Tổng quan nghiên cứu

Khu du lịch biển Đồ Sơn, Hải Phòng, nằm cách trung tâm thành phố Hải Phòng 22 km về phía Đông Nam và cách thủ đô Hà Nội 120 km, là một trong những vùng có tiềm năng phát triển cảnh quan, dịch vụ du lịch và kinh tế biển. Với địa hình phong phú gồm đồi núi, bãi biển và mặt nước, cùng khí hậu ôn hòa với nhiệt độ trung bình 21,6°C, lượng mưa mùa mưa lên tới 1478,4 mm, khu vực này thu hút đông đảo khách du lịch trong và ngoài nước. Tuy nhiên, hiện trạng phát triển du lịch tại Đồ Sơn còn nhiều hạn chế, đặc biệt là việc chưa chú trọng phát huy giá trị kiến trúc cảnh quan và bảo vệ môi trường sinh thái. Các công trình xây dựng tự phát, hệ thống hạ tầng kỹ thuật chưa đồng bộ, và ô nhiễm môi trường đã ảnh hưởng tiêu cực đến hình ảnh đô thị và trải nghiệm du lịch.

Mục tiêu nghiên cứu tập trung vào việc phát huy giá trị kiến trúc cảnh quan khu du lịch biển Đồ Sơn, đặc biệt khu III, nhằm nâng cao hiệu quả hình ảnh đô thị, bảo tồn cảnh quan thiên nhiên và phát triển bền vững du lịch sinh thái. Nghiên cứu đánh giá hiện trạng cảnh quan tự nhiên, công trình kiến trúc, hệ thống giao thông, hạ tầng kỹ thuật và môi trường, từ đó đề xuất các giải pháp tổ chức không gian kiến trúc cảnh quan phù hợp với đặc điểm tự nhiên và văn hóa địa phương. Phạm vi nghiên cứu bao gồm quá trình phát triển khu du lịch từ khi hình thành đến năm 2020, tập trung tại khu III Đồ Sơn.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc bảo tồn và phát huy các giá trị cảnh quan thiên nhiên, văn hóa truyền thống, đồng thời nâng cao chất lượng dịch vụ du lịch, góp phần phát triển kinh tế địa phương và cải thiện môi trường sống cho cộng đồng dân cư.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình nghiên cứu về kiến trúc cảnh quan và quy hoạch du lịch biển, bao gồm:

  • Khái niệm cảnh quan du lịch biển: Là tổ hợp các công trình phục vụ hoạt động du lịch, nghỉ dưỡng, thể thao, nghiên cứu, lấy cảnh quan thiên nhiên và văn hóa biển làm môi trường sinh thái chủ đạo. Phân loại thành cảnh quan khu du lịch ven biển và cảnh quan khu du lịch biển đảo, với đặc điểm môi trường và tiếp cận khác nhau.

  • Tiêu chí cảnh quan du lịch biển: Bao gồm giáo dục nâng cao nhận thức về môi trường, bảo vệ di sản và hệ sinh thái, giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc, tạo thu nhập ổn định cho cộng đồng địa phương, và đảm bảo tiện nghi du lịch đầy đủ.

  • Mô hình tổ chức không gian kiến trúc cảnh quan: Áp dụng các mô hình tuyến chuỗi, phân tán nhóm và hỗn hợp để tổ chức các khu chức năng như trung tâm dịch vụ, khu sinh thái thiên nhiên, khu sinh thái nhân văn, khu nông-lâm-ngư nghiệp và các khu vực mặt nước, rừng núi. Mô hình tuyến chuỗi phù hợp với địa hình ven biển, giúp kiểm soát lưu lượng khách và phát huy giá trị cảnh quan.

  • Thủ pháp tạo hình bố cục kiến trúc cảnh quan: Bao gồm xác định điểm nhìn, tầm nhìn, góc nhìn, phối cảnh tuyến và không trung, xử lý các thành phần tạo không gian, tạo cảnh và trang trí không gian nhằm nâng cao hiệu quả thẩm mỹ và chức năng sử dụng.

Phương pháp nghiên cứu

  • Khảo sát thực địa: Quan trắc hiện trạng cảnh quan, chụp ảnh, vẽ sơ đồ, sử dụng bản đồ và ảnh vệ tinh để phân tích biến đổi hình thái không gian kiến trúc và cảnh quan khu vực nghiên cứu. Thu thập số liệu về các loại hình kinh doanh và công trình kiến trúc.

  • Điều tra xã hội học: Phỏng vấn, thu thập ý kiến người dân, chuyên gia và các bên liên quan nhằm đánh giá nhận thức, nhu cầu và đề xuất về phát huy giá trị cảnh quan.

  • Phân tích tổng hợp, đối chiếu so sánh: Tổng hợp các nghiên cứu liên quan, so sánh hiện trạng các khu vực trong Đồ Sơn và các khu du lịch biển khác trong nước và quốc tế để rút ra bài học và đề xuất phù hợp.

