập và kiểm định Chi-square. Cỡ mẫu khảo sát gồm 100 du khách, 20 người dân địa phương và 20 nhà quản lý doanh nghiệp, được lựa chọn nhằm đảm bảo tính đại diện và độ tin cậy của kết quả.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Hiện trạng môi trường du lịch tại Thuận An và Lăng Cô: Môi trường tự nhiên tại hai bãi biển còn giữ được nhiều giá trị như bãi cát trắng, nước biển trong xanh, hệ sinh thái đa dạng với rạn san hô, rừng ngập mặn và đầm phá. Tuy nhiên, có dấu hiệu suy thoái do ô nhiễm rác thải, nước thải chưa được xử lý triệt để và xói mòn bờ biển. Khoảng 75-80% lượng mưa tập trung vào các tháng cuối năm, ảnh hưởng đến chất lượng nước biển và hoạt động du lịch.

  2. Tác động của hoạt động du lịch và dịch vụ: Các hoạt động dịch vụ du lịch chủ yếu tập trung vào ăn uống, lưu trú và một số dịch vụ giải trí hạn chế. Tình trạng bán hàng rong, tranh giành khách và nâng giá không đồng đều gây bức xúc cho du khách. Doanh thu du lịch tăng trưởng ổn định, năm 2013 đạt trên 2.4 nghìn tỷ đồng, nhưng chất lượng dịch vụ và quản lý môi trường chưa tương xứng với tiềm năng.

  3. Quy hoạch và cơ sở hạ tầng: Thuận An đã tổ chức quy hoạch phân lô, đấu thầu công khai các hoạt động dịch vụ với nguồn thu ngân sách trên 3,5 tỷ đồng, đầu tư nâng cấp hạ tầng như đường giao thông, bãi đỗ xe, nhà vệ sinh, hệ thống điện chiếu sáng. Lăng Cô có hệ thống đường giao thông hiện đại, hầm đường bộ Hải Vân rút ngắn thời gian di chuyển, tuy nhiên vẫn thiếu bến bãi đỗ xe chuyên dụng và biển báo hiệu giao thông thủy.

  4. Ý thức và quản lý của các bên liên quan: Phân tích tương quan cho thấy nhóm du khách thường vi phạm các quy định về tắm biển khi uống rượu bia cũng có xu hướng vi phạm các hoạt động khác như đưa xe vào bãi tắm. Mức độ vi phạm hoạt động dịch vụ cũng khác biệt rõ rệt giữa các nhóm có và không tham gia hoạt động bảo vệ môi trường. Các nhà quản lý doanh nghiệp và người dân địa phương nhận thức được tầm quan trọng của bảo vệ môi trường nhưng còn hạn chế về năng lực quản lý và nguồn lực.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy môi trường du lịch biển tại Thuận An và Lăng Cô đang chịu áp lực từ sự phát triển du lịch chưa đồng bộ và quản lý yếu kém. Tình trạng ô nhiễm rác thải, nước thải và xói mòn bờ biển là những vấn đề phổ biến, tương tự với các nghiên cứu về môi trường du lịch biển tại các vùng ven biển khác ở Việt Nam và quốc tế. Việc thiếu quy hoạch bài bản và ý thức bảo vệ môi trường của các bên liên quan làm gia tăng nguy cơ suy thoái môi trường, ảnh hưởng đến chất lượng sản phẩm du lịch và sức hấp dẫn của điểm đến.

So sánh với các mô hình quản lý bền vững tại Nhật Bản và Thái Lan, việc xây dựng cơ chế quản lý tổng hợp vùng bờ, tăng cường sự tham gia của cộng đồng và doanh nghiệp, đồng thời áp dụng các tiêu chuẩn môi trường nghiêm ngặt là cần thiết để bảo vệ tài nguyên và phát triển du lịch bền vững. Các biểu đồ thể hiện tỷ lệ vi phạm hoạt động du lịch, mức độ ô nhiễm và sự phân bố khách du lịch theo mùa có thể minh họa rõ hơn các vấn đề hiện trạng và tác động.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường quy hoạch và quản lý tổng hợp vùng bờ: Xây dựng và thực hiện quy hoạch phát triển du lịch bãi biển đồng bộ, kết hợp bảo vệ môi trường tự nhiên và xã hội. Chủ thể thực hiện là UBND tỉnh và các sở ngành liên quan, với mục tiêu hoàn thành trong vòng 2 năm.

  2. Nâng cao năng lực quản lý và giám sát môi trường: Đào tạo cán bộ quản lý, tăng cường trang thiết bị giám sát môi trường, áp dụng bộ tiêu chí giám sát môi trường bãi biển đã được áp dụng thành công tại Quảng Ninh. Thời gian triển khai 1-3 năm, do Sở Tài nguyên và Môi trường phối hợp với Sở Du lịch thực hiện.