  • Nghiên cứu tài liệu: Thu thập, thống kê các công trình nghiên cứu, văn bản pháp luật, tiêu chuẩn quy hoạch, các đề tài luận văn liên quan nhằm xây dựng cơ sở lý luận và luận chứng khoa học cho đề tài.

  • Cỡ mẫu và chọn mẫu: Khảo sát thực địa và điều tra xã hội học được thực hiện tại khu III Đồ Sơn với diện tích nghiên cứu khoảng 85,79 ha, tập trung vào các điểm quan sát đặc trưng, các công trình kiến trúc và hệ thống hạ tầng kỹ thuật.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phân tích định tính và định lượng, kết hợp với bản đồ hiện trạng, sơ đồ tổ chức không gian, bảng thống kê chất lượng công trình và các chỉ tiêu kỹ thuật để đánh giá và đề xuất giải pháp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Hiện trạng cảnh quan tự nhiên và kiến trúc: Khu III Đồ Sơn có cảnh quan thiên nhiên phong phú với đồi núi, mặt nước và hệ thống cây xanh đa dạng. Diện tích đất dịch vụ du lịch khoảng 54.918 m², đất điều dưỡng tập huấn 4.570 m², đất quân sự 1.278 m². Tuy nhiên, chất lượng công trình kiến trúc còn thấp, nhiều nhà tạm, nhà cấp 4 cần được thay thế. Mạng lưới giao thông được tổ chức theo tuyến khép kín dài 1.400 m, phù hợp với địa hình bán đảo.

  2. Hạ tầng kỹ thuật và môi trường: Hệ thống cấp nước sạch với công suất 4.000 m³/ngày đáp ứng nhu cầu sinh hoạt và dịch vụ. Hệ thống cấp điện ổn định với các trạm biến áp công suất từ 500 đến 3.000 KVA. Tuy nhiên, hệ thống thoát nước thải chưa hoàn chỉnh, trạm xử lý nước thải chưa vận hành, gây ô nhiễm môi trường biển ven bờ. Việc thu gom rác thải chưa triệt để, ảnh hưởng đến mỹ quan và vệ sinh khu du lịch.

  3. Tổ chức không gian kiến trúc cảnh quan: Các điểm quan sát đặc trưng được phân loại theo giá trị cảnh quan, hệ thống điểm nhìn lên, xuống và điểm nhìn mang yếu tố tinh thần được xác định rõ. Mô hình tổ chức không gian theo tuyến chuỗi và phân tán nhóm được áp dụng linh hoạt, tạo sự hài hòa giữa cảnh quan thiên nhiên và công trình nhân tạo.

  4. Văn hóa và truyền thống: Các yếu tố văn hóa truyền thống như lễ hội, di tích lịch sử được tích hợp trong quy hoạch, góp phần tạo nên bản sắc riêng cho khu du lịch. Sự kết hợp hài hòa giữa cảnh quan thiên nhiên và văn hóa địa phương nâng cao giá trị du lịch và trải nghiệm của khách.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy việc phát huy giá trị kiến trúc cảnh quan khu du lịch biển Đồ Sơn là cần thiết và khả thi. Việc tổ chức không gian hợp lý, bảo tồn cảnh quan tự nhiên và phát triển các công trình kiến trúc phù hợp sẽ nâng cao hiệu quả hình ảnh đô thị và thu hút khách du lịch. So với các khu du lịch biển khác trong nước như Vịnh Hạ Long, Cát Bà, Đồ Sơn có lợi thế về vị trí gần đô thị lớn và truyền thống du lịch lâu đời, nhưng cần cải thiện quản lý và quy hoạch để tránh tình trạng xây dựng tự phát và ô nhiễm môi trường.

Dữ liệu có thể được trình bày qua các biểu đồ phân bố diện tích đất theo chức năng, bảng đánh giá chất lượng công trình, sơ đồ mạng lưới giao thông và bản đồ các điểm quan sát đặc trưng nhằm minh họa rõ ràng các phát hiện. Việc kết hợp các yếu tố tự nhiên, văn hóa và kỹ thuật trong quy hoạch sẽ tạo ra môi trường du lịch bền vững, nâng cao giá trị kinh tế và bảo vệ môi trường.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường quản lý và quy hoạch kiến trúc cảnh quan: Thiết lập các tiêu chí khống chế về chiều cao, màu sắc, mật độ xây dựng phù hợp với cảnh quan tự nhiên. Thực hiện quy hoạch chi tiết cho từng khu vực, đặc biệt khu III, nhằm kiểm soát phát triển công trình và bảo vệ cảnh quan.

  2. Phát triển hệ thống hạ tầng kỹ thuật đồng bộ: Hoàn thiện hệ thống thoát nước thải, vận hành trạm xử lý nước thải công suất 2.900 m³/ngày để giảm thiểu ô nhiễm môi trường. Nâng cấp hệ thống thu gom rác thải, bố trí thùng rác công cộng hợp lý và phân loại rác tại nguồn.

  3. Bảo tồn và phát huy giá trị cảnh quan thiên nhiên và văn hóa: Giữ gìn hệ thống cây xanh tự nhiên và nhân tạo, phát triển các khu sinh thái nhân văn gắn với lễ hội, di tích lịch sử. Tổ chức các điểm nhìn, điểm nhấn thị giác và hệ thống chiếu sáng nghệ thuật nhằm tạo điểm nhấn cho không gian cảnh quan.

  4. Phát triển du lịch sinh thái bền vững: Xác định loại hình du lịch phù hợp cho từng khu vực, khống chế lưu lượng khách, phân tách lượng khách theo khu vực để tránh quá tải. Tăng cường giáo dục nâng cao nhận thức cộng đồng và du khách về bảo vệ môi trường và văn hóa địa phương.

  5. Chủ thể thực hiện và timeline: Thành phố Hải Phòng phối hợp với các cơ quan quản lý du lịch, quy hoạch và môi trường triển khai các giải pháp trong vòng 5 năm tới, ưu tiên hoàn thiện hạ tầng kỹ thuật và quy hoạch chi tiết. Các doanh nghiệp du lịch và cộng đồng dân cư tham gia bảo vệ và phát huy giá trị cảnh quan.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Nhà quản lý quy hoạch đô thị và du lịch: Sử dụng luận văn để xây dựng chính sách, quy hoạch phát triển du lịch biển bền vững, bảo vệ cảnh quan và môi trường.

  2. Chuyên gia kiến trúc cảnh quan và quy hoạch: Áp dụng các mô hình tổ chức không gian, tiêu chí thiết kế và giải pháp kỹ thuật trong thiết kế và chỉnh trang khu du lịch biển.

  3. Doanh nghiệp du lịch và nhà đầu tư: Hiểu rõ tiềm năng và hạn chế của khu vực để đầu tư phát triển dịch vụ du lịch phù hợp, nâng cao hiệu quả kinh doanh và bảo vệ môi trường.

  4. Cộng đồng dân cư địa phương: Nâng cao nhận thức về giá trị cảnh quan, tham gia bảo vệ môi trường và phát triển du lịch văn hóa, góp phần cải thiện đời sống vật chất và tinh thần.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao cần phát huy giá trị kiến trúc cảnh quan khu du lịch biển Đồ Sơn?
    Phát huy giá trị kiến trúc cảnh quan giúp bảo tồn cảnh quan thiên nhiên, nâng cao hiệu quả hình ảnh đô thị, thu hút khách du lịch và phát triển kinh tế bền vững, đồng thời giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường.

  2. Các mô hình tổ chức không gian nào phù hợp với khu du lịch biển Đồ Sơn?
    Mô hình tuyến chuỗi và phân tán nhóm được đánh giá phù hợp nhất, giúp kết nối các khu chức năng, kiểm soát lưu lượng khách và phát huy giá trị cảnh quan tự nhiên.

  3. Hiện trạng hạ tầng kỹ thuật tại khu III Đồ Sơn như thế nào?
    Hệ thống cấp nước và điện cơ bản đáp ứng nhu cầu, nhưng hệ thống thoát nước thải chưa hoàn chỉnh, trạm xử lý chưa vận hành, gây ô nhiễm môi trường biển ven bờ.

  4. Làm thế nào để bảo tồn văn hóa truyền thống trong phát triển du lịch biển?
    Tích hợp các yếu tố văn hóa như lễ hội, di tích lịch sử vào quy hoạch, thiết kế kiến trúc cảnh quan mang sắc thái địa phương, đồng thời giáo dục nâng cao nhận thức cộng đồng và du khách.

  5. Giải pháp nào giúp kiểm soát lưu lượng khách du lịch tại Đồ Sơn?
    Xác định loại hình du lịch phù hợp cho từng khu vực, phân tách lưu lượng khách, phát triển du lịch sinh thái bền vững và tăng cường quản lý quy hoạch, hạn chế xây dựng tự phát.

Kết luận

  • Khu du lịch biển Đồ Sơn có tiềm năng lớn về cảnh quan thiên nhiên, văn hóa và vị trí địa lý thuận lợi cho phát triển du lịch sinh thái và nghỉ dưỡng.
  • Hiện trạng kiến trúc cảnh quan và hạ tầng kỹ thuật còn nhiều hạn chế, cần có giải pháp đồng bộ để nâng cao hiệu quả hình ảnh đô thị và bảo vệ môi trường.
  • Nghiên cứu đã đề xuất các mô hình tổ chức không gian, tiêu chí thiết kế và giải pháp kỹ thuật phù hợp với đặc điểm tự nhiên và văn hóa địa phương.
  • Việc phát huy giá trị kiến trúc cảnh quan góp phần phát triển kinh tế địa phương, nâng cao chất lượng dịch vụ du lịch và cải thiện môi trường sống.
  • Các bước tiếp theo bao gồm hoàn thiện quy hoạch chi tiết, đầu tư hạ tầng kỹ thuật, tăng cường quản lý và giáo dục cộng đồng nhằm thực hiện các giải pháp đề xuất.

Hành động ngay hôm nay để bảo tồn và phát huy giá trị cảnh quan khu du lịch biển Đồ Sơn, góp phần xây dựng hình ảnh đô thị bền vững và hấp dẫn!