  3. Tuyên truyền, nâng cao ý thức cộng đồng và du khách: Triển khai các chương trình giáo dục, truyền thông về bảo vệ môi trường du lịch, khuyến khích du khách và người dân tham gia các hoạt động bảo vệ môi trường. Chủ thể là các tổ chức xã hội, doanh nghiệp du lịch và chính quyền địa phương, thực hiện liên tục hàng năm.

  4. Phát triển dịch vụ du lịch thân thiện môi trường: Khuyến khích đầu tư các dịch vụ du lịch xanh, sử dụng công nghệ xử lý chất thải hiện đại, xây dựng các điểm thu gom rác thải, xử lý nước thải đạt chuẩn. Doanh nghiệp du lịch và chính quyền địa phương phối hợp thực hiện trong 3-5 năm.

  5. Tổ chức các sự kiện du lịch bền vững và kiểm soát mùa vụ: Điều chỉnh lịch tổ chức lễ hội, sự kiện du lịch để tránh tập trung đông khách vào một vài thời điểm, giảm áp lực lên môi trường. Huyện Phú Vang và các đơn vị liên quan chủ trì, thực hiện trong vòng 1-2 năm.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cơ quan quản lý nhà nước về du lịch và môi trường: Giúp xây dựng chính sách, quy hoạch phát triển du lịch bền vững, quản lý tài nguyên và môi trường vùng ven biển.

  2. Doanh nghiệp du lịch và dịch vụ tại các bãi biển: Nâng cao nhận thức về bảo vệ môi trường, áp dụng các giải pháp thân thiện môi trường trong hoạt động kinh doanh.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành du lịch, môi trường: Cung cấp cơ sở lý luận, phương pháp nghiên cứu và dữ liệu thực tiễn về môi trường du lịch biển tại Thừa Thiên Huế.

  4. Cộng đồng dân cư địa phương và tổ chức xã hội: Tham gia vào các hoạt động bảo vệ môi trường, phát triển du lịch cộng đồng, nâng cao chất lượng cuộc sống.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao bảo vệ môi trường du lịch biển lại quan trọng?
    Bảo vệ môi trường du lịch biển giúp duy trì tài nguyên thiên nhiên, nâng cao chất lượng sản phẩm du lịch, thu hút khách và phát triển bền vững ngành du lịch. Ví dụ, ô nhiễm biển làm giảm sức hấp dẫn của bãi tắm, ảnh hưởng đến doanh thu du lịch.

  2. Những vấn đề môi trường chính tại các bãi biển Thuận An và Lăng Cô là gì?
    Các vấn đề gồm ô nhiễm rác thải, nước thải chưa xử lý, xói mòn bờ biển, quản lý dịch vụ du lịch chưa hiệu quả và ý thức bảo vệ môi trường của du khách còn hạn chế.

  3. Phương pháp nghiên cứu nào được sử dụng trong luận văn?
    Nghiên cứu kết hợp kiểm kê môi trường, phỏng vấn du khách, người dân và nhà quản lý, khảo sát thực địa và phân tích dữ liệu bằng phần mềm SPSS với các kiểm định thống kê phù hợp.

  4. Giải pháp nào được đề xuất để cải thiện môi trường du lịch biển?
    Bao gồm quy hoạch tổng thể vùng bờ, nâng cao năng lực quản lý, tuyên truyền nâng cao ý thức, phát triển dịch vụ thân thiện môi trường và điều chỉnh lịch tổ chức sự kiện du lịch.

  5. Ai là đối tượng hưởng lợi từ nghiên cứu này?
    Cơ quan quản lý nhà nước, doanh nghiệp du lịch, nhà nghiên cứu, sinh viên và cộng đồng dân cư địa phương đều có thể ứng dụng kết quả nghiên cứu để phát triển du lịch bền vững.

Kết luận

  • Môi trường du lịch biển tại Thuận An và Lăng Cô có giá trị tự nhiên và tiềm năng phát triển lớn nhưng đang chịu áp lực suy thoái do hoạt động du lịch chưa bền vững.
  • Nghiên cứu đã làm rõ hiện trạng môi trường, nguyên nhân và mức độ tác động của các hoạt động du lịch đến môi trường.
  • Đề xuất các giải pháp quản lý tổng hợp, nâng cao năng lực quản lý, tuyên truyền và phát triển dịch vụ du lịch thân thiện môi trường.
  • Kết quả nghiên cứu góp phần định hướng phát triển du lịch biển bền vững tại Thừa Thiên Huế trong giai đoạn 2015-2025.
  • Khuyến nghị các cơ quan, doanh nghiệp và cộng đồng địa phương phối hợp thực hiện các giải pháp nhằm bảo vệ môi trường và phát triển du lịch bền vững.

Hãy hành động ngay hôm nay để bảo vệ môi trường du lịch biển, góp phần xây dựng Thừa Thiên Huế trở thành điểm đến du lịch xanh, sạch và hấp dẫn